ABDde 5 Kasımda yapılacak başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçilerin Başkan adayı Donald Trump, Pazartesi günü bir kez daha hakim karşısına çıkıyor. Eski Başkan Trump, 2016 yılında, başkan seçilmeden kısa süre önce avukatı aracılığıyla porno yıldızı Stormy Danielsa 130 bin dolar sus payı ödemekle suçlanıyor. Daniels ile cinsel ilişki yaşadığını yalanlayan ama para ödemesini inkar etmeyen Trump, davayı Başkanlık seçimlerinde önünü kesmek için Demokratların tezgahladığı bir siyasi cadı avı diye nitelendiriyor.
15 Nisanda başlayacak yargı sürecinde, ABD tarihinde ilk kez bir eski başkan ceza davasında yargılanıyor olacak. Trumpın karşı karşıya olduğu üç ceza davası daha var. Biri 2020de Georgia eyaletinde seçim mağlubiyetini tersine çevirme girişimi, biri 2020de bilerek seçimlere hile karıştırıldığı yalanını yaymak, biri de seçimleri kaybedip 2021de Beyaz Saraydan ayrılırken hükümete ait bazı hassas gizli belgeleri yanına almak suçlamalarına dayanıyor.
Trump hüküm giyerse seçimlere katılabilecek mi?Evet. Bu davalar nasıl sonuçlanırsa sonuçlansın yasal olarak Trumpın Başkanlık seçimlerine katılmasının önünde bir engel bulunmuyor. Amerikan Anayasasında başkanlık için sadece üç koşul bulunuyor: 35 yaşını doldurmuş olmak, ABDde doğmuş ve en az 14 yıl yaşamış olmak.
DW Türkçenin haberine göre, Indianapolis Üniversitesinden siyasi bilimler profesörü Laura Merrifield, bir başkan adayının hüküm giymiş olması ya da hakkında açılmış bir dava bulunması durumunda seçimlere katılmasıyla ilgili çeşitli tezler bulunduğunu belirtiyor ve ekliyor: Ancak bunlar ahlâk, takdir ve tercihlerle ilgili bir durum. Yasalar ya da usullerin getirdiği engeller değil diyor.
Trumpın seçilme yeterliliği Anayasa değişikliğiyle iptal edilebilir mi?Amerikan Anayasasının 14üncü Ekinin 3üncü bölümünde, Anayasa üzerine ant içtikten sonra ayaklanma ya da isyana karışan kişilerin ABDde sivil ya da askerî hiçbir makamda bulunamayacağı belirtiliyor.
Trumpın seçilme yeterliliğinin iptal edilmesi için çalışan aktivistler, 6 Ocak 2021de ABD Kongresine yapılan baskından Trumpın seçimlere hile karıştırıldığı söylemini sorumlu tutarak Trumpın sağcı kitleyi kışkırttığını savunuyor.
Ancak çeşitli eyaletlerde Trumpın seçilme yeterliliğinin iptali için yapılan girişimler Yüksek Mahkemeden döndü. Yüksek Mahkeme, eyaletlerin bu konuda karar almaya yetkili olmadığına, bu tür bir kararı sadece Kongrenin verebileceğine hükmetti.
Kongrede ise kıl payı bir güç dengesi mevcut. Temsilciler Meclisinde çoğunluk Cumhuriyetçilerin elinde. Senatoda ise Demokratlar sadece bir sandalye farkla çoğunluğu elinde bulunduruyor.
Peki Trump oy kullanabilir mi?Trumpın seçilme yeterliliği önünde engel görülmezken seçme hakkının elinden alınması teorik olarak mümkün. Trumpın seçmen kaydının bulunduğu Floridada hüküm giymiş suçlular vatandaşlık haklarından mahrum edilebiliyor. Seçme haklarını ancak cezalarını tamamen çektikten, tüm para cezaları ve masrafları ödedikten sonra geri kazanabiliyorlar.
Trumpın hüküm giymesi durumunda Kasım ayına kadar cezasını tamamlaması olası görünmediğinden Başkan adayı olarak seçimlere katılsa da oy kullanması mümkün olmayacak.
Trump hapse girerse ne olacak?
Bu sorunun yanıtını kimse bilmiyor. Kalifornia Üniversitesinden anayasa hukuku uzmanı Erwin Chemerinsky, böyle bir olaya şimdiye kadar hiç şahit olunmadığını ve konuşulanların sadece tahminlere dayanabileceğini belirtiyor. Hukuken hapse girmesi durumunda Trumpın seçimlere Başkan adayı olarak katılması demir parmaklıklar arkasından olsa da halen mümkün.
New York Timesdan gazeteci Maggie Astor, Trumpın Başkan olarak Anayasadan kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmesine engel olduğu için hapisten salıverilmek için başvurabileceğini belirtiyor.
Ancak ABD tarihinde böyle bir durumla şimdiye kadar karşılaşılmadığı için kimse bu soruya net bir yanıt veremiyor.
Trump seçilirse kendini affedebilir mi?Trump 5 Kasım seçimlerinde Başkan seçilirse hapis cezasını para cezasına çevirerek hafifletebilir, hatta kendisini affedebilir. Ancak kendi için af çıkarması Başkanlık yetkilerini aşırı bir şekilde kullanması anlamına geleceği için konu büyük ihtimalle Yüksek Mahkemeye taşınacaktır. Yüksek Mahkemede ise Cumhuriyetçi yargıçlar 3 Demokrata karşı 6 kişiyle çoğunluğu oluşturuyor. Alternatif olarak Başkan Joe Bidenın görevden ayrılmadan önce, halkın seçtiği halefini affetmesi de söz konusu olabilir.
Ancak af konusundaki bu olasılıklar Trumpa karşı açılan federal davalar için geçerli. New Yorkta Pazartesi günü başlayacak sus payı davası ya da Georgia eyaletinde seçim sonuçlarını değiştirme girişimi suçlaması gibi eyaletlerin açtığı davalarda Başkanın af yetkisi bulunmuyor.
