AKPli Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putinin Astanada yapması beklenilen ikili görüşmede başta son günlerde hızlanan Suriye dosyası olmak üzere çok sayıda konu başlığının ele alınması gündemde.
DWnin haberine göre, Türkiyenin diyalog ortağı olduğu Şangay İş birliği Örgütünün (ŞİÖ) devlet ve hükümet başkanları 3-4 Temmuzda dönem başkanı Kazakistanda bir araya gelecek.
Zirve kapsamında Erdoğan ile Putinin ikili bir görüşme yapması da öngörülüyor.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Çin ziyaretinin ardından BRICS + toplantısı için gittiği Moskovada 10 Haziranda Putin tarafından kabul edilmiş ve liderlerin Erdoğanın Astana ziyareti sırasında buluşacağı ilk olarak Putin tarafından bu görüşmede açıklanmıştı.
Geçen hafta Habertürk kanalında gazetecilerin sorularını yanıtlayan Fidan, Erdoğanın ilerleyen günlerde Putin ile Kazakistanda bir araya gelme ihtimalinin olduğunu belirterek Rusya ile ilişkilerde şu anda özellikle Suriye, Ukrayna, ikili bazda ise enerji konuları, ticaret hacmi ve Rusyadaki Türk firmaların durumunu önemli başlıklar olarak sıraladı.
Şanghay Beşlisi olarak da bilinen Şanghay İşbirliği Örgütü zirvesine Erdoğan ilk kez 15-16 Eylül 2022 tarihinde katılmıştı.
Erdoğan, Astananın ardından ise Azerbaycana geçecek ve 5-6 Temmuzda Şuşada düzenlenecek Türk Devletleri Teşkilatı Devlet Başkanları gayri resmi zirvesine katılacak. Zirvede Hazar gazının Türkiye üzerinden Batıya taşınması, Türk devletleri arasındaki ticari faaliyetlerin artırılması, ikinci Karabağ operasyonu ardından bölgedeki normalleşme adımları gibi konular masada olacak.
Suriye konusu masadaki önemli başlık
Erdoğan ile Putinin ele alması beklenilen konulardan birisi son günlerde yapılan açıklamalarla yeniden ısınan Suriye meselesi olacak.
Türkiye ile Suriye arasında başlayan ve önce istihbarat ardından diğer devlet kurumları arasında başlatılan normalleşme sürecinde şimdiye kadar hızlı ve büyük ilerleme kaydedilemedi. Ancak son günlerde önce Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esadın Putinin Özel Temsilcisi Alexander Lavrentievle yaptığı görüşmede verdiği mesaj, ardından Erdoğanın sıcak açıklamaları konuyu yeniden gündemin üst sıralarına taşıdı.
Peki süreç nasıl devam edecek ve Astanadaki görüşmede önemli kararlar alınabilir mi?
Şamda heyetlerin buluşması bekleniyor
Şamda yaşayan gazeteci Sarkis Kasaryan, DW Türkçeye son gelişmelere ilişkin yaptığı değerlendirmede Suriye kaynaklarına göre gelecek günlerde Irakın başkenti Bağdatta Suriye ve Türkiye heyetleri arasında bir görüşme olacağını belirtiyor.
Suriye kaynaklarına göre Türk tarafının bu görüşmenin sadece ikili düzeyde olmasını talep ettiğini aktaran Kasaryan, buna göre Rusya ya da Irakın ya da başka bir arabulucunun bulunmayacağı, medyadan uzak bir görüşme istendiğini söylüyor. Türkiyenin bu isteğini Suriyelilerin de kabul ettiğini söyleyen Kasaryan, Şam yönetiminin görüşmelere bakışını şöyle aktarıyor:
Şamda bu görüşmelere olumlu bakılıyor. 2015te Esadın Cumhuriyet gazetesine demecine göre de Şam her zaman Türkiye ile normalleşmeyi isteyen taraf oldu. 2015te cihatçılar Türkiyeden geliyor, Suriye ordusundan kaçan generaller Türkiyede kalıyordu ve Türkiyeden savaşları yürütüyordu. Yani o zaman bile Esada sorulduğunda Erdoğanla görüşmeyi sevmem ama Suriyenin çıkarı içinse görüşürüm demişti.
2015ten sonra arada geçen zamanda farklı gelişmelerle Türkiyenin Suriye politikasının değiştiğini ve Şam ile müzakere noktasına gelindiğini anımsatan Kasaryan, sözlerini şöyle sürdürüyor:
Ama bu müzakere süreci uzun sürecek. Çünkü Suriyenin olmazsa olmaz iki şartı var. Birisi Türkiyenin Suriyeden çekilmesi ki Türkiyenin Suriyede bulunmasını Şam bir işgal olarak niteliyor. İkincisi de Suriye Milli Ordusu çatısı altında ve başka isimlerdeki silahlı gruplara desteğini kesme. Türkiye bunları yapar mı? Yapar demek için çok erken bence.
Kasaryan, bu nedenle müzakerelerin uzun süreceği düşüncesini aktarıyor ve Türk tarafında bu iki şartta da geri adım gözlemlemediğini belirtiyor.
Suriye Devlet Başkanlığı Ofisi, Esadın Suriye, ülkenin tüm toprakları üzerindeki egemenliğiyle terör ve terör örgütleriyle mücadeleyi temel alan, Suriye-Türkiye ilişkilerine yönelik tüm girişimlere açıktır dediğini belirtmişti. Esad aynı zamanda Suriyenin tüm toprakları üzerindeki egemenliğine saygı duyulması ve terör örgütleriyle mücadele koşulunun yerine getirilmesi halinde Türkiye ile ilişkilere açık olduğuna da dikkat çekmişti.
Esadın basına yansıyan bu sözlerinin ardından Erdoğandan da sıcak mesajlar geldi.
Erdoğan, Esad ile geçmişte olduğu gibi gelecekte de bir araya gelebileceklerini söyleyerek Suriye ile yeniden diplomatik ilişkileri kurmamak için bir sebep yok. Geçmişte nasıl yaptıksa yine yapabiliriz. Suriyenin iç işlerine karışmak gibi bir niyetimiz yok. Biliyorsunuz ailece görüşmeye varana kadar sayın Esedle geçmişte nasıl yaptıksa yeniden yapmamamız için bir sebep yok ifadelerini kullandı.
Rusya, Türkiye ve Suriye arasında katalizör olmak istiyor
Moskovada yaşayan Siyaset Bilimci ve Rusya Uzmanı Ümit Nazmi Hazır da görüşmenin en önemli gündem maddelerinden birisinin Suriye olacağı görüşünde. Rusya basınında son günlerde Astanadaki zirve ve Putinin yapacağı ikili görüşmelerle ilgili çok sayıda haber ve makale çıktığını söyleyen Hazır, Moskovanın Ankara ile Şam arasında katalizör olmak istediğini belirtiyor.
Moskovanın Ukraynadaki savaş nedeniyle Suriye sorununu bir an önce çözmek istediğini sözlerine ekleyen Hazır, Erdoğan ile Esadın önümüzdeki dönemde olası bir görüşmesi için bir planlama yapılmasını muhtemel görüyor.
Esad ile buluşan Putinin Temsilcisi Lavrentyev, Suriye ve Türkiye arasında arabuluculuğun başarısı için koşulların her zamankinden daha elverişli olduğunu, Rusyanın müzakereleri ilerletmek için çalışmaya hazır olduğunu ve hedefin Suriye ile Türkiye arasındaki ilişkilerin yeniden tesis edilmesi olduğunu belirtmişti.
Gündemde Ukrayna ve enerji de var
Putin ile Erdoğanın görüşme masasında Suriyenin yanı sıra Ukraynada devam eden savaş, ekonomik ilişkiler ve yaptırımlar ve enerji başlıkları da bulunuyor.
Rusya ile Ukrayna arasında bir arabuluculuk için Türkiyenin şansını bir kez daha deneyebileceğini belirten Hazır, Zelenskinin yeni bir barış zirvesi için hazırlıklarını sürdürdüğünü hatırlatıyor.
İsviçre Burgenstockta 15-16 Haziranda düzenlenen ilk zirveye Türkiye adına Dışişleri Bakanı Fidan katılmıştı. Ukrayna yönetimi ikinci barış zirvesinin hazırlıklarına başladığını da duyurmuştu.
Bu arada Hazır, Rusya tarafından yapılan son açıklamalara göre Türkiyenin BRICS üyeliğinin Astanadaki ikili görüşmede ağırlıklı olarak gündeme gelmesini beklemediğini söyleyerek birliğin şu anda yeni üye almaya sıcak bakmadığını ancak belki ilerleyen zamanda Türkiyenin stratejik ortaklığının gündeme gelebileceğini söylüyor.
NATO üyesi ve ABye aday ülke olan Türkiyenin liderliğini Rusya ve Çinin yaptığı BRICSe olası katılımı son dönemde çok konuşulan konular arasında.
