Almanya’nın önde gelen gazetelerinden Frankfurter Allgemeine Zeitung, kısa adıyla FAZ, Hizmet Hareketi’nin geleceğiyle ilgili çok kapsamlı bir dosya hazırladı.
Dosya Hizmet Hareketi’nin Fethullah Gülen’in ölümü sonrası yaşayabileceklerine odaklandığı gibi, yaşadığı bu çok büyük sarsıntının dönüşüm için oluşturduğu büyük fırsata da paradoksal olarak çarpıcı biçimde odaklanmış.
Hizmet Hareketi’nin belli yönlerinin de eleştirildiği, kritik edildiği makale, son dönemde en dikkate alınması gereken dosyalardan biri.
Michael Martens’ın makalesinin birebir tercümesini sunuyoruz:
GÜLEN HAREKETİNİN GELECEĞİ: İHTİYAÇ ÜZRE DEVLET DÜŞMANI
Erdoğan Türkiyesi’nde Fethullah Gülen en tehlikeli terörist olarak kabul ediliyor, ancak sürgündeki bu şahɪs oldukça yaşlandɪ. Kurucu babası olmadan Gülen hareketi var olabilir mi?
Türkiye, kendisini tehlikeli bir terörist ilan etti, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan iadesini istedi: Müphem özelliklere sahip kendi adıyla anɪlan dini bir hareketin lideri olan Fethullah Gülen, Ankara’da hükümetin bir numaralı devlet düşmanı durumunda. Türkiye‘nin resmi versiyonuna göre, bu vaiz Temmuz 2016’da Türk ordusunun bazı kesimlerinin birkaç saat sonra çöken darbe girişiminin arkasɪndaki kişi. O zamandan beri Türkiye’de onbinlerce kişi terör örgütü olarak ilan edilen Gülen hareketine üye olmaktan ya da bunlara sempati duymalarından dolayɪ tutuklandı, ancak Erdoğan gibi güçlü bir devlet başkanı için bile bu hareketin liderini yakalamak oldukça zor.
1999’dan beri Gülen, Pennsylvania eyaletinde sürgünde yaşıyor. ABD’deki yargı, Türkiye’nin aksine, başkanlık çağrısı yapamadığı için, ABD Başkanı Donald Trump, Türkiye’nin Gülen’i iade talebini Ankara’nın düşündüğü kadar kolay yerine getiremiyor. Hukuk devleti standartlarɪna göre, Gülen’in Türkiye’ye iade edilmesi şimdilik mümkün değil. Türkiye, istihbarat servisi, Kosova, Azerbaycan veya Malezya gibi devletlerden Gülen sempatizanɪ olduğunu düşündükleri kişileri kaçırdı, ancak buna ABD’de pek de cesaret edilemez.
KARAR VERME SÜRECİNDE REFORM MU?
Ancak Gülen meselesi biyolojik nedenlerden ötürü Türkiye için kendiliğinden çözülecek. Gülen, kaynağa bağlı olarak, 1938 veya 1941 doğumlu, yani yetmişli yaşlarının sonunda veya seksenlerin başında. Sağlığı ile ilgili olumsuz bilgiler var. Er ya da geç Gülen hareketi, lideri olmadan yoluna devam etmek zorunda kalacak. O zaman da bunu yapıp yapamayacağı ya da birleştirici bir unsur olarak Gülen’in karizmasınin eksikli en kısa sürede parçalanıp parçalanmayacağɪ anlaşılacaktır. Tarihte, dini topluluklarının önderlerinin ölümünden sonra parçalandığı, bölündüğü, tanınmayacak şekilde değiştiği ya da önemini yitirdiği birçok örnek bulunmaktadɪr.
Bu durumda ne olacak? Gülen olmadan Gülen hareketi düşünülebilir mi? Öyleyse, Gülen sonrası bir hareket neye benzeyecek, lideri kim olacak, ne değişecek? Siyaset bilimcisi İlnur Kalin uzun zamandır hareketleri izlemiş ve öngörüde bulunmuştu: “Gülen hala hayatta iken hareket kendini geliştirmeyi, kurumsallaşmayı, merkezsizleşmeyi ve şeffaf olmayı başarırsa, dönüşmüş bir biçimde devam edebilir. Bununla birlikte, eğer yeniden yapılanma ve kurum inşası başarısız olursa, o zaman hareketin canlılığını kaybedeceği ve Gülen’in ölümünden kısa bir süre sonra parçalanmasɪ çok muhtemeldir. “İlnur Kalin aslında farklı bir isme sahip. Mülteci olarak yaşıyor ve bir Avrupa ülkesinde tanınmış bir siyaset bilimi enstitüsü için çalışıyor, ancak Türkiye’deki akrabalarınɪ göz önünde bulundurarak, isminin değiştirilmesini bildikleri hakkında konuşmak için şart koştu.
