ABD Savunma Bakanlığına (Pentagon) bağlı Savunma Güvenlik İşbirliği Ajansı, Türkiyeye 3,5 milyar dolar değerindeki Patriot hava ve füze savunma sisteminin satışını onayladı. Washington ve Ankaranın pazarlığa oturması için ise ABD Senatosunun onayı gerekiyor.
Savunma Güvenlik İşbirliği Ajansından Perşembe günü yapılan açıklamada, Türkiyenin 80 adet Patriot tipi GEM-T füzesi ve 60 farklı füze talebinde daha bulunduğu belirtildi.
Rusya ile Türkiye, Aralık 2017de S-400 füze savunma sistemi satışı için anlaşma imzalamıştı.
Başta ABD olmak üzere bazı NATO ülkeleri Türkiyeye tepki göstermişti.
Peki Türkiye, S-400lerden vazgeçmeden ABDden Patriot hava ve füze savunma sistemi satın alabilecek mi? ABD Senatosunun onayı, S-400lerden vazgeçilmesine mi bağlı? BBC Türkçeden Ece Göksedef bu sorunun cevabını araştırdı.
ABD Dışişleri Bakanlığı: Türkiyeyi uyardık
BBC tarafından bu soruların iletildiği ABD Dışişleri Bakanlığının bir sözcüsü, nihayetinde Patriotun, S-400ün NATO ile uyumlu ve sahada test edilmiş alternatifi olduğunu hatırlattı:
ABD yıllardır hava ve füze savunmasında Türkiye ile işbirliği içinde çalışmak istediğini açıkça belirtiyor. Diğer sistemler arasında Patriotu değerlendirmesi için fırsatlar sunuyor.
Sözcü, S-400 satışının, Patriot müzakerelerine sıra gelmeden, halihazırda ABD ile Türkiye arasında anlaşması yapılmış birçok silah ve savaş uçağının alımını dâhi etkileyecek bir yaptırım programına yol açabileceğinin altını çizdi:
ABD Türkiyeye, Rus S-400 füze savunma sistemini alma planlarını sürdürmesiyle ilgili çok ciddi endişeleri olduğunu açıkça söyledi. Türkiyeyi, muhtemel bir S-400 alımının sonuçları konusunda uyardı.
Bunlar, Türkiyenin F-35 programına katılımının yeniden değerlendirilmesi ve bu işlemde rol alan bireylere, özel şirketlere ve kamu kuruluşlarına yönelik olarak, Amerikanın Düşmanlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası (CAATSA) yaptırımlarının harekete geçirilmesi.
Türkiyeden teknoloji transferi şartı
Ancak hem Türk hem Rus yetkililer, ABDnin Patriot satışına onay vermesinin S-400 anlaşmasını etkilemeyeceğini söylüyor.
Pentagon, Türkiyenin satış şartlarında bazı düzeltmeler istediğini açıkladı.
BBCnin görüşlerini aldığı Türkiye Dışişleri Bakanlığından bir yetkili, Ankaranın en önemli şartının teknoloji transferi olduğunu söyledi.
Müzakereler için öncelikle ABD Kongresinden 25 temsilci ve Patriot üretimi yapan Amerikalı Raytheon ve Lockheed-Martin şirketlerinden 40 yetkili Türkiyeye giderek anlaşmayı müzakere edecek. Müzakerelerin ne zaman başlayacağı ise henüz bilinmiyor.
S-400 anlaşmasından geri dönüş planı yok
BBC Türkçeye konuşan bir Türk güvenlik yetkilisi ise S-400ler için imzalanan anlaşmadan geri dönüş planı olmadığını söyledi.
Yetkili, 2,5 milyar dolarlık füze savunma sistemleri NATOyla uyumlu olmadığı gerekçesiyle Türkiyede çürümeye bırakılamaz, kullanılacak dedi.
Teknoloji transferinin sadece kullanım konusunda değil, sistemin üretimi konusunda da eğitim anlamına geldiğini belirten yetkili, sözlerini şöyle sürdürdü:
Ankaranın planı, bu noktada ASELSANın bir arayüz programı geliştirerek hem NATO uyumuyla ilgili sorunları, hem gizli bilgilerin iki sistem arasında paylaşılması riskini ortadan kaldırmak.
