ABD Adalet Bakanlığı tarafından geçen yıl Temmuz ayında kara para aklamakla suçlanan Venezuela ve Kolombiya vatandaşı iş insanı Alex Nain Saab, Cuma günü Afrikadaki ada ülkesi Cabo Verdede (Yeşil Burun Adaları) yakalanıp gözaltına alındı.
BBC Türkçenin haberine göre Saabın adı Venezuela ile Türkiye arasındaki ekonomik ilişkilerin geliştirilmesinde rol oynayan ve altın-gıda-İran yakıtı ticaretinin temelini atanlar isimler arasında geçiyordu.
Türkiye ise ABDnin yaptırımları nedeniyle özel sektör ve kurumlarca alınan kararların, ticari ve Türkiye-Venezuela ilişkilerinden bağımsız olduğunu söylüyor.
Uluslararası Kriminal Polis Teşkilatının (Interpol) kırmızı bültenle aradığı 48 yaşındaki Saabın, içinde bulunduğu uçağın yakıt ikmali yapmak için Batı Afrika ada ülkesi Cabo Verdeye indiği sırada gözaltına alındığı bildirildi.
Saabın güzergahı konusunda çelişkili ifadeler var. Bazı kaynaklarda Saabın İranın başkenti Tahrandan Venezuelaya gitmekte olduğu iddia edilirken, başka bazı kaynaklarda seyahatinin tam tersi yönde olduğu öne sürüldü.
Cabo Verde ile ABD arasında suçluların iadesi anlaşması yok. Ama Cabo Verde Başsavcısı Jose Landim, Pazartesi günü yaptığı açıklamada ABDde yolsuzluk ve para aklamakla suçlanan Alex Saabın anlaşma olmamasına rağmen ABDye iade edilebileceğini söyledi.
Venezuela hükümeti de genelde doğrudan bağlantılı olduklarını ifşa etmekten kaçındıkları Saabın gözaltına alınmasına resmi bir açıklamayla tepki gösterdi.
Bu açıklama Caracasın Saabla doğrudan bağlantısının da açıktan kabul edilmesi olarak görülüyor.
Venezuela Dışişleri Bakanı Jorge Arreaza M, 14 Haziranda Twitterdan yaptığı açıklamada, Alex Nain Saabın Cabo Verdede gözaltına alınmasının uluslararası hukuk ve normlara aykırı olduğunu ifade etti ve gözaltının Venezuela halkına yönelik saldırı anlamına geldiğini duyurdu.
Açıklamada Saabın, Venezuelanın devlete ait gıda dağıtım programı CLAP (Comité Local de Abastecimiento y Producción) kapsamında gıda, ilaç, tıbbi malzeme ve Covid-19la mücadele için gerekli insani ihtiyaçların sağlanması amacıyla seyahat ettiği ve Cabo Verdede de teknik bir mesele nedeniyle durduğu belirtildi.
Kolombiya basınında yer alan haberlere göre ABD Uyuşturucu ile Mücadele Dairesi (DEA) ve Federal Soruşturma Bürosu (FBI) Saabın Venezuela, Almanya, Rusya, İtalya ve İran hattındaki uçak filosunu uydu görüntülerindeki hareketlerinden takip ediyordu. Saab da Cuma günü de Cabo Verdede yerel yetkililerin harekete geçmesiyle gözaltına alındı.
Kolombiyalı El Tiempo gazetesine konuşan ABDli bir yetkili, Cabo Verdede demirli bir tankerde bulunan petrolün sevki için İranlı bir heyetle buluşacağını biliyorduk. Hata yapmasını bekliyorduk, o hatayı yaptı dedi.
Yetkili ayrıca, Saabın yakalandığı G500 tipi, T7JIS kuyruk numaraları uçakta yolcu olarak kaydı bulunmadığını ama soruşturmayı yürütenlerin Saabın uçakta olduğunu bildiğini söyledi.
Alex Saab neyle suçlanıyor?Amerikalı yetkililer Saabın Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro, baş danışmanları ve ailesi hakkındaki milyonlarca dolarlık para aklama iddialarına dair gizli bilgilere sahip olduğundan şüpheleniyor.
Amerikan hükümetinin resmi belgelerine yansıyan iddialarda Saabın Türkiye ve İranla yapılan altın ve nakit dolar anlaşmalarında dahli olduğu öne sürülüyor.
Amerikalı yetkililer Saabın ABDde yargılanmasıyla, Venezuelanın yaptırımları delip delmediğine ilişkin iddiaları araştırabilecek.
Alex Saab, ABD hükümeti tarafından Maduronun geniş para aklama ve yolsuzluk ağlarının en önemli ismi olarak görülüyor.
Saabın yanı sıra aynı suçlama, ortağı Alvaro Enrique Pulido Vargasa da yönlendiriliyor.
ABD Adalet Bakanlığı, Kolombiyalı iş insanını, Venezuelada hükümetin belirlediği döviz kuru sistemi ve merkezileştirilen temel gıda ithalatı ve dağıtımı gibi büyük projelerde şişirilmiş anlaşmalar yapmakla ve bunların aracılığıyla para aklayıp yolsuzluk yapmakla suçluyor.
ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin geçen yıl Temmuz ayında Saab hakkındaki suçlamalara ilişkin açıklamasında şu ifadeleri kullanmıştı:
Saab, Maduronun yakın çevresindekilerle birlikte, açlık yaşayan Venezuela halkını sömürmek için kullanılan geniş çaplı yolsuzluk ağları kurdu. Siyasi destekçilerini ödüllendirmek, muhaliflerini cezalandırmak için gıdayı toplumsal kontrol amaçlı kullandı, bu sırada bir dizi düzmece planla yüzlerce milyon doları ceplerine attı.
ABD Adalet Bakanlığı da aynı dönem Saab ve bir diğer Kolombiyalı iş insanı Alvaro Enrique Pulido Vargasın bu ağlarla ülke dışındaki paravan şirketler aracılığıyla 350 milyon dolar para akladıkları suçlamasında bulunmuştu. ABD, bu ülke dışındaki paravan şirketler arasında Türkiyeden de bir şirketin bulunduğunu ifade ediyor.
Alex Saab, vatandaşı olduğu Kolombiyada da yine para aklama suçundan aranıyordu.
Kolombiyalı yetkililer Saaba ait 9 milyon 700 bin dolar değerinde gayrimenkule el koymuştu. Ama Kolombiyada hakkında arama kararı olmadığı için, Saabın Kolombiyaya değil, ABDye iade edilebileceği belirtiliyor.
Alex Saab, ABDde yargılanır ve suçlu bulunursa 20 yıla kadar hapis cezası alabilir.
Saab, ABDde kendini savunmak için eski federal savcı avukat Maria de Los Angeles Dominquez Truijilloyla anlaştı.
Maria Dominguez, Dominik Cumhuriyetinin eski diktatörü Rafael Leonidas Trujillonun da kızı.
Türkiyenin de adının geçtiği gıda-altın-yakıt zinciri nedir?
Alex Saabın, Venezuela adına Türkiyeden altın karşılığında gıda satın alma, İrandan da altın karşılığında yakıt satın alma anlaşmalarında rol oynadığı iddia ediliyor.
Türkiye ile Venezuela arasındaki ilişkiler 2018 yılında karşılıklı ziyaretler ve bir dizi anlaşmayla geliştirilmişti.
Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) 2018 verilerine göre Venezuela o yıl Türkiyeye yaklaşık 900 milyon dolar değerinde işlenmemiş altın ihraç etmişti. Altınların Türkiyede rafine ediliyordu. Ama TÜİK verilerinde aynı dönem Venezuelaya ihraç edilen altın oranları benzer seviyelerde görünmüyordu. Altınların karşılığında Türkiyeden gıda tedariki yapıldığı belirtiliyordu.
ABD Hazine Bakanlığı da ülkedeki gıda ihtiyacının karşılanması için CLAP adlı gıda dağıtım programının finansmanını altın anlaşmalarıyla yaptığını söylüyor. Böylece finansal işlemlerin de Venezuelaya yaptırım uygulayan ABDnin denetimine takılmadığı kaydediliyor.
ABD Hazine Bakanlığının 25 Temmuz 2019 tarihli açıklamasında Saabın Türkiye ile ilişkisine dair da şu ifadeler var:
Saab, Venezuela hükümetinin Türkiyeye altın sattığı yapıyı oluşturmak için, mevcut Sanayi ve Ulusal Üretim Bakanı, eski devlet başkanı yardımcısı El Aissami dahil Venezuela hükümeti mensuplarıyla çalıştı.
Venezuelanın altın sektöründeki usulsüz operasyonları sonucunda, ve Maduro ile şaibeli ortaklarının Venezuela halkını ve kaynakları daha fazla sömürmesine engel olma amacıyla, Hazine Bakanı Mnuchin, Kasım 2018de Venezuela ekonomisinin altın sektörüne yaptırım uygulama kararı almıştır.
Adı geçen Tareck el Aissami, artık Venezuela Petrol Bakanı.
ABD Hazine Bakanlığına göre Saab, Venezuelanın Ekonomi ve Sosyal Kalkınma Bankası (Bandes) ile anlaşma yapıp Venezuela yerel para birimiyle yerel madencilerden altın satın aldı. Venezuela hükümetinin de madencilere, Saaba karaborsadaki oran yerine şişirilmiş resmi faiz oranından satış yapmaları için baskı uyguladı. Bakanlık, Türkiye ile ilgili de şu açıklamayı yaptı:
Türk kurumlar altını Venezuela hükümetinden satın alıyor parayı Türkiyedeki hesaplara yatırıyor, sonra da fonlar Venezuela Merkez Bankasının Türkiyedeki hesaplarına aktarılıyor. Saabın Türkiyedeki şirketi Mulberry de Venezuelalı müşterileri adına Türkiyeden ürünler satın alıp Venezuelaya fiyatları yükselterek satıyordu.
