Bir 20. yüzyıl siyaset geleneği olarak, siyasetçiler yol, köprü ve baraj inşaatıyla övünür; bunu seçim kampanyalarının en değerli malzemeleri olarak kullanmaktan geri durmazlar.
Bu ekolün önde gelen isimleri arasında Süleyman Demirel, Turgut Özal ve Cumhurbaşkanı Taayyip Erdoğan var.
Önceleri, devlet bütçesinin elverdiği ölçüde yapılan bu hizmetler, giderek yap-işlet-devret modeline döndü.
Hürriyet Gazetesi ekonomi yazarı Uğur Gürses, orta vadede bitirilmesi makul olan bu projelerin, oya tevil edilebilmek adına hızla bitirildiğini ve geçecek yolcu, bakılacak hasta sayısı garantileriyle gelecekteki bütçe gelirlerini rehin alındığını yazdı.
Bununla yetinilmeyerek, ihale koşullarına göre işi alan müteahhitlere finansman garantileri de verildiğine değinen Gürses, 24 Haziran seçimlerine gidilirken, Erdoğan ve CHPnin adayı Muharrem İnce arasındaki söz düellosunun köprü yapma meselesine kilitlendiğine dikkat çekti.
Gürses, Erdoğan döneminde inşa edilen Osmangazi köprüsünden geçişin, Demirel ve Özalın yaptırdığı iki boğaz köprüsü geçişinden 40 kat pahalı olduğuna işaret etti.
İncenin, Erdoğana, “Demirel’in yaptığı köprüden 11 TL’ye geçiliyor da senin yaptığın köprüden neden 114 TL’ye geçiliyor?” diye sorduğuna değinen Gürses, yazısını şöyle sürdürüyor:
1973’te İstanbul’un iki yakasını bağlayan Boğaziçi Köprüsü hizmete açıldığında alınan geçiş ücreti 10 TL imiş. Bu bedeli aradan geçen yıllardaki enflasyonu ve 6 sıfır atılmasını dikkate alarak bugünkü değere taşıdığımızda 12.76 TL ediyor. Bugün ise aynı köprüden geçiş ücreti en düşük 8.25, minibüs geçiş ücreti ise 11.25 TL. Aradan geçen 45 yılda köprünün çoktan kendini amorti ettiği hesaba katılırsa bugünkü ücretin çok daha düşük olması gerekirdi.
Yeni yapılan Yavuz Sultan Selim (YSS) Köprüsü’nden geçiş ise yine paralı otoyola girmeden olanaksız. Bunun en düşük ücreti de tek yönlü olarak otomobil için 19.75, minibüs için 28.10 TL.
Demirel’in ve Özal’ın yaptığı köprülerden “gidiş dönüş” otomobiller için 8.25, minibüsler için 11.25 iken, YSS Köprüsü’nden gidiş dönüş bedeli 39.50 ve 56.20 ediyor. Bu geçiş, “Demirel’in yaptığı köprünün” ücretinin de 4.5-5 katı.
Asıl Osman Gazi Köprüsü, iktisat fakültelerinde “ekonomide dışsallık” konusu anlatılırken kötü örnek olarak okutulacak türden çarpıcı bir proje.
Osman Gazi Köprüsü’nden bir otomobil geçişi 71.75 TL, minibüs geçişi ise 114.80 TL’de, indirimli biçimde tutuluyor. Sözleşmeye göre 40 dolarlık bir otomobil eşdeğeri fiyattan, yılbaşındaki kurlara göre tek yönlü geçiş için işletmecilere taahhüt edilen ücret 150 TL, minibüs için 240 TL. Aradaki fark devlet bütçesinden, vergi mükelleflerinin cebinden ödeniyor. Daha kötü haber; yılbaşındaki kurlara göre kabaca yüzde 20 yukarıda olan bugünkü kurlar kalıcı olursa 2019 başında kamu tarafından garanti edilen “tek yönlü” ücret sırasıyla 180 TL ve 288 TL olacak.
Özetle; İstanbul’da Demirel ve Özal’ın yaptığı iki boğaz köprüsünden “gidiş-dönüş” otomobiller için 8.25 TL, minibüsler için 11.25 TL ödenirken, Osman Gazi’den geçen araç sürücülerine “gidiş-dönüş” otomobiller için 143 TL ve minibüsler için 229 TL ödenmektedir. Osman Gazi Köprüsü’nden “gidiş-geliş” geçen bu sürücüler için ilave olarak bir de devlet vergi mükelleflerinin cebinden ayrıca fark olarak 157 TL ve 251 TL ödemektedir.