Gülen fenomeni ile önyargısız, bilimsel herhangi bir meşguliyetten dolayi, Türkiye’de araştırmacılar tutuklanabilir ve hatta Erdoğan devletinde akrabalik sebebiyle bile tutuklanmalar olabiliyor. Kalin’in ilk tezlerinden biri, Gülen’e halef olabilecek, onun yerine geçebilecek uygun bir doğal “iki numara” olmamasıdır. “Farklı zamanlarda insanlar daha etkili olabilirdi, ancak onlar da ünlerini yalnızca Gülen’den aldı. Herhangi bir bağımsız, bireysel otoriteye sahip değillerdi. “Şimdiye kadar, Kalin, Gülen’in mirasını karizmatik bir dini lider olarak idareyi ele alabilecek birini bulamadɪ. “Daha da önemlisi, son yıllarda yaşanan gelişmeler iç eleştiriye neden oldu. Tabanda, hareketin karar alma sürecinin derinden kusurlu olduğu ve reform yapılması gerektiğine dair yaygın bir fikir birliği var. ”Bu konuda yeni olan şey, bu tür eleştirilerin şimdi kamuya açık bir şekilde dile getirilmesidir. Örneğin, Twitter Gülencilerin gerekli reformları tartışması için önemli bir forum haline geldi.
DAHA ŞEFFAFLIK ARZUSU
Kalin, “Bu eleştiri Gülen’e kadar ulaştı” dedi. Elbette, eleştiride Gülen’in öğretileri ya da ahlaki bütünlükleri bulunmuyor, çünkü temelde şüphe eden üyeler hareketten çoktan ayrɪlmɪştɪ. “Fakat Gülenci olmaya devam eden, harekete ve liderine sadık olan, ancak bazı yönleri ve son kararları eleştiren kişiler de var.” Gülenciler arasɪnda sɪkça duyulmaya başlanan varsayıma göre ,“hareketin yaşlıları” olan “Agabeyler”, idollerini hataya sürükledi. Ancak Gülen bu adamları tek başına seçtiğinden dolayı, eleştiri sonuçta kendisine geri dönmüş oluyor.
Gülen’in hareketin sapmalarında payɪ açıktı, “bu yüzden onu eleştiriden dışlamak mümkün değil” diye açıkladı Kalin. Bir görüşe göre hareket çok fazla politik hale geldi. Buna ek olarak, birçok üye hareketin Gülen’e aşırı derecede bağlı olduğuna ve böylece bir tür bireysel kült güttüğüne inanıyor. Böyle bir şey şimdi açıkça ve halka açık bir şekilde sorgulanıyor. “Öyle görünüyor ki; lidere aşırı bağlɪlɪğɪn ve şeffaf olmayan bir karar alma sürecinin, hareketin demokrasi ve İslam’ın uyumlu olduğu iddiasıyla eşleşmediğine dair bir farkındalık oluşuyor. Hareketin destekçileri politikaları hakkında daha iyi bilgi sahibi olmak ve de etkin olmak istiyor. Aşağıdan yukarıya etkili olan daha şeffaf, sistematik ve merkezi olmayan bir organizasyon talebi var. “Gülen’in kararları artık en dar çevrede değil, daha katılımcı bir çerçevede alınmalı – bu tüm eleştirilerin merkezinde bulunuyor.
Bu taleplerin ilk sonuçları zaten kamuya açık bir şekilde gözlemlenmiştir. Kalin’e göre, ABD’de Gülenciler tarafından kurulan “paylaşılan değerler için İttifak” daha fazla şeffaflık arzusu anlamına geliyor. Bu grup, hareketin temel ilkelerinin bir listesini yayınladı ve Gülen adına itiraz edilmeyen açıklamalar yaptı. Almanya’da da hareketi daha şeffaf hale getirmek için girişimlerde bulunuluyor, dedi Kalin ve “Diyalog ve Eğitim Vakfı” nı, “grubun formalizasyonuna ve kurumsallaşmasına doğru atılan bir adım” örneği olarak belirterek şöyle devam etti:
“Web sitelerinde Almanya’daki hareketin ayrıntılı bir organizasyon şeması bile var.” Dışarıdan ne kadar doğru ve kapsamlı olduğunu yargılamak zor olsa da,” hareketin örgütsel yapısını açıkça ilan etmesi ve resmileştirmeye çalışıyor olması devrim niteliği taşɪyor”.
“DEĞİŞİM İÇİN GÜÇLÜ BİR KATALİZÖR”
Türkiye’de büyük oranda parçalandığından, Gülen hareketinin ağırlɪk merkezi Batı Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’ne geçti. Aktif olduğu çevre değiştikçe hareketin kendisi değişir Kalin’e göre. Ancak Gülen hareketinin başındaki zihniyet, Türkiye’de ve oradaki standartlara göre şekillendiğinden reformlara karşı çıkıyor. “Türkiye bağlamında sosyalleşen hareketin liderlerinin ve çoğunluğunun böyle bir değişimi ne kadar gerçekleştirebileceği ve yönetebileceği konusu açık bir soru” dedi.
