ABD merkezli düşünce kuruluşu Freedom House her yıl hazırladığı, “Freedom on the Net (İnternette Özgürlük)” raporunun yenisini yayınladı. Bu yıl “İnternette Özgürlük 2023: Yapay Zekanın Baskıcı Gücü” adını verdiği raporda Freedom House 70 ülkenin değerlendirmesini yaptı. Türkiye geçen yıllarda olduğu gibi yine internetin özgür olmadığı ülkeler arasında yer aldı.
KÜRESEL İNTERNET ÖZGÜRLÜĞÜ 13ÜNCÜ KEZ GERİLEDİ
Küresel internet özgürlüğü 2023 yılında üst üste 13üncü kez geriledi denilen raporda 70 ülkeden 29unda internette insan hakları koşulları kötüleşirken, sadece 20 ülkede genel kazanımlar kaydedildi. Üst üste 9uncu kez Çin internet özgürlüğü açısından en kötü koşullara sahip ülke oldu dedi. İzlanda ise bir kez daha en iyi performansı sergileyerek ‘en özgür ülke’ statüsünde yer aldı.
Raporda internet özgürlüğü açısından en büyük düşüşün İranda yaşandığı onu sırasıyla Filipinler, Belarus, Kosta Rika ve Nikaraguanın takip ettiği belirtilirken, Proje kapsamındaki ülkelerin dörtte üçünden fazlasında insanlar sadece kendilerini internette ifade ettikleri için tutuklanmakla karşı karşıya kaldı. Ve 41 ülkede hükümetler siyasi, sosyal ya da dini içerikleri sansürleme yoluna gitti dendi.
İzlanda ise bir kez daha en iyi performansı sergileyerek ‘en özgür ülke’ statüsünde yer aldı.
İNTERNET KULLANCILARININ ÇOĞU BASKICI BİR ATMOSFERDE YAŞIYOR
Rapora göre yaklaşık 4,9 milyar insanın internete erişimi var. Freedom House tahminlerine göre bunların yüzde 78i bireylerin siyasi, sosyal ya da dini konularda içerik paylaştıkları için tutuklandığı ya da hapsedildiği ülkelerde yaşıyor. Yüzde 68i yetkililerin çevrimiçi tartışmaları manipüle etmek için hükümet yanlısı yorumcuları görevlendirdiği ülkelerde, yüzde 67si Haziran 2022den bu yana bireylerin çevrimiçi faaliyetleri nedeniyle saldırıya uğradığı ya da öldürüldüğü ülkelerde, yüzde 66sı siyasi, sosyal veya dini içerik barındıran internet sitelerinin engellendiği ülkelerde, yüzde 54ü sosyal medya platformlarına erişimin geçici veya kalıcı olarak kısıtlandığı ülkelerde ve yüzde 46sı yetkililerin genellikle siyasi nedenlerle internet veya mobil ağ bağlantısını kestiği ülkelerde yaşıyor.
TÜRKİYE YİNE İNTERNETİN ÖZGÜR OLMADIĞI ÜLKELER ARASINDA
Rapor incelenen 70 ülkeden 17sinde internetin özgür, 32 ülkede kısmen özgür, 21 ülkede ise özgür olmadığını duyurdu. Türkiye geçen yıllarda olduğu gibi çeşitli kategorilerin değerlendirildiği hesaplamada 100 üzerinden 30 puan alarak “internetin özgür olmadığı ülkeler” listesinde yer aldı.
Raporun Türkiye ile ilgili kısmında ise şu ifadelere yer verildi:
Türkiyede internet özgürlüğü son 10 yılda giderek azaldı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi sansürü artıran ve çevrimiçi konuşmayı suç haline getiren çeşitli yasaları yürürlüğe koydu. Yeni Dezenformasyon Yasası yürürlüğe girdi. Bu yasa, internet de dahil olmak üzere yanlış olduğu düşünülen bilgilerin yayılmasına hapis cezası getiriyor. Mayıs 2023 seçimleri öncesinde Dezenformasyon Yasası, siyasi muhalefet üyelerinin yanı sıra eleştirel gazetecileri susturmak için kullanıldı. Sansür yaygın ve yüzlerce internet sitesi, çevrimiçi makale ve sosyal medya paylaşımı engellenmiş veya kaldırılmıştır. Çevrimiçi trol ağları sıklıkla hükümet yanlısı dezenformasyonu güçlendirmekte ve gazeteciler, aktivistler ve sosyal medya kullanıcıları çevrimiçi içerikleri nedeniyle yasal suçlamalarla karşı karşıya kalmaya devam etmekte.
TÜRKİYE 10 YILLIK DÖNEMDE 15 PUAN GERİLEDİ
Freedom House için raportörlük yapan Gürkan Özturan VOA Türkçe’ye yaptığı açıklamada, son 10 yıllık dönemdeki en sert düşüşün yaşandığı ülkelere bakıldığında, Türkiye’nin 15 puanlık düşüşle, 30 puanı düşen Myanmar ve 19 puan düşen Rusya’nın hemen ardında Venezuela ve Uganda ile birlikte yer aldığını belirtti.
Özturan ayrıca Bu yıl dünya çapında 20 ülkede internet alanında özgürlük alanında bir genişleme gözlemlenirken, Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 29 ülkede ise gerileme tespit edildi. Dünya genelinde de maalesef otoriter baskı sonucu internet özgürlüklerinde bir daralma yaşanıyor dedi.
2023 YILINDA TÜRKİYEDE YAŞANAN KRİTİK GELİŞMELER
Freedom House raporunda Türkiyede 1 Haziran 2022 ile 31 Mayıs 2023 tarihleri arasında internet özgürlüğünü gerileten kritik gelişmeler ise şu şekilde sıralandı:
Sosyal medya ve iletişim platformları, Kasım 2022de İstanbulda meydana gelen bir bombalı saldırının ardından ve Şubat 2023te meydana gelen iki büyük depremin ardından engellendi.Mayıs 2023 genel seçimleri öncesinde yetkililer çevrimiçi içerikleri kaldırdı, hükümet yanlısı dezenformasyon yaydı ve internet kullanıcılarına cezai yaptırımlar uyguladı .Ekim 2022de yürürlüğe giren Dezenformasyon Yasası, çevrimiçi konuşmayı suç haline getiren, çevrimiçi gizliliği kısıtlayan ve sansürü artıran hükümler içermekte.Seçim döneminde bazı siyasi muhalif siteler siber saldırılara maruz kaldı.
