Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesinden (ZBEÜ) Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu ile ekibi, coğrafi bilgi sistemi destekli deprem tehlike yazılımı geliştirdi. Yapay zeka desteği ile fay hatlarındaki gerilimi gözlemlediklerini belirten Prof. Dr. Kutoğlu, Doğu Anadoluda 1, Marmara Bölgesinde 3 fayın 7 büyüklüğünde ve üzeri deprem üretebilecek gerginlikte olduğunu belirterek, İstanbul anlamında sadece kuzey koldan değil; Sakaryadan güneye dalan Geyve-Pamukova hattında devam eden yine Gemlikten Mudanya önlerinden devam eden Bandırma- Erdek hattına da son derece dikkat edilmesi gerekiyor dedi.
Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, ekip arkadaşları Doç. Dr. Çağlar Bayık ve Doç. Dr. Gökhan Gürbüz ile araştırmacı Fatemeh Ghsampour ile coğrafi bilgi sistemi destekli deprem tehlike yazılımı geliştirdi. Yazılımda, bölgelerdeki tarihsel depremler ile yıllık yeryüzü hareket verileri, coğrafi bilgi sistemi destekli programa aktarılarak, fay hatlarının mavi, yeşil ve kırmızı tonlarına göre değerlendirilen fay gerginlikleri belirlendi.
MARMARA BÖLGESİNDEKİ FAYLAR ÇOK DAHA GERGİN
Kuzey Anadolu Fay Hattının analizini tamamladıklarını, diğer fay hatları için de çalışmaların devam ettiğini belirten Prof. Dr. Kutoğlu, geliştirdikleri yapay zeka destekli dijital model ile gergin fayları tespit edebildiklerini söyledi. 1i Doğu Anadoluda, 3ü Marmarada olan 4 faya dikkat çeken Prof. Dr. Kutoğlu, Erzincanın 40-50 kilometre doğusunda kalan Yedisu Fayı zaten biliniyordu. En doğuda, en gergin fay olarak burası gözüküyor. Marmara Denizine kadar, Yedisu Fayından daha gergin bir fay görmüyoruz. Ancak Marmara Bölgesinde çok daha gergin faylar olduğunu görüyoruz.
1999da İzmit Düzcede deprem meydana gelen hattın çok soğuk olduğunu görüyoruz. Koyu lacivert görüyoruz. Çünkü 24 senelik yer hareketi sebebiyle enerji biriktiriyor, o yüzden burası soğuk. Gerginliğin artması için çok daha uzun yıllara ihtiyaç var. Ama onun altında Sakaryadan Pamukova- Geyveye doğru dönen bir hat var. Onun kırmızı renkte olduğunu görüyoruz. Burada en son depremin 1000li yıllardan önce olduğunu görüyoruz. Dolayısıyla yıllık yer hareketlerini buraya uyguladığımızda fayın oldukça gergin durumda olduğu tabloda ortaya çıkıyor dedi.
Doğudan Marmaraya kadar gergin hat gözlemlemediklerini belirten Prof. Dr. Kutoğlu, 99 depreminden sonra kuzey kollardaki fayların üzerinde duruluyor. Çınarcık segmentinin gerginlik seviyesinin artmış olduğunu, hemen batısında da Marmaraereğlisi, Silivri önlerindeki hattın ondan daha da gergin olduğunu, turuncu renkte olduğunu görüyoruz. Bu orta kol üzerinde, Çınarcıktan Tekirdağa olan kısımda Marmaraereğlisi ve Silivri önlerindeki kısmın daha gergin olduğu, yer hareketlerine göre ortaya çıkıyor. Ama buralar, her ne kadar gergin olsa da güneyde özellikle Gemlik Körfezinden denize dalan ve Mudanya önlerinden devam eden hattın kuzeydeki koldan daha da gergin olduğunu ama biraz daha batıya geçtiğimizde Bandırma ve Erdekteki kolların ise hepsinden daha da gergin olduğunu görüyoruz diye konuştu.
İSTANBUL İÇİN KRİTİK 2 HAT
DHAya konuşan ve İstanbul ile ilgili güneydeki hatlara da dikkati çeken Prof. Dr. Kutoğlu, Çalışmamızdan hareketle baktığımızda İstanbul anlamında sadece kuzey koldan değil; Sakaryadan güneye dalan Geyve-Pamukova hattında devam eden yine Gemlikten Mudanya önlerinden devam eden Bandırma- Erdek hattına da son derece dikkat edilmesi gerekiyor. Çünkü bizim yaptığımız çalışmaya göre, tarihsel depremlerden yola çıkarak ve yıllık hareket hızlarına bakarak elde ettiğimiz gerginlik değerlerine göre, bu hatlar diğerlerinden çok daha gergin durumda gözüküyor dedi.
EN GERGİN BANDIRMA VE ERDEK TARAFI
?Fay uzunluğu 30 kilometre üzerine çıktığında, deprem büyüklüğünün de 7 ve üzeri deprem üretme potansiyelinin arttığını anlatan Prof. Dr. Kutoğlu, Bölgede de bu potansiyel var. Geçmişteki depremlere baktığımız zaman da bu faylar zaten tarihin değişik zamanlarında 7nin üzerinde büyük depremler üretmişler. Mesela Mudanya önündeki Gemlikteki fayın tarihsel dönemine baktığımız zaman 6.6 büyüklüğünde bir deprem üretmiş. Bandırma tarafında 7.2 gibi bu civarda depremler var. En gergin Bandırma ve Erdek tarafı, 2nci sırada Sakarya, 3üncü sırada Gemlik tarafı, 4üncü sırada Marmara Denizi bölgesini koyabiliriz diye konuştu.
