Rapora göre, Kürt bölgesinde 31 belediyeye kayyım atandı, 50’si çocuk 2 bin 987 kişinin gözaltına alındı, 511 kişi tutuklandı ve 2 bin 81 eve baskını yapıldı.
İnsan Hakları Derneği (İHD) Genel Başkan Yardımcısı Rehşan Betaray, İHD Diyarbakır Şubesi Başkanı Abdullah Zeytun ve İHD Doğu ve Güneydoğu Bölge Temsilcisi Abdulselam İnceören, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2019 Yılı İnsan Hakları İhlalleri Raporunu düzenledikleri basın toplantısıyla açıkladı. Dernek binasında düzenlenen toplantıda yaşanan insan hakları ihlalleri ve nedenleri hakkında bilgi veren Bataray, Türkiye’de insan hakları ihlalleri yaygın bir şekilde devam etmektedir dedi. Hak ihlallerin devam etmesinin nedenini siyasi iktidarı gösteren Batray, Devam eden insan hakları ihlallerinin en önemli nedenlerinden biri, siyasi iktidarın merkeziyetçi ve güvenlik odaklı politikalarıdır ifadelerini kullandı.
Bataray, 2019 yılının insan haklarını ihlallerinin yoğun artış gösterdiği bir yıl olduğunu belirterek, darbe girişimi sonrası ilan edilen ve 2 yıl uygulandıktan sonra kaldırılan Olağanüstü Hal (OHAL)in kaldırılmasına rağmen uygulamalarla tamamen kalıcı hale geldiğine işaret etti.
Bölgedeki insan hakları ihlallerini Gözaltı merkezlerinde ve gözaltı yerleri dışında işkence ve kötü muamele yaygın ve sistematik bir biçimde varlık göstermeye devam etmiştir sözleriyle anlatan Bataray, Urfa Emniyet Müdürlüğü TEM Şubede işkence iddialarının soruşturulmadığını vurguladı.
Diyarbakırın Çınar ilçesinde köylülerin evlerinde dövülmesi, Ağrının Tutak ilçesinde askerlerin köylüleri yere yatırarak sırtına basması, Mardin Derik ilçesinde gözaltına alınan vatandaşlara yönelik Mardin Jandarma Karakolunda uygulanan işkence ve kötü muameleye değinen Bataray, şöyle dedi:
İşkence uygulayan görevlilerin kimliklerini gizleme gereği bile duymamaları; işkencenin sistematik ve yaygın oluşunu açıklar nitelikte onlarca örnekten sadece bir kaçıdır. Özellikle kadınlara yönelik işkence ve taciz iddiaları, çok ciddi boyutlardadır. Ancak işkenceci failler ve sorumlular hakkında etkili bir soruşturmanın halen yürütülmemesi, cezasızlık politikasının tavizsiz bir şekilde her durumda uygulandığını göstermektedir. Baskı ve tehdit yöntemleri ile ifade alma, mülakat yapma, ajanlaştırma ve kaçırma olaylarına ilişkin başvuru ve ihlallerde de önemli artış yaşandığı gözlenmiştir.
İşkencenin yaygın ve sistematik olarak gündeme geldiği bir başka alanın hapishaneler olduğuna dikkati çeken Bataray, Sürgünler, sağlık hakkı, işkence ve kötü muamele, disiplin soruşturmaları, tecrit etme, haberleşme, iletişim, aile görüşü haklarının kısıtlanması gibi ihlaller hapishanelerdeki öne çıkan ihlal başlıklarından olmuştur. 2019 yılında sadece bölge hapishanelerinde 6 hasta mahpus yaşamını yitirdi. Derneğimiz tarafından tespit edilen verilere göre hapishanelerde 458’i ağır olmak üzere toplam 1334 hasta mahpus bulunmaktadır şeklinde konuştu.
Özel güvenlik bölgeler ve sokağa çıkma yasakları ve askeri operasyonlar nedeniyle yurttaşların rutin hayat akışlarını sürdüremediği ve mağduriyetler yaşadığını ifade eden Bataray, 2019 yılı içerisinde bölgede devam eden silahlı çatışma ortamında yaşamını yitiren örgüt militanlarının cenazelerinin alınması ve ailelerine teslim edilmesi sürecinde zorluklar ve ihlaller yaşanmaya devam etmektedir ifadelerini kullandı.