ABDnin S-400lerle ilgili duruşunun politik olduğunu söyleyen yetkili, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenbergin Eylül ayında bu konuda yaptığı şu açıklamayı hatırlattı:
Askeri kapasitelerini geliştirmek, ülkelerin kendi ulusal kararıdır. NATO için önemli olan farklı sistemlerin müşterek bir şekilde çalışabilmesidir.
Ancak NATOdan daha alt düzeyde de olsa, Rusya ile Türkiye arasındaki anlaşmanın endişe yarattığına ilişkin açıklamalar da geldi.
Temmuz 2018de NATOnun Avrupa Müttefik Kuvvetler Hava Komutanı Tod Wolters, Türkiyenin S-400 hava savunma sistemi edinmesinin, NATOnun bilindik düşmanlarının, radardan kaçabilen beşinci nesil F-35 savaş uçaklarının nasıl çalıştığını anlamasına neden olabileceğini söyledi.
S-400ler, NATO sistemlerinin çoğunu düşman olarak tanımlıyor ve düşman gördüğü yerde harekete geçmeye programlı.
Pentagon, Türkiye raporunda ne diyor?
Pentagon, 26 Kasımda ABDnin Türkiye Cumhuriyeti ile ilişkilerinin durumu isimli bir rapor hazırladı.
Rapora göre Türkiyenin bölgesel güvenlik tehditlerine rağmen uzun süren hava savunma sistemi arayışının sonuçsuz kalması, hayal kırıklığı oluşturdu. Ankara, Rusyadan S-400 alımı konusunda karar kıldı. Bu da, Türkiyenin Rusyaya daha da bağımlı hale gelmesine yol açtı.
S-400lere karşı ABDnin alternatifi önerisi de raporda yer aldı:
Yönetim, Türkiyenin tüm savunma ihtiyaçlarını karşılayacak, güçlü, pratik, NATOya uyumlu bir hava ve füze savunma sistemi sağlamak için alternatif bir paket geliştirdi. Paketin bazı kısımları Kongre onayı gerektiriyor. Kongrenin Türkiyeye Yabancı Askeri Satış ve Doğrudan Ticari Satışa destek vermesi, Türkiyenin S-400 alımından vazgeçmesini teşvik edecek gerçek bir alternatif için zorunludur.
Asıl kaygı, silah satışı üzerinde daha fazla ambargo uygulanması
İsminin yazılmasını istemeyen bir diğer Türk güvenlik yetkilisi ise IFF (dost ve düşman tanımlama) programıyla bu sorunun aşılabileceğini düşünüyor. Ancak asıl kaygının, ABDnin F-35lerle ilgili aldığı kararı ileri götürüp, Pentagon raporunda belirtildiği gibi, silah satışı üzerinde daha fazla ambargo uygulaması olarak açıklıyor.
Suriyede yürütülen operasyonlarda kullanılan silahların ve askeri malzemenin çoğunda ABD yapımı bir parça bulunduğunu dile getiren yetkili, hem bu operasyonların olumsuz etkilenmesinden hem de Türk ordusundaki işleyişe zarar vermesinden endişe duyulduğunu söylüyor.
Patriot ve S-400 trafiği
-Türkiye ve Rusya, 2017de, Afrin operasyonu başlamadan önce S-400 anlaşmasının sonlandırılması konusunda uzlaştı.
-Ankara, S-400 anlaşmasını NATOya anlatabilmek için önce ABD ile Patriot görüşmelerine başladı
-Türkiye, Eylül 2017de Patriot için ABDden resmi talepte bulundu
-Washingtondan net bir cevap gelmeyince, 29 Aralık 2017de S-400 satışı için Rusya ile imzalar atıldı.
-Ankara, Kendimi korumak zorundaydım diyerek S-400 anlaşmasını savundu
-Ocak 2018de Afrin operasyonu başladı.
