Son haftalarda İsrailin müttefikleri dahil olmak üzere birçok ülke, Gazzedeki insani krizi dindirmek ve İsraili Gazzede izlediği tutumdan caydırmak amacıyla baskıyı artırdı. Buna rağmen İsraile yaptırım uygulama veya İsrail ürünlerini boykot etme yolunu tercih eden ülkelerin sayısı sınırlı.
Savaşın başlangıcından bu yana İsrail karşıtı bir tutum benimseyen ve bu tutumu giderek sertleştiren Türkiye, geçen hafta Salı günü tavrını somutlaştıran bir adım attı. Türkiye Ticaret Bakanlığı, Gazzede ateşkes ilan edilene kadar İsraile ihracatı kısıtladığını duyurdu. Bu çerçevede demir-çelik, gübre, akaryakıt, tuğla ve inşaat malzemesini içeren 54 kategorideki ürünün Türkiyeden İsraile ihraç edilmesi yasaklandı. Yapılan açıklamada İsraile askeri amaçla kullanılabilecek herhangi bir ürün veya hizmetin satışına çok önceden bu yana izin verilmediği ifade edildi.
İsrail ise Türkiyenin kararına misilleme tehdidiyle karşılık verdi. Dışişleri Bakanı İsrael Katz, ABDde hükümet ve kuruluşlarla temasa geçilmesini, Türkiyedeki yatırımların durdurulmasını ve Türkiyeden ürün ithalatının engellenmesini ABDdeki dostlarından talep ettiğini ifade etti.
Türkiyenin hamlesini DW Türkçeye değerlendiren iktisat profesörü ve eski siyasetçi Oğuz Oyan, AKP iktidarının İsrail ile ticari ilişkileri nedeniyle seçimlerde ciddi anlamda sıkıştığını düşünüyor. Oyan, Sahne önünde İsrailin işlediği savaş suçları hakkında konuşmalarına rağmen aslında ticari açıdan bir kısıtlama yoktu, tam tersine artarak gidiyordu diye konuştu.
ABD, Fransa ve İngiltereden yerleşimcilere (göstermelik) yaptırım
Batılı güçler arasında İsraili Gazzedeki askerlerini geri çekmeye zorlama ve yerinden edilen Filistinlilere daha fazla insani yardım sağlama amacıyla ekonomik yaptırım fikrini gündeme getiren tek ülke ise Fransa.
Fransa Dışişleri Bakanı Stephane Sejourne, geçen hafta Salı günü yaptığı açıklamada Etkimizi kullanmak için çeşitli seçeneklerimiz var diye konuşmuştu. Sejourne, bu sözleriyle ülkesinin yanı sıra ABD, Kanada ve İngilterenin İsrail işgali altındaki Batı Şeriadaki yerleşimcilere karşı hayata geçirilen yaptırımlara atıfta bulunmuştu.
ABDde ise Biden yönetimi, Şubat ayında Batı Şeriada istikrarı tehlikeye atmakla suçladığı yerleşim yerleri ve İsrailli yerleşimcilerin isimlerini açıkladı. ABD Dışişleri Bakanlığı, söz konusu yerleşim yerlerinin Filistinlilere karşı şiddetin merkezleri hâline geldiğini söylüyor. Beyaz Saray ayrıca Batı Şeriadaki yerleşimci şiddetine dahil olmakla suçladığı birden çok İsrailliye yaptırım uyguluyor.
Yaptırımlar hedefteki kişilerin ABDdeki varlıklarının dondurulması ve Amerikan vatandaşlarının bu kişilerle ticaret yapmasının yasaklanmasını öngörüyor. Kanada, Fransa ve İngiltere tarafından uygulanan yaptırımlar da buna benziyor. Biden yönetimi ayrıca, Batı Şeriadaki yerleşimlerde üretilen ürünlerin, nereden geldiklerini açıkça ifade edecek biçimde işaretlenmesine imkan tanıyacak bir adım üzerinde çalışıyor.
