24 Haziran 2018’deki seçimle geçilen ‘Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’yle Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) işlevsizleştirildiği eleştirileri sık sık yapılıyor. Meclis’in hükümeti denetlemediği bir sistem kurulduğu yönündeki eleştiriler sık sık dile getirilirken, HDP Van Milletvekili Orhan Muazzez Orhan’ın yanıt verilmeyen soru önergelerini sorması ve TBMM’den aldığı cevap Meclis’in ‘işlevsizleştirilmesi’ açısından kritik bir sonuç ortaya çıkardı.
Hükümetin Meclis’ten neredeyse bağımsız olduğu yeni sistemde icracı hükümet üyeleri halkın oylarıyla seçilmiş vekillerin sordukları soruların yarısına cevap verme gereği duymadı. Milletvekillerinin ellerindeki tek ‘denetim’ yetkisi olarak kalan soru önergeleri de yanıtsız bırakılarak hükümet denetimden uzak tutulmuş oldu. 24 Haziran 2018’den günümüze partilerce hükümetin yanıtlaması istemiyle verilen 23.617 soru önergesinin 11.564’ü yanıtlanmadı. Yanıt verilmeme oranı yüzde 73’le en yüksek HDP’deyken, CHP’de yüzde 45, İyi Parti’de yüzde 42, MHP ve Saadet Partisi’nde ise yüzde 40 oldu. AKP’nin soru önergelerinin yüzde 100’ü yanıtlanmadı. Zira bu partinin vekillerince hükümete sadece bir tek soru önergesi verildi, o da yanıtlanmadı! Yeni sistemde Cumhurbaşkanı Yardımcısı’na da soru sorulması öngörülüyordu; ancak orada da yanıt verilmeme oranı yüzde 59 oldu. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde, Cumhurbaşkanı Yardımcısı milletvekillerin soru soruların yüzde 59’unu yanıtsız bıraktı.
HDP SORU ÖNERGELERİNİN YÜZDE 73’Ü YANITSIZ KALDI
HDP’li Muazzez Orhan, TBMM Başkanlığına verdiğimiz bir soru önergesi vererek, TBMM’nin denetim faaliyetlerinden olan Soru önergeleri ve Meclis Araştırmalarına dair verileri talep etti. Meclis Başkanlığı’nın verdiği vahim bir tabloyu açığa çıkardı. Buna göre 24 Haziran 2018’ten bu yana toplamda tüm partilerce verilen 23.617 soru önergesinden 11.564 soru önergesine yüzde 49’una yanıt verilmedi. AKP’nin verdiği soru önergesi sayısı 1 iken bu önergeye de yanıt verilmedi. CHP’nin 17.407 önergesinden 7.859’una (yüzde 45), HDP’nin 3.581 önergesinden 2.605’ine (yüzde 73), MHP’nin 547 önergesinden 222’sine (yüzde 40), İyi Parti’nin 1.943 önergesinden 824’üne (yüzde 42), Saadet Partisi’nin 100 önergesinden 40’ına (yüzde 40), Türkiye İşçi Partisi’nin 11 önergesinden 4’üne (yüzde 36), Demokrat Parti’nin 6 önergesinden 3’üne (yüzde 50) ve Bağımsız milletvekillerinin 21 önergesinden 6’sına (yüzde 28) yanıt verilmedi.
İLK SIRADA ADALET BAKANLIĞI VAR!
Veriler incelediğinde yanıt vermemede Adalet Bakanlığı en yüksek oranla birinci oldu. Adalet Bakanlığı, verilen soru önergelerinin yüzde 91’ini, Sağlık Bakanlığı, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı yüzde 82’sini, İçişleri Bakanlığı yüzde 63’ünü, Cumhurbaşkanı Yardımcısı ise yüzde 59’unu yanıtlamadı.
“ANAYASAL DENETİM MEKANİZMALARI DİKKATE ALINMIYOR”
HDP Van Milletvekili Muazzez Orhan, kendisinin bugüne kadar 56 soru önergesi verdiğini belirterek, bunların sadece 7’sinin süresi içerisinde tanıtlandığını, 14’ünün de süresi geçtikten sonra yanıtlandığını kaydetti. Oluşan tabloyu değerlendiren Milletvekili Muazzez Orhan, “TBMM tarafından verilen her iki soru önergesinden biri, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi tarafından yanıtsız bırakılmıştır. Hesap verilebilirlik, şeffaflık ve kamuoyunun bilgi edinme hakları ihlal edilmiştir. Maalesef anayasal denetim mekanizmaları yürütme tarafından dikkate alınmamaktadır” dedi.
‘YÜRÜTME DENETİMDEN KAÇIYOR’
Orhan’ın değerlendirmeleri şöyle: “Cevabı ‘istatistiki olarak’ verilmiş görülen yanıtların da önemli bir bölümünün; sorulardan önemli bir kısmı atlanarak, bazı sorulara eksik yanıt verilerek, bazı sorulara da yanlış yanıt vererek ‘cevap verildiği’ göz önünde bulundurulursa yürütmenin denetimden çekindiği/kaçındığı/kaçtığı ifade edilebilir. Milletvekilleri; halkın ve ülkenin önemli gördüğü ve çözüm aradığı sorunları gündeme taşıyarak yürütmeyi harekete geçirmek, kamuoyu oluşturmak ve ‘görülmeyeni görünür kılmak’ amacıyla bu denetim araçlarını kullanmaktadır. Anayasa ve içtüzüğün gereği olan sürede ve gerektiği şekliyle soru önergelerine yanıt verilmelidir. Yürütmenin yasamadan ve toplumdan bilgi saklamak ve gerçeği açıklamamak gibi bir durumu olamaz. Yürütme temsilcilerini Anayasa ve içtüzüğe saygı duymaya davet ediyoruz.”
