• Turkhane Logo

Gölge Diplomatların "Fahri" cenneti Türkiye

Fahri konsolosların kaçının adı skandallara karıştı? Kaçı siyasetçi? En çok hangi sektörde çalışıyorlar? Neden dünyada en çok Sri Lanka fahri konsolosu Türkiye'de?

09:11 15 Kasım 2022 Salı
Gölge Diplomatların
Fahri konsolosların kaçının adı skandallara karıştı? Kaçı siyasetçi? En çok hangi sektörde çalışıyorlar? Neden dünyada en çok Sri Lanka fahri konsolosu Türkiye'de?

DW Türkçenin Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) işbirliği ile yürüttüğü Gölge Diplomatlar (Shadow Diplomats) araştırması, fahri konsolosluk dünyası ile ilgili çarpıcı istatistikleri de ortaya çıkardı.

Dışişleri Bakanlığından derlenen verilere göre 2011 yılında Türkiyede yabancı ülkeleri temsil eden kayıtlı fahri konsolos sayısı 183 iken 2016 yılına gelindiğinde bu sayının büyük bir artışla 340a çıktığı görüldü. Bakanlığın sitesindeki son listeye göre ise Türkiyenin ev sahipliğini yaptığı 328 fahri konsolos var.



Gölge Diplomatlar (Shadow Diplomats) araştırması, diplomatik veya özel pasaportla birçok ülkeye vizesiz ve aranmadan girip çıkabilme avantajından dolayı sistemin Hizbullah gibi uluslararası terörist organizasyonlar tarafından dahi suistimal edilebildiğini gösteriyor. Resmi görevli diplomatlar sıkı bir denetim ve disiplin mekanizmasına tabi tutulurken bu, fahri konsoloslar için geçerli değil.

Uluslararası diplomasinin göz ardı edilmiş bu alanıyla ilgili sorularımızı yanıtlayan emekli diplomat Yalım Eralp, fahri konsolosların görevlerinin yerel makamlarla teması sağlamak ve bazen de ticareti kolaylaştırmak olduğunu belirterek bu kişilerin yerel makamlarca kabul edilebilecek saygın kişiler olması gerektiğinin altını çizdi.

Fahri konsoloslar her ne kadar Türkiyede temsil ettikleri ülkeler tarafından belirlense de Türkiyenin onayı olmadan bu unvanı elde edemiyorlar.

DW Türkçenin aylar boyunca incelediği çoğu Türkiye vatandaşı 300den fazla fahri konsolosun en az yüzde 16sının skandallara karıştığı ortaya çıktı.  

Uyuşturucu suçuna adı karışan fahri konsoloslar var
Araştırmadan elde edilen bilgilere göre Türkiyede yabancı ülkeleri temsil eden 50 fahri konsolosun adı uyuşturucu taşımacılığından hayali ihracata, yasa dışı bahisten insan kaçakçılığına, şaibeli ihalelerden Gülen yapılanması üyeliğine kadar birçok farklı skandala karıştı. Belgeler, bu isimlerin ya haklarındaki suçlamalara rağmen fahri konsolos seçildikleri ya da bu görevleri sırasında bu skandallara karıştıklarını gösteriyor.

Kamuya açık kaynaklardan edinilen bilgiye göre ise gözaltına alınan, hakkında dava ya da soruşturma açılan bu isimlerin hiçbiri kesinleşmiş hapis cezası almadı.

Bu isimlerle ilgili daha detaylı haberlerimizi hafta içerisinde okuyabilirsiniz.

Türkiyenin 1976da taraf olduğu Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesinin 42inci maddesinde Bir konsolosluk personeli mensubunun tutuklanması, gözaltına alınması veya cezai bir kovuşturmaya tabi tutulması halinde, kabul eden Devlet durumdan konsolosluk şefini en kısa zamanda haberdar etmekle yükümlüdür deniliyor. Aynı sözleşmenin 58inci maddesinin ikinci fıkrasına göre ise bu madde fahri konsolosluk memurlarına da uygulanmak zorunda.

Türkiyenin Azerbaycan, Irak ve Birleşik Krallık nezdinde büyükelçiliğini yapmış emekli diplomat Ünal Çeviköz, ciddi devletlerin adı skandallara karışmış bireyler tarafından temsil edilmek istemeyeceğini belirterek Böyle bir durum, benim hatırladığım bir örnek olarak yok dedi.

Viyana Sözleşmesindeki bildirim yükümlülüğü, suçluların kolluk kuvvetlerinden kaçmak için fahri konsolosluk zırhını kullanmasına engel olmak açısından da önemli.

DW Türkçe, Dışişleri Bakanlığına son on yılda tutuklanmış, gözaltına alınmış ya da cezai bir kovuşturmaya tabi tutulmuş kaç fahri konsolos hakkında temsil ettikleri ülkelere bildirim yapıldığı da dahil olmak üzere toplam 11 adet soru gönderdi. Haberin yayınlanma tarihine kadar Bakanlık sorulara yanıt vermedi.  

