Türkiyedeki trenlerin güvenli bir şekilde çalışmasını sağlayan kumanda merkezi ani bir kararla kapatıldı. Sözcü Gazetesinin haberine göre , AB standardındaki Da Vinci adlı ileri teknoloji yazılım karartıldı. 123.9 milyon TL kamu kaynağı harcanarak kurulan Ankaradaki kumanda merkezinin kapısına kilit vuruldu. Trenlerin seyir güvenliği 28 Ağustostan bu yana eski usül el yordamıyla yapılmaya çalışılıyor.
TCDD, doğrudan yolcu güvenliğiyle ilgili bu kararın nedenini kamuoyuna açıklamadı. Bu anlaşılmaz kararın nedeni, sistemi kuran İspanyol devlet kuruluşunun TCDD aleyhine peş peşe açtığı 4 dava dosyasından çıktı.
Dava dosyasına giren bilgilere göre, TCDD 3 yıldır kullandığı sistemde bir takım eksiklikler giderilmediği için sözleşmeyi feshettiğini savunuyor. Sistemi kuran firma ise bunu kesin bir dille yalanlıyor. Şirkete göre tek mesele TCDD yönetiminin sözleşme dışı kabul edilemez bir talebi.
ÜRKÜTÜCÜ İDDİA: “ANLIK MÜDAHALE YETKİSİ İSTEDİLER”
Şirketin yargıya taşıdığı dosyada açıkça dile getirdiği iddia ürkütücü:
TCDD bizden öyle bir şey talep etti ki, bu talep son derece irrasyonel ve olağan demiryolu taşımacılığının en temel ilkeleri ile çelişir bir durum arz etmektedir.TCDD tarafından altyapı verilerinin anlık değiştirilmesinin talep edilmesi çoklu tren kazalarına yol açabilecek son derece tehlikeli bir taleptir.İstenilen talep tren kazasına yol açmak dışında hiçbir işe yaramaz. Bunu kabul etmedik, edemezdik. Sözleşmemizi feshettiler. Da Vinci sisteminin şifresini istediler, insan hayatı riske gireceği için vermedik. Sistemi tamamen kararttılar.
İSPANYANIN ASELSANINA TÜRKİYEDE İHALE YASAĞI
Sistemi kuran INDRA Sistemas S.A., büyük hissedarı İspanya Devleti olan yarı kamu kurumu niteliğinde bir İspanyol kuruluşu. Türkiye’deki ASELSANa benzer bir yapı…
Özellikle ulaştırma, savunma sanayi, enerji gibi yoğun teknoloji gerektiren konularda 135 ülkede 48 bin üzerinde çalışanıyla hizmet veriyor.
INDRA, 15 yıldır Türkiyede devlete iş yapıyor. Savunma Sanayi Başkanlığının denizaltı, HAVELSANın Blackhawk/Seahawk Helikopterleri, DHMİnin radar sistemleri bunlardan sadece birkaçı.
Türkiyenin çok stratejik kurumlarıyla yıllardır en az 36 proje geliştiren INDRA, 31 Ekimde TCDD tarafından ihale yasaklısı da ilan edildi. Şirketin 11.5 milyon TL alacağı da ödenmedi.
TAHKİM YÜZLERCE MİLYON TAZMİNAT CEZASI VEREBİLİR
Firma Türkiyede açtığı 4 ayrı davanın yanı sıra, alacakların tahsili yanında marka değeri ve itibarının korunması talebiyle konuyu New Yorktaki uluslararası tahkime taşımaya hazırlanıyor. Bu yüzlerce milyon tazminat anlamına geliyor. Türkiye daha önce aleyhine açılan iki tahkim davasını kaybedip yüklü tazminat ödemişti. Tahkim konusu son olarak Kanal İstanbul projesiyle ilgili gündeme gelmişti. Kılıçdaroğlu, yatırımcılara “İhale girmeyin ödemeyiz” demiş, Cumhurbaşkanı Erdoğan, tahkime işaret ederek, “Söke söke alırlar” demişti.
ANLIK MÜDAHALE NE DEMEK?