Basın toplantısında, İHD Doğu ve Güneydoğu Bölge Temsilcisi Abdulselam İnceören, bölgede yaşanan hak ihlalleri bilançosunu açıkladı. İHD raporunda, 2019 yılındaki insan hakları ihlalleri çeşitli başlıklar altından özetle şöyle yer aldı:
Keyfi öldürme, silah kullanma yetkisinin ihlali veya dur ihtarına uymadığı gerekçesiyle; Güvenlik güçleri tarafından vurulan beş kişi yaşamını yitirdi, sekiz kişi yaralandı. Köy korucuları tarafından vurulan bir kişi yaralandı. Hapishanelerde dördü intihar olmak üzere 10 mahpus yaşamını yitirdi. Resmi hata ve ihmal sonucu dört kişi yaşamını yitirirken, 102 kişi ise yaralandı. Zırhlı araç çarpmaları sonucu; biri çocuk üç yurttaş yaşamını yitirdi, bir çocuk ise yaralandı. Beş asker ve polis, intihar ettikleri iddia edilerek şüpheli bir şekilde yaşamını yitirdi.
Bölge kentlerinde gerçekleşen silahlı çatışmalarda; 50 güvenlik görevlisi yaşamını yitirirken, 83’ü de yaralandı. 319 silahlı örgüt militanı yaşamını yitirdi. Çatışmalar arasında kalan 12 sivil yaşamını yitirirken, 23 sivil de yaralandı.
Mayın patlamalarında ikisi çocuk üç kişi yaşamını yitirdi, bir çocuk ise yaralandı. Beş çocuk, 24 kadın ve 18 erkek olmak üzere 47 kişi, kuşkulu bir biçimde ölü olarak bulundu. Sekiz kent ve bu kentlere bağlı 24 ilçe sınırlarında bulunan yüzlerce bölgeyi kapsamına alacak şekilde toplamda, 23 kez özel güvenlik bölgesi ilanları gerçekleşti.
Bazı bölgelerdeki ilanlar, periyodik şekilde uzatıldı. Dört kent merkezi ve bu kentlere bağlı 12 ilçede bulunan 245 köy/mahalle ve bu köy/mahallere bağlı bulunan onlarca mezrayı kapsamına alacak şekilde toplamda, 16 kez sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Yaşamını yitiren en az beş örgüt militanına ait cenazeye işkence ve kötü muamelede bulunuldu. Yaşamını yitiren örgüt militanlarının defin edildiği mezar/mezarlıklar, en az beş kez tahrip edildi.
17 kadın intihar etti. En az 67 kişi gözaltında işkenceye ve kötü muameleye maruz kaldı. 125 kişi gözaltı yerleri dışında (sokak-ev baskını) işkence ve kötü muameleye maruz kaldı. 150 mahpus, cezaevinde işkence ve kötü muameleye maruz kaldı. 16 kişi güvenlik güçlerinin ajanlık dayatmalarına maruz kalırken, 12 kişi de tehdit edildi. 167 kişi, toplumsal gösterilere yönelik gerçekleşen müdahalelerde yaralandı. 50’si çocuk 2 bin 987 kişi gözaltına alındı. Üçü çocuk 511 kişi tutuklandı. 17 kişi hakkında ev hapsi verildi. 2 bin 81 ev/işyeri baskını yapıldı.
Düşüncelerinden dolayı; 20 soruşturma dosyasında 105 kişi hakkında soruşturma başlatıldı. 17 dava dosyasında 132 kişi hakkında dava açıldı. Aralarında siyasetçi, gazeteciler ve kamu emekçilerinin de bulunduğu 31 dosyada 110 kişi hakkında değişik hapis ve para cezaları verildi. 20 siyasi parti binası, üç seçim bürosu, üç sendika binası ve altı belediye binası saldırı veya baskına uğradı.
103 mahpus, gerekçe gösterilmeden sürgün/sevk edildi. 64 mahpus sağlık hakkı ihlaline maruz kaldı. Dört mahpus ve aileleri arasındaki görüşmeler engellendi. En az 39 mahpus tecrit ve izolâsyona maruz kaldı. En az 12 mahpus hakkında soruşturma başlatıldı. En az 6 mahpusun haberleşme hakkı engellendi. En az 20 mahpus hakkında disiplin cezası verildi.
Güvencesiz çalışma koşulları sonucu meydana gelen iş kazalarında; 11 işçi yaşamını yitirdi, 14 işçi yaralandı. 492 kişi işten çıkarıldı. 147 kişi görevinden alındı. 1 kişi ihraç edildi. 140 işçiye ücretleri ödenmedi.
2019 yılında HDP’li belediyelere yönelik kayyım atamaları yapıldı. 6 belediye eşbaşkanı, 51 meclis üyesi ve 4 il genel meclis üyesinin mazbataları verilmedi. 3’ü büyükşehir, 1’i il, 24 ilçe ve 3 belde belediyesine kayyım atandı. Gözaltına alınan 47 belediye eşbaşkanından 27’si, 54 belediye meclis üyesinden 16’sı tutuklandı. 32 belediye eşbaşkanı, 61 belediye meclis üyesi görevden alındı.
