Yalçınkaya kararı, Avrupa Konseyi'nin takibinde: İtiraz hakkı yok, uygulanmak zorunda

DW Türkçe AİHMnin Yalçınkaya kararıyla ilgili dikkat çeken bir habere imza attı. Habere göre Yüksel Yalçınkayanın açtığı davada ihlal kararı vermesi Türk hükümetinin tepkisine yol açtı. 
Türkiye Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, İlk derece mahkemesinden istinafa, Yargıtaydan Anayasa Mahkemesine her derecedeki yargılama makamlarımızın delilleri yeterli gördüğü bir dava hakkında, AİHMnin yetkisini aşarak delil incelemesi yapmak suretiyle ihlal kararı vermesi kabul edilemez ifadelerini kullandı. Tunç, ayrıca AİHMnin yerleşik içtihadından ayrıldığını ve açıkça delil değerlendirmesi yapmak suretiyle yetkisini aştığını ve ulusal mahkemelerin hukuk kurallarının uygulanması ve delil değerlendirme yetkisini inceleme konusu yaptığını söyledi. 
Yalçınkaya kararı, mahkemenin hükmüne tepki gösteren ve AİHMnin Osman Kavala kararını yerine getirmediği için hakkında Avrupa Konseyinde ihlal prosedürü başlatılan Türkiye açısından Avrupa ile ilişkilerde yeni bir krize yol açma potansiyeli taşıyor. Zira karar, AİHM gündemindeki benzer binlerce başvuru için doğrudan emsal teşkil ediyor. 
Peki AİHMnin böyle bir yetkisi yok mu? Karar Türkiye açısından ne anlama geliyor?

AİHMnin yetkileri ne?
AİHM kaynakları da mahkemenin bir temyiz organı olmadığına ve ulusal mahkemeler karşısında bir temyiz mahkemesi gibi hareket edemeyeceğine işaret ediyor. İç hukuk yolları tüketildikten sonra gündemine taşınan davalarla ilgili AİHMnin yeniden yargılama yapamayacağını, ulusal yargı kararlarını iptal edemeyeceğini ya da bunlar üzerinde düzeltme yapamayacağını hatırlatıyorlar. AİHMnin yerleşik içtihadına göre delillerin kabulü ve değerlendirmesi de öncelikli olarak ulusal mahkemelerin görevi. 
Ancak AİHM Yalçınkaya kararında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin (AİHS) adil yargılanma hakkıyla ilgili 6ncı maddesinin 1inci paragrafı temelinde ihlale karar verdi. Bu maddede Herkes davasının, medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamaların esası konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmuş, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından, kamuya açık olarak ve makul bir süre içinde görülmesini isteme hakkına sahiptir ifadeleri yer alıyor.  
Türkiyenin İtiraz Hakkı YokKarar AİHMnin 17 yargıçlı Büyük Dairesi tarafından verildiğinden itiraz hakkı bulunmuyor. Konu, önümüzdeki haftalardan itibaren AİHM kararlarının infazının denetleyicisi konumundaki Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi gündemine gelecek. Yalçınkaya ve benzeri davaların akıbeti Ankaranın Bakanlar Komitesine sunacağı eylem planında ortaya çıkacak. 

AİHM kararları, tüm Avrupa devletleri için olduğu gibi Türkiye için de hukuksal planda doğrudan bağlayıcı. Kararların yerine getirilme süreci Bakanlar Komitesi ile yürütülen diyalogla gerçekleşiyor. 
Ankara hakkında AİHMnin Osman Kavala kararını yerine getirmediği gerekçesiyle başlatılmış bir ihlal prosedürü bulunuyor. Komitenin, AİHM kararı gereği Kavalanın serbest bırakılmaması halinde Ankaraya karşı alınacak önlemler konusunda önümüzdeki haftalarda Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisinin de dahil olacağı yeni bir süreç başlatması gündemde.