AKPli siyasilerin özel ilgisi dikkatlerden kaçmıyor!

Fahri konsolosların, büyükelçiliklerin aksine siyasi bir görevi olmamasına rağmen siyasetçilerin fahri konsolos olmasına engel teşkil eden bir düzenleme yok.

Çeviköz konuyla ilgili olarak Aktif siyaset içinde bulunan kişilerin normal şartlarda belli davranış kurallarına uymaları gerekir. Fahri konsolosluk yapmalarına engel bir durum yok. Ama tabi bu fahri konsolosluk görevi eğer belli bir gelir imkanı sağlıyorsa o zaman tabii ki o bulundukları mevki ile, eğer örneğin milletvekili iseler, çelişir  dedi.

AKPde aktif siyaset yapmış 14 kişi fahri konsolos olurken bu rakamı üçer kişi ile ANAP ve CHP izliyor. Birer kişi de artık faaliyetlerine son vermiş olan Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP) ve Yeni Türkiye Partisi (YTP) adına siyaset yapmış isimler.

Bunların arasında ANAP döneminin Turizm Bakanı ve sonrasında AKPden belediye başkanı adayı olan Bülent Akarcalı (Hondurasın Ankara), 2015ten beri AKP Eskişehir Milletvekili olan Harun Karacan (Makedonyanın Eskişehir), TBMM 23. ve 24. dönem AKP Milletvekili Mustafa Kabakçı (Kazakistanın Konya) ile CHPnin 22. dönem milletvekili Muharrem Toprak (Kosovanın İzmir) da bulunmakta.



Binali Yıldırımın kardeşi de fahri
Bunun yanı sıra siyasilerin yakın akrabası olan 12 kişi de fahri konsolosluk unvanına sahip. Bunların dokuzu AKPli, ikisi DYPli biri de CHPli siyasilerin yakını.
AKPli eski Başbakan Binali Yıldırımın kardeşi İlhami Yıldırım (Etiyopyanın İzmir), DYPli eski Başbakan Tansu Çillerin oğlu Berk Uçuran Çiller (Kongo Demokratik Cumhuriyetinin Kocaeli), AKPli İçişleri eski Bakanı Abdülkadir Aksunun oğlu Murat Aksu (Burundinin İstanbul), AKPli milletvekili Harun Karacanın oğlu Alihan Karacan (Kosovanın Eskişehir) fahri konsolosluk unvanını alan isimlerden bazıları.

Futbol dünyası da fahriliğe meraklı
Futbol kulüplerini satın alan iş insanlarından Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) etik kurulu üyelerine, kulüp başkan ve yöneticilerinden menajerlere kadar futbol dünyasından da toplam 18 kişi fahri konsolosluk yapmakta.

Futbol dünyasında en fazla fahri konsolos TFFde görevli. Kulüpler arasında fahri konsolos şampiyonu ise üç fahri konsolos ile Trabzonspor. Galatasaray (iki yönetim kurulu üyesi), Antalyaspor (iki eski başkan) ve Adana Demirspor (eski başkan ve başkanvekili) Trabzonsporun hemen arkasından geliyor.

Diğer kulüp başkanı fahriler ise Beşiktaş (asbaşkan), Samsunspor, Göztepe ve Bodrumspordan (onursal başkan).

Kulüp ve TFF yöneticiliğinin dışında futbol hakemi Kuddusi Müftüoğlu da fahri konsolosluk unvanına sahip isimlerden. Emekli olduktan sonra AKPden milletvekili adayı, sonrasında da Belediye Başkan adayı olup iki yarışı da kaybeden Kuddusi Müftüoğlu Finlandiyanın Antalyadaki fahri konsolosu.

Hem futbol dünyasının hem de siyasetin içinde olan bir diğer isim de ANAPta üç dönem Adana milletvekilliği yapan Bilici Yatırım Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Ali Bilici. Adana Demirspor, Adanaspor ve Ceyhanspor kulüplerinin üçünde de başkanlık yapmış olan Bilici, 2009 yılında AKPnin Adana Belediye Başkan adayıydı. Bilici Pakistanın Adana fahri konsolosluğunu yürütüyor.

Öte yandan bir dönem Alanyasporda başkan yardımcılığı yapmış, AKP Alanya İlçe Yönetim Kurulu eski başkanı Mehmet Şahin de fahri konsolos olup futbol ve siyasetin kesiştiği noktada bulunan bir diğer isim. Şahin, Litvanyanın Antalya/Alanya bölgesinin fahri konsolosluk görevini üstleniyor.

Turizmciler ve inşaatçılar lider
Dışişleri Bakanlığına göre Türkiyenin dünyanın farklı ülkelerinde bulunan fahri konsolos sayısı 108e ulaşırken, Türkiyede yabancı ülkelerin fahri konsolosluğunu yapan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının sayısı 300ü geçiyor.

Türkiyede bulunan ve yabancı ülkeleri temsil eden fahri konsoloslar arasında en popüler sektör turizm.

İncelediğimiz 328 fahri konsolostan 47sinin ya turizm sektöründe yatırımı var ya da bu sektörde yönetici olarak çalışıyor. Kamuya açık kaynaklardan incelediğimiz fahri konsolosların 32* tanesi de holding sahibi.

Sektör olarak ikinci sırada ise inşaat var. Fahri konsolosların en az 31 tanesi inşaat sektöründe faaliyet gösterirken, 26sının da gıda sektöründe yatırımları var. Onları 22 kişi ile siyasetçiler takip ediyor.



Görüştüğümüz diplomatlar fahri konsolosların genelde ya saygın iş insanları ya da doktor veya avukat gibi saygı duyulan meslek gruplarından seçildiğini belirtseler de Gölge Diplomatlar araştırmasının ortaya koyduğu üzere incelediğimiz 328 fahri konsolostan sadece 10u avukatlık yaparken sekizi doktor.

Çok farklı sektör ve meslek gruplarından insanların bulunduğu fahri konsoloslar arasından en az üç tanesi de kumarhane işletiyor.

Türkiyede yabancı ülkeleri temsil eden fahri konsolosların 48inin ise temsil görevleri dışında ne işle meşgul olduklarına dair bilgi kamuya açık kaynaklarda yer almıyor.

Neden en çok Sri Lanka fahri konsolosu Türkiyede?
Türkiyede en fazla fahri konsolosu olan ülke Aydın/Kuşadası, Kocaeli, Antalya, İzmir, Kayseri, Bursa, Tekirdağ, Mersin ve Trabzona atadığı dokuz fahri konsolosla Slovakya.

İkinci sırada sekizer fahri konsolosla Brezilya, Sri Lanka, Romanya ve Macaristan geliyor.

Sri Lanka ise kendisini temsil etmesi için dünyada en fazla fahri konsolosu Türkiye ve Almanyada görevlendirdi. TÜİKin yayınladığı Türkiyeye en fazla turist yollayan 90 ülkeden biri dahi olmayan, Türkiye ile dış ticaret hacmi sadece 160 milyon dolar olan Sri Lankanın neden rekor sayıda fahri konsolosunun Türkiyede olduğu sorusu ise cevapsız kaldı.

Açılan kapılar
Türkiyede insanların neden fahri konsolos olmak isteyebilecekleri sorusuna, emekli diplomat Ünal Çeviköz Türkiyede tabii bu bir statü olarak da algılanıyor. Dolayısıyla bunun yarattığı ayrıcalıktan yararlanmak isteyen kişiler olabiliyor diye cevap verdi.

Bu statünün açabildiği kapıların ne kadar büyük olabileceğini gösteren örneklerden biri Bosna Hersekin Bursa Fahri Konsolosu Muzaffer Çilek. Mobilya sektöründe faaliyet gösteren Çilek Mobilyanın sahibi Muzaffer Çilek, DW Türkçeye yaptığı açıklamada ailesinin Bosna Hersek göçmeni olması ve bu ülkede yatırımlarının bulunmasından dolayı dönemin Bosna Hersek Büyükelçiliği tarafından kendisine bu unvanın teklif edildiğini belirtti. Teklifi heyecanla kabul ettiğini dile getiren Çilek, fahri konsolosluk görevi dolayısıyla dönemin Bosna Hersek Cumhurbaşkanı Bakir İzzetbegoviç ile tanıştığını söyledi. Bu tanışmadan sonra Çilek, İzzetbegoviçin danışmanlığına atandı.

#ShadowDiplomats nedir?
Shadow Diplomats (Gölge Diplomatlar) uluslararası diplomaside en az incelenen rollerden biri olan fahri konsolosluğa ışık tutuyor. Bu gönüllü diplomatlar, genellikle büyükelçilik veya konsolosluk bulunmayan yerlerde, yabancı hükümetlerin çıkarlarını desteklemek için kendi ülkelerinden çalışıyor.

Soruşturma, fahri konsolosluk sisteminin, yeterince denetlenmeden atanan ya da kazandıkları bu statüyü kendilerini zenginleştirmek, kanun yaptırımlarından kaçmak veya siyasi gündemleri ilerletmek için kullanan bazı isimler tarafından baltalandığını ortaya koydu.

ICIJ ve ABDli haber kuruluşu ProPublicanın koordinatörlüğünde hazırlanan, 46 ülkeden 61 medya kuruluşunu kapsayan bir gazetecilik işbirliği olan Shadow Diplomats (Gölge Diplomatlar) 160 gazetecinin ortak çalışmasıyla hazırlandı. Türkiye ile ilgili çalışmayı sadece DW Türkçenin gerçekleştirdiği küresel araştırmada yer alan gazeteciler skandallara veya ceza davalarına karışmış en az 500 adet fahri konsolos tespit etti.

*Holdinglerin iştirakleri sektör verilerine dahil edilmedi

Son güncelleme: 09:11 15.11.2022
SIRADAKİ HABER
Sayfa Başı