Saabın Türkiyede sahibi olduğu belirtilen Mulberry Proje Yatırım adlı şirketi paravan şirketolarak niteleyen ABD, Venezuela hükümetinin yolsuzluklarına suç ortaklığı yaptığı, Saabın Türkiyeye altın satmak için CLAP aracılığıyla kurduğu yolsuzluk ağında ödemelerin kolaylaştırılması için kullanıldığını söylüyor.
CLAP gıda dağıtım programlarında Türkiyeden gelen ürünlerin bulunduğu Venezuela basınına yansımıştı.
Türkiye: Özel sektörün ticari ilişkileri ile resmi ilişkiler ayrıDışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy, 19 Ağustos 2019da ABDnin yaptırım kararı üzerine Venezuela ile Türkiye ilişkileri hakkında çıkan haberlerle ilgili bir soruya şu yanıtı vermişti:
Meşru hükümetleri ve anayasal rejimleri devirmek için dış müdahaleye, demokratik olmayan yöntemlere başvurulmasına ve tek taraflı yaptırımlar uygulanmasına karşı olduğumuzu, diğer taraftan Venezuela ile ilgili sorunlara kalıcı ve sürdürülebilir bir çözüme giden tek yolun anlamlı ve kapsayıcı diyalogdan geçtiğini bugüne kadar hep vurguladık.
Öte yandan özellikle ABDnin Venezuelaya yönelik tek taraflı kapsamlı yaptırımları nedeniyle, özel sektör ve kurumlarca alınan bazı kararlar ticari tercihler olup, bunlar Türkiye-Venezuela ikili resmi ilişkilerinden bağımsızdır.
İranla ilişkiler
Venezuelanın Türkiye ile yaptığı altın anlaşmalarının benzerlerinin de Venezuela ile İran arasında yakıt anlaşması olarak yapıldığı iddia ediliyor.
Bloomberg haber ajansının 8 Mayıs tarihli haberine göre Alex Saab, devletin petrol şirketi Petroleos de Venezuela üst düzey yöneticileriyle birlikte Nisan ayında altın karşılığında yakıt anlaşması için Tahrana gitti.
Haberdeki iddiaya göre o tarihten bu yana Venezuelalı yetkililer Tahran merkezli Mahan Air aracılığıyla 500 milyon dolar değerinde yaklaşık 9 ton altını Tahrana gönderdi.
Bloomberge konuşan kaynaklar, Saabın İran anlaşması müzakerelerinde Venezuela Petrol Bakanı Tareck el Aissamiye yardımcı olduğunu söylüyor.
Tareck el Aissami, 2018 ve 2019 yılları arasında sıklıkla Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile de görüşmüştü.
Bloomberg, Saabın Türkiye ile altın anlaşmalarında Tareck el Aissami ile Alex Saabın birlikte çalıştığını yazıyor.
ABD, bu anlaşmaların Venezuelaya uygulanan yaptırımı suiistimal edip etmediğini inceliyor.
BBC Türkçenin sorularını yanıtlayan Venezuelanın eski OPEC (Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü) temsilcisi Elie Habalian şu yorumu yapıyor:
Türkiye ve iş insanı (Saab), Amerikan yaptırımlarına karşı kendilerini tehlikeye atmak istemezler, dolayısıyla bunu nakit parayla veya altınla yaparlar, Amerikan hesaplarını kullanmazlar. Amerikan hesabı kullanıp Venezuela ile işlem yaparsanız size yaptırım uygulanır. Türkiye bunu biliyor.
Türkiyenin şimdilik Venezuelada jeostratejik bir çıkarı yok. Türkiyenin Caracas Büyükelçiliğinde son dönem faaliyetler artmıştı, daha fazla ziyaret, daha fazla propaganda (...)
Bunu kanıtlamamın yolu yok ama benim değerlendirmeme göre, Afrikada yakalanan bu şahıs, bir şekilde Venezuela rejiminin dahil olduğu birçok mali meseleyle ilgilenen bakanla (Tarık el Aissimiyle) bağlantılı. Çok akıllı biri.
Türkiye, Venezuela rejimine yardım ediyordu ve etmeye devam edecek çünkü Türkiyenin ABD ile tuhaf bir ilişkisi var. ABDye karşı mücadele etmeyi sevmiyorlar ama onları da sevmiyorlar.
Bu değişik ilişki ortamında Venezuela ile iş yapıyorlar, altın ve nakit ile. Venezuelada şimdi çok sayıda Türk malı ürün var.
Türkler, stratejik olarak Venezuelaya yardım ederek Batı ile ve ABD ile ilişkilerini riske atmak istemez. Stratejik değil iş ilişkisi olarak bakıyorlar.
Habalian, İranın Venezuela ile iş yaptığı bir ortam da Türkiyenin de yapmak isteyeceğini belirtiyor ve iki ülkenin de Latin Amerikayla ilişkileri geliştirmek istedikleri yorumunu yapıyor.
