Türkiye tarihinde 1 Mayıs kutlamaları farklı nedenlerle birçok defa yasaklandı. Fakat ilk kez 1 Mayıs virüs salgını nedeniyle sokaklarda kutlanamayacak. Koronavirüs tedbirleri kapsamında bugün sokağa çıkma yasağı uygulanacak. 30 büyükşehir ile Zonguldak’ta 1, 2 ve 3 Mayıs tarihlerinde sokağa çıkmak yasak.
Peki Türkiye’deki geçmiş 1 Mayıs’larda neler yaşandı, niçin yasaklar konuldu?
1 MAYIS’IN KISA TARİHİ
İşçi ve emekçiler tarafından dünya çapında kutlanan, birlik, dayanışma ve haksızlıklarla mücadele günü olan 1 Mayıs İşçi Bayramı, Türkiye’de ilk kez 1911 yılında Selanik’te kutlandı. İstanbul’daki ilk kutlama ise 1912 yılında gerçekleştirildi. 1925 yılında çıkarılan Takrir-i Sükûn Kanunu sonrasında kutlamalara izin verilmedi. 1935 yılına kadar hemen hemen her yıl kutlama yapılması yasaklandı. Cumhuriyetin döneminde 1 Mayıs, 1935 yılında “Bahar ve Çiçek Bayramı” olarak kabul edildi.
1976 yılında uzun yıllar sonra ilk defa geniş katılımlı 1 Mayıs İşçi Bayramı İstanbul Taksim Meydanı’nda yapılan büyük bir mitingle kutlandı. Taksim Meydanı’nda 400 bin emekçi toplandı ve bu Türkiye’de kitlesel 1 Mayıs kutlamalarının başlangıcı oldu.
KANLI 1 MAYIS’TAN KORONAVİRÜS YASAĞINA
Tarihe “Kanlı 1 Mayıs” olarak geçen 1977’deki kutlamalar, daha sonraki yıllar için Taksim Meydanı’na özel bir anlam yükledi. 1977 yılında Taksim Meydanı’ndaki gösteri yaklaşık 500 bin kişiyle en geniş katılımlı 1 Mayıs oldu. Ancak göstericilerin üzerine ateş açıldı ve 34 kişi hayatını kaybetti, 130 kişi de yaralandı. Bugüne kadar ateşