Eski bürokrat, Kamu Araştırmaları Vakfı (KAV) Başkanı, Karar gazetesi yazarı Ulvi Saran, “En büyük banknot (200 Tl), ancak lokanta bahşişine yetiyor” başlıklı yazısında 5 ila 100 liralık banknotların alım gücünü yitirdiğini, 200 liranın ise bir fincan kahve ya da bir kilo meyveden fazlasına yetmediğine dikkat çekti. Saran, “Lokantada 3-4 kişi yediğiniz yemeğin parasını, farzedelim 3-4 bin lirayı ödemek için en yüksek değerli banknotunuzdan bir tomar çıkarıyorsunuz. Ardından ilave olarak bir 200’lük de bahşiş için bırakıyorsunuz,” dedi. Saran, çözüm olarak 500, 1000 ve 2000 TL’lik banknotların acilen basılması gerektiğini, 5, 10 ve 20 liralık kâğıt paraların ise bozuk para işlevi gördükleri için madeni para olarak yeniden düzenlenmesini önerdi.
Saran, şöyle yazdı:
“Ceplerimizi, cüzdanlarımızı ve dükkân kasalarını 200 liralık kağıt paralar istila etmiş durumda…
En büyük kupürlü banknotumuz, 200 TL ile ancak bir Latte (kahve) veya bir kâse çorba içilebiliyor. Hadi diyelim, 1 veya 1.5 kilo meyve alınabiliyor.
Kâğıt para olarak cebinizde veya cüzdanınızda 5, 20, 50 hatta 100 liralık banknotları bulundurmanızın pek maddi bir anlamı yok. Çünkü bu değerdeki kâğıt paralar pek iş görmüyor. İlkokul öğrencisi, bayram harçlığı olarak verdiğiniz 100 liraya dudak büküyor. 50 lira ile açlığınızı bastırabilecek en basit atıştırmalık, ‘kaşar-simit’ alamıyorsunuz. Kafelerde bir bardak çay 50-80 lira arasında değişiyor. 100 liraya alabileceğiniz şey, ancak ortalama 1 kilo meyve…Açıkçası bu banknotlar, ancak yakın geçmişin ‘bozuk paraları’ mesabesinde değer taşıyor.
Lokantada 3-4 kişi yediğiniz yemeğin parasını, farzedelim 3-4 bin lirayı ödemek için en yüksek değerli banknotunuzdan bir tomar çıkarıyorsunuz. Ardından ilave olarak bir 200’lük de bahşiş için bırakıyorsunuz. Yanlış anlaşılmasın; 4 kişilik bir yemek ücretini ödediğinizde bahşiş için beklenen para miktarı bu…(4-4.5 Dolar) Sonuç olarak, siz en yüksek banknotunuzla ancak ‘lokanta bahşişi’ ödeyebiliyorsunuz.
5 liradan 100 liraya kadar tüm banknotlar dişe değer bir şey satın alamadığı için, ihtiyacınıza cevap verecek nakit kaynak olarak, mecburen 200 liralardan bulundurmak zorundasınız. Sabah evden çıkarken yanınıza aldığınız bir tomar 200TL, cebinizde veya cüzdanınızda rahatsız edici bir şişkinlik yapsa da; o günkü ıvır zıvır harcamalar veya küçük bir market alışverişi ile gün sonunda tamamen harcanıp bitiyor ve cebiniz boşalıyor. Bu yüzden, hiç olmaması gerektiği kadar, tabir yerinde ise ‘mebzul miktarda’ 200 liralık banknot piyasada dolaşımda bulunuyor.”
Saran yazısını iki somut öneri ile sonlandırdı:
“500, 1000 ve 2000 TL’lik banknotlar acilen basılmalı,
“5, 10 ve 20 liralık banknotlar ise, gerçekte bozuk para işlevi gördükleri için, uygun gramajlarda metal para olarak basılmalı ve dolaşıma sokulmalıdır.
