2024 seçimleri ekseninde Ukrayna-Rusya savaşında müzakere ihtimali

ARİF ASALIOĞLU
Brezilya Devlet Başkanı, BM Genel Kurulunda Ukrayna ve Rusyayı müzakere masasına getirmek stediğini söyledi. Brezilyanın ve Afrikalı liderlerin barışı sağlama girişimlerini zaten biliyoruz. ABD seçimleri yaklaştıkça, Washington’un Ukrayna’dan sonuç alma ve reform beklentileri de artıyor. Rusyanın Ukraynaya savaş açtığının açıkça ifade edilmediği G20 zirvesi tebliğini bu açıdan hatırlatmak isterim. Yani  savaşın müzakere yoluyla durdurulması gerektiği tezleri giderek daha fazla duyuluyor.
Bütün bunların farkında olan Ukrayna ise zor bir sürece girdiğinin farkında. Ukrayna Dışişleri Bakanı Kuleba, Kiev’i müzakere masasına getirmeye çalışacakları için sonbaharın diplomatik açıdan yoğun olacağını söyledi. Bu gelişmelerin bir sebebi 2024ün Hindistandan ABDye kadar tüm dünyada seçim yılı olması. Savaşın seyrine direk etkisi olan ABD, İngiltere, Hindistan, Türkiye, Ukrayna, Rusya ve AB’nin çok sayıda lideri stratejik olarak bu seçim dönemini başarılı ve risklere girmeden atlatmak istiyor.
Bu açıdan 2024 yılı ABDnin başkanlık seçimlerine odaklanmamız gerekiyor. Çünkü Kiev yönetimine en büyük destek Washington tarafından geliyor. Amerika Birleşik Devletleri seçim kampanyaları başladı ve bundan sonra her ay ivmesi artarak devam edecek. CNNin sokağın nabzı türünden bir araştırmasında son altı ay içinde ABDnin Ukraynaya daha fazla yardım etmesi gerektiğine inanan seçmenlerin sayısı yüzde 62den 48e düştü. Tartışmaların ilk turunda Demokratlar ve Cumhuriyetçiler arasında oldukça kutuplaşmış görüşler var. Yani Amerikalıların destek konusunda eğilimleri endişeli yansıyor.
Ukrayna seçimleri Kiev üzerinde bir baskı unsuru
Zelenskynin BM Genel Kurulu zamanında Washington ziyareti sadece bazı konularda isteklerini pekiştirmekten ibaret kaldı. Fakat görüşmeler sırasında Blinkenin söylediği iki husus önemliydi: Moskova ile müzakereler  başlamalı ve ülkede her şeye rağmen seçimler yapılmalı. Yani seçim konusu Ukrayna üzerinde bir baskı aracı olarak gözüküyor. Eğer Beyaz Saray, savaşı sonlandırmak için değil, sürdürmek ve Rusyaya karşı gücü artırmak için bir yaklaşım sergileseydi seçim gündemde olmazdı. Ukrayna Pentegon’un silahlarına o kadar bağımlı ki, onların planlarına ve kaprislerine uymak zorunda kalıyor.Ayrıca Beyaz Saray, Ukraynaya daha fazla askeri desteği bütçeden alabilmek için yapılması gereken reformların bir listesini de hazırladı. Ulusal Güvenlik Danışman Yardımcısı Mike, Pyle Kieve bir mektup gönderdi. Mike Pyleın, AB, G7 ülkeleri ve finans kuruluşlarından ortakları bir araya getiren Kurumlararası Donör Koordinasyon Platformuna yolladığı mektupta yolsuzlukla mücadele ve sağlanan kaynakların harcamalarına ilişkin sıkı denetim talebi bulunuyor. 