Buna ek olarak, hareket yurtdışında da Türk devletinin ve gizli servisinin baskısɪ altında. “Saf hayatta kalma, yeniden yapılanma için çok az enerji ve kaynak bırakan asıl iştir.” Kalin, dünya çapında Gülencilerin kaçırılması ve işkencesi konusunda “Correctiv” araştırma ağının bir listesine işaret ediyor. (“Türkiye Kara Siteleri: Erdoğan rejimi, dünya çapında Gülen hareketi taraftarlarınɪ kaçırıyor”). Bu tür tehlikeler karşısında, daha fazla şeffaflık talepleri, Almanya’da bile her zaman güvenlik endişelerine takılıyor. Kalin, “Türkiye’nin Almanya’dan ya da Birleşik Devletler’den de insan kaçırabileceği inandɪrɪcɪ olmasa bile, bu tamamen ihtimal dışɪnda tutulmuyor,” diyerek hareket içerisindeki korkularɪ dile getiriyor.
Fakat belki de Türk devletinin onlara bu zulmü, hareketin kurtuluşu bile olabilir, diye tahmin ediyor Kalin. “Paradoksal olarak, hareketi sonlandırmaya yönelik en son felaket, sıradan takipçiler arasında hayal kırıklığına yol açtɪğɪndan hareketin ömrünü uzatabilir. Gülen’in rolü ve hareketin liderliği sorgulanɪrsa “değişim için güçlü bir katalizör”olabilir. Birçok dini hareket, kaçınılmaz olarak, Mesihlerinin ölümünden sonra güçlerini kaybeder ve kɪsa sürede dağılır., “Ancak son olaylar, olayların olağan seyrini değiştirebilecek kadar büyük bir dış faktördür” diye ekliyor KalIn.
RAHATSIZ EDİCİ ZOR SORULAR
Bununla birlikte, Gülen hareketi hayatta kalmak ve en azından Türkiye dışında kendini yeniden biçimlendirmek istiyorsa alɪnmasɪ gereken çok yol var. Özellikle eğitim alanında hak ettiklerine tarafsız hiç bir gözlemci karşɪ çɪkmɪyor. Gülen hareketi Türkiye’de bir boşluğu doldurdu: Muhafazakar, dindar tabakaya daha önce reddedildikleri kaliteli bir eğitim sundu. Hareket, devletin başarısız olduğu yerde başladı. Onların desteği olmasaydı, yardɪma muhtaç ailelerin yetenekli birçok insan okuyamazdı. Türk sosyolog Binnaz Toprak, eğitim sektöründeki Gülen hareketinin gücü “politikanın fırsat eşitliği tesis etmedeki başarısızlığının sonucudur”, diye tespitlerde bulunuyor.Talep devam etmekte, ancak Türk iktidar partisi AKP’nin yeni kurulan İslami vakıflar, okullar veya öğrenci yurtları ile onları yeterince tatmin edebildiği görülmemektedir. Gülen hareketinin eksikliği hissediliyor.
Diğer yandan, hareket, en azından tepedekiler söylenildiği kadar zararsız değildi ya da değilleri. Sadece eğitime destek veren zararsız bir dernek hiç olmadɪlar. Türk yargısında hala “savcıları” varken, hareketi eleştirenler hakkında kovuşturma, tutuklama ve hapis cezası gibi işlemleri gerçekleştirdiler. Hareketi eleştiren ve hatta yapɪlan eleştirileri aktaran, alıntı sosyolog Toprak gibi, Gülen medyası tarafından bir karalama kampanyasına maruz kaldı. Ünlü Türk gazeteci Mustafa Akyol, hareketin karanlık bir tarafının varlɪğɪndan bahsederek bunun “devletin bürokratik kontrolünü kazanması için” “gizli bir örgütlenme” olduğunu söyledi.
Polis organɪna Gülencilerin sızdığɪna dair kanıtlar var. 2016’daki başarısız darbeden sonra, ayaklanma organizasyonunun merkezi olan Ankara civarɪndaki Akıncɪlar Hava Üssü yakınındaki Türk jandarması, Gülen hareketiyle bağlantılı birkaç adamı tutukladı. Ankara’daki Parlamentoyu bombalamak için havalanan F-16 bombardıman uçaklarının bulunduğ Hava Kuvvetleri Üssü’nde darbe gecesi ne işleri vardı? Bunların hepsi rahatsız edici, zor sorular. Gülen hareketi bu sorularɪ kendi kendisine sormazsa, başkalarɪ soracak.
Frankfurter Algemeine
Haber: Michael Martens FAZ Gatezesinden 02.01.2018
MAKALENİN ORJİNALİNİ BURADAN OKUYABİLİRSİNİZ...