Basit bir anlatımla, TCDDnin talebi dava dilekçesinde şöyle anlatılıyor:
“Da Vinci sisteminde, Türkiyedeki tüm trenler, tüm istasyonlar, tren yolları, yolların eğimleri demiryolu ulaşımıyla ilgili tüm veriler sisteme işleniyor. Bunların tamamı sabit veriler. Yeni bir gelişme olduğunda bu ayrı bir programda test edildikten sonra sisteme ekleniyor. Ancak TCDD yönetimi bu sisteme, o programa girmeden anlık olarak yeni bir tren, yeni bir eğim, yeni bir yol tanımlama yetkisi istiyor.”
INDRA, dava dilekçesinde, bu talebi, insan hayatını riske ettiğini açıkça vurgulayarak reddettiğini kaydediyor. Bir örnekle de şöyle netleştiriyor:
“Saatte 250 kilometre hızla ilerlemekte olan bir hızlı trenin seyrettiği güzergahta anlık olarak canlı sisteme yeni bir istasyon eklenmesi ve hiçbir test yapılmadan trenin bu istasyonda durmaya zorlanması kaçınılmaz tren kazalarına yol açabilecektir. Aynı şekilde hiçbir test yapılmadan canlı sistemde eğimlerin ve kurpların değiştirilmesi çok ciddi tren kazalarına yol açabilecektir.”
SÖZLEŞME 2014TE İMZALANDI
TCDD ile INDRAyı New Yorkta uluslararası tahkimde karşı karşıya getireceği anlaşılan serüven 2014 yılında başladı.
12 bin kilometre demiryolu hattı bulunan Türkiye, tüm medeni ülkelerdeki gibi bir güvenlik sistemi ve kontrol merkezi kurulması için harekete geçti.
Rekabete imkan sağlayan açık usulde yapılan ihaleyi INDRA kazandı. 123.9 milyon liralık proje için 2014te sözleşme imzalandı.
İspanyol firma tarihi Ankara Garının bulunduğu binada uzay üssünü anımsatan bir kontrol merkezi kurdu. Yazılımın adı “Da Vinci”ydi.
2018de geçici kabul yapıldı, sistem devreye girdi. Türkiye artık tüm Avrupa ülkeleri gibi trenlerini tek bir merkezden idare edebiliyor, güvenliğini sağlayabiliyordu.
Yaşanabilecek en küçük sorun hemen farkediliyor, sistem otomatik olarak müdahale edebiliyordu. Bu sayede yaşanabilecek herhangi olumsuz bir durumun da önüne geçilmiş oluyordu. Sistem yaklaşık 3 yıl sorunsuz kullanıldı. 2 yıllık garanti süresi içinde tüm bakım ve iyileştirmeler yapıldı. TCDDnin de bir şikayeti olmadı.
DA VINCI’NIN ŞİFRESİNİ VERMEDİLER
Ancak ne olduysa 2020 yılında oldu. İddiaya göre TCDD, INDRAdan öyle bir şey istedi ki her şey tersine dönmeye başladı. TCDD yöneticilerinin istediği canlı sistemde altyapı verilerine anlık müdahale etmekti. INDRA bu talebi reddetti.
INDRA dava dilekçesinde, oluşabilecek olumsuzluklar nedeniyle TCDD’nin sorumluluk üstlenme yazısı imzalamaktan da imtina ettiğini savundu. Neredeyse yüzde 100 tamamlanmış projenin kesin kabulü yapılmadı. Bu aşamadan sonra şirketin 11.5 milyon lira alacağı ödenmedi. 29 Mart 2021 günü sözleşme TCDD tarafından feshedildi ama sistem kullanılmaya devam etti.
TCDD, Da Vincinin şifresini istedi. Ancak INDRA çok tehlikeli sonuçları olabileceği için şifreleri vermedi. Hatta, durumu Ulaştırma Bakanlığına yazılı olarak bildirdi.
INDRA nın dava dilekçesinde açıkça bu talebin çoklu tren kazalarına yol açabilecek son derece tehlikeli bir talep olduğu yazıldı.Bu yazının ardından TCDD 28 Ağustos’ta sistemi tamamen kapattı.