18 ay içinde yapılması istenen ve çok fazla konuyu ilgilendiren reformlar, kolluk kuvvetlerinin, devlete ait işletmelerin denetim kurullarının, yolsuzlukla mücadele ve yargı makamlarının, Başsavcılığın, gümrük, sınır ve diğer hizmetlerin çalışmalarını ilgilendiriyor. Kievin özellikle gaz ve elektrik fiyatlarını liberalleştirmesi gerekiyor, bu da şirketlerin ve operatörlerin mali istikrarını sağlayacak. Ayrıca Ukrenergo ve Naftogaz şirketlerinin denetim kurullarının genişletilmesi, devleti ilgilendiren Ukrayna Savunma Sanayii kapsamında yeni bir konsey oluşturulması ve hükümetin silah alımlarının NATO standartlarına uygun hale getirilmesi de öneriliyor. Washingtonda Temsilciler Meclisindeki muhafazakarlar, Ukraynaya yardımdan feragat edilmesi de dahil olmak üzere taleplerinin karşılanmaması halinde bütçe üzerinde anlaşmaya varmamaya ve ABD hükümetini kapatma tehdidinde bulunmuşlardı. 
Ukrayna’ya yardım konusunda farklı yaklaşımlar var ABD Dışişleri Bakanlığı ile ülkenin Savunma Bakanlığı arasında Ukraynaya silah tedariği konusunda farklı yaklaşımların olduğu bir gerçek. Amerikan dış politika departmanı teslimatların hızlandırılması ve yoğunlaştırılması gerektiğine inanıyor, ancak Pentagon daha temkinli bir tutum alıyor. Dışişleri Bakanlığı, Ukraynayı askeri ve diplomatik alanda aktif olarak desteklemeye başlayan ABDnin belirli yükümlülükler üstlendiğine ve bunlara uyması gerektiğine inanıyor. Ancak Washingtonun Moskova ile doğrudan bir askeri çatışmaya girmemesi için, Ukraynaya yapılan her Amerikan askeri yardım paketini son derece dikkatli bir şekilde, çatışmanın genişlememesi bakış açısıyla değerlendiriyor ve periyodik olarak belirli silah türlerinin tedarik planından çıkarılmasını öneriyor. 
Daha önce ABD Senatosu, Ukraynaya yardım için sağlanan fon miktarının Beyaz Sarayın talep ettiği 24 milyar yerine 6 milyar dolara indirilmesini önermişti. Ayrıca Ukrayna için tahsis edilen mevcut yardımlar dün itibarıyla (1 Ekim) sona erdi. CNN’e konuşan ABD Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Koordinatörü John Kirby, ABD Kongresi’nin Ukraynaya 24 milyar dolarlık ek askeri yardım tahsisini yakında onaylamaması halinde, Ukrayna ordusu için sağlanan finansmanın 1 Ekime kadar ancak yeteceğini söylemişti. Kirbye göre sorun, Kongrenin ülkenin 2024 bütçesini  onaylamamış olması. Bütçenin kabul edilmemesi halinde Ukraynaya silah sevkiyatının durdurulması gündeme gelecek. Tartışmalar sonrası kabul gören bütçede Ukrayna’ya yardım şimdilik yer almadı. Temsilciler Meclisinin aksine Demokrat çoğunluğa sahip olan Senato, Ukraynaya 6,15 milyar dolar yardım içeren bir hükümet finansmanı kararı düşünüyor. 
Ayrıca John Kirby, Washingtonun Ukraynaya ATACMS balistik füzelerinin tedariki konusunda henüz nihai bir karar vermediğini söyledi. Daha önce 29 Ağustos itibarıyla Pentagonun Ukraynaya askeri yardım için 6 milyar dolardan az parasının kaldığı bildirilmişti. ABD, çatışmaların başlangıcından bu yana Kieve 52 milyar dolardan fazla yardımda bulundu. Batılı devletlerin müttefikleriyle birlikte bir buçuk yılda Ukrayna’ya yaptığı maddi yardımın miktarı 140 milyar doları geçtiği iddia ediliyor. 
Sonuç olarak bütün bu gelişmeler Kiev için alan daralması manasına geliyor. Amerikan iç politikasının kendi öncelikleri var. Bu nedenle Ukraynanın kendileri için önem sırası değişme ihtimali yüksek. Almanya ve Fransa gibi AB’nin lokomotifi ülkeler bir şekilde müzakerelerin başlatılmasını istiyorlar. 2024 yılında çok yerde yapılacak seçimler bu beklentiyi artıracaktır. Önemli olan soru ise müzakerelerin tarafları hangi şartlarda bir araya getirecek olması. Ne Moskova ne de Kiev iki yıla yaklaşan savaşta durdukları pozisyondan bir adım geri atmış değiller.