‘Tek adam’ eleştirilerinin odağındaki yeni rejimle birlikte bir anlamda başkanlık sistemine adım atmış oldu.
Yeni yönetim biçimi yasama, yürütme ve yargı sistemlerinin işleyişinde, yani ülke yönetiminde köklü değişiklikler getiriyor.
Euronews Türkçe’den Beraat Gökkuş’un derlemesine göre yeni dönemde Türkiyede yaşanacak değişiklikler 10 maddede şöyle sıralanıyor:
1-Yürütmenin başı Erdoğan, bakanlar kurulu olmayacak
16 Nisan 2017 referandumunda onaylanan anayasa değişikliklerinin yürürlüğe girmesiyle cumhurbaşkanı yürütmenin başı oldu. Cumhurbaşkanlığı artık sembolik bir makam değil. Türkiye yönetiminin en aktif ve işlevsel makamı. Erdoğan Türkiyenin resmen seçilen ilk partili cumhurbaşkanı. AK Partinin liderliğini de yürüten Erdoğan cumhurbaşkanı sıfatıyla tüm ülkeyi temsil ediyor.
Artık başbakanın başkanlık ettiği bakanlar kurulu olmayacak. Cumhurbaşkanı istediği kadar yardımcıya sahip olacak. Cumhurbaşkanı yardımcılarını Erdoğan seçecek.
2-Başbakan yok, Erdoğan bakanlarını meclis dışından seçecek
Eski sistemde başbakan bakanlarını belirleyip hükümet onayı için bu listeyi cumhurbaşkanına sunardı. Artık başbakan yok. Milletvekilleri bakan olamayacak. Erdoğan vekil olma yeterliliğine sahip kişiler arasından bakanlarını belirleyecek. Bakan olması istenen milletvekili görevinden istifa etmek zorunda.
3-Yüksek memurların ataması başkanın elinde
Erdoğan yüksek kamu yöneticilerini atama yetkisini aldı. Cumhurbaşkanı üst kademe kamu yöneticilerini görevden alma gücüne de sahip. Örneğin bu durumda Erdoğan, yüksek yargıda görev alacak hakim ve savcıları atayabilir ya da görevden alabilir.Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun adı, Hakimler ve Savcılar Kurulu şeklinde değişti.
4-Cumhurbaşkanı istediği takdirde OHAL ilan edebiliyor
Cumhurbaşkanı OHAL ilan edebiliyor. Meclis gerekli görürse OHALi kaldırabilecek.Cumhurbaşkanı kanunların, meclis iç tüzüğü hükümlerinin, Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesiyle Anayasa Mahkemesinde iptal davası açabilecek.
5-Gensoru tarihe karıştı
Erdoğan istediği takdirde yardımcıları veya bakanlar hakkında soruşturma açtırabilecek. Ancak artık Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), bakanları veya bakanlar kurulunu düşürmeye yönelik gensoru verme yetkisine sahip değil.
6-Sözlü soru önergesi sunulamayacak
Milletvekilleri artık sözlü soru önergesi veremeyecek. Eski sistemde yazılı soru önergeleri cevaplamaları için milletvekillerine ya da bakanlara iletilebiliyordu. 24 Haziran sonrası dönemde yazılı soru önergeleri sadece cumhurbaşkanı ve cumhurbaşkanı yardımcılarına iletilebilecek. TBMMnin genel görüşmeyle denetlemesi ve meclis araştırması yapma yetkisi yeni dönemde de mevcut.
7-Seçimler nasıl yenilenecek?
TBMM, üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu ile seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek. TBMM cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında soruşturma açılmasını isteyebilecek. Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen cumhurbaşkanı seçim kararı alamayacak.
8-Bütçeyi meclise Erdoğan sunacak
Cumhurbaşkanı Erdoğan devletin bütçesini belirleyip meclise sunacak. Önceki sistemde bu durum tam tersiydi. Yani TBMM devlet harcamalarının belirlendiği bütçeyi hazırlardı.
9-Başkanın görevi nasıl sona erecek?
Başkanın görevi, yüce divanda cumhurbaşkanlığına seçilmesine engel bir suçtan hüküm giyerse sona eriyor. Cumhurbaşkanının görev sırasında işlediği iddia edilen suçlardan görevi bittikten sonra da bu madde hükmünce yargılanması mümkün.
10-Daha genç ve kalabalık bir Meclis
Yeni Meclis’te artık 600 milletvekili var. Eskiden bu sayı 550 ile sınırlıydı. Yetkileri azaltılmış Meclis’te 18 yaşını doldurmuş kişilerin vekil olması mümkün. Önceden milletvekili olma yaş sınırı 25 idi. Değişikliklerin ardından AK Parti, CHP ve MHPden aday olan 18 yaşında üç kişi meclise girmeye hak kazanamadı. Öte yandan 79 yaşındaki Deniz Baykal, CHP milletvekili olarak Meclis açılışını yapacak.
TBMMnin açılışı 1 Ekim 2018 tarihinde yapılacak. Sağlık sorunlarıyla gündeme gelen Baykalın açılışta Meclis başkanlığı yapamaması durumunda yerini MHP lideri Devlet Bahçeli alacak.