Avrupa Birliğinin en üst mahkemesi olan Avrupa Adalet Divanı, 2019 yılında Batı Şeria yerleşimlerinden gelen ürünlerin İsrailden değil, işgal altındaki bölgelerden geldiğini belirtecek biçimde etiketlenmesi gerektiğine hükmetmişti.
Şili İsraili havacılık fuarından men etti
Latin Amerika ülkesi Şilide de hükümet, geçen ay İsrailli şirketlerin 2024 Uluslararası Havacılık ve Uzay Fuarına (FIDAE) katılmaktan men edildiğini duyurdu. Şili hava kuvvetleri tarafından düzenlenen fuar, Latin Amerikadaki en ünlü havacılık, uzay ve savunma etkinliği olma özelliğini taşıyor. Fuar, 40ı aşkın ülkeden çok sayıda şirketi bir araya getiriyor.
Buna ek olarak Şili, kendi topraklarında İsrail ile düzenlenecek tüm tatbikat faaliyetlerini de yasakladı. Şili hükümeti, İsrailden bundan böyle hiçbir silah veya savunma ve güvenlik sistemi satın almayacağını da ilan etti. Şili, Ocak ayında da Uluslararası Ceza Mahkemesinden İsrailin Gazze ve işgal altında tuttuğu bölgelerdeki fiillerini incelemesini istemişti.
Arap ülkeleriyle normalleşme askıda
Gazzedeki savaş, başta Arap ülkeleriyle olmak üzere İsrailin dış ilişkilerindeki normalleştirme süreçlerini de sekteye uğrattı. Örneğin Riyad, İsrail ile ilişkilerini yalnızca İsrail ve Filistin arasında iki devletli çözüm hayata geçirildiği takdirde normalleştireceğini söyledi.
Savaş, Hindistan-Ortadoğu-Avrupa Ekonomik Koridoruna (IMEC) da gölge düşürdü. Söz konusu koridor, savaştan kısa süre önce, 10 Eylül 2023te Yeni Delhide düzenlenen G20 zirvesinde imzalanan uzlaşı belgesi ile hayata geçirilmişti. Asya, Basra Körfezi ve Avrupa arasında ticari entegrasyonu artırma hedefini taşıyan söz konusu proje, Çinin devasa çaplı Kuşak ve Yol altyapı inisiyatifine rakip olmayı planlıyor.
IMEC projesinin, yıllardır beklenen İsrail-Suudi Arabistan yakınlaşmasına da ivme kazandırması umuluyordu. Hatta ABDde Biden yönetimi, söz konusu projenin nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan birçok ülkenin İsraili tanımasına olanak tanıyacağını varsayıyordu. Trump yönetiminin arabuluculuğunda 2020de imzalanan İbrahim Anlaşmaları ile İsrail, Birleşik Arap Emirlikleri, Fas, Sudan ve Bahreyn ile ilişkilerini normalleştirmiş ve bu ülkelerle tam kapsamlı diplomatik ilişki kurmuştu.
BDS hareketi küresel çapta yaptırım istiyor
Filistinlilerin yönetiminde küresel bir hareket olan Boykot, Tecrit ve Yaptırımlar (BDS) Hareketi adlı oluşum ise şiddete başvurmaksızın İsraile karşı boykot, tecrit ve ekonomik yaptırımların artırılması hedefini güdüyor. BDS kurucularından Ömer Bargutiye göre, BDS Güney Afrikanın apartheid karşıtı hareketinden ilham alıyor.
Aralarında Türkiyenin de bulunduğu 40 ülkede şubesi olan BDS, İsrailin sportif, kültürel ve akademik etkinliklere katılımına engel olunması ve İsrail ile iş yapmamaları için yabancı şirketlere baskı amaçlı faaliyet yürütüyor. BDS, hâlihazırda birçok kez İsrail ve ABDde antisemitizm suçlamasına da maruz kaldı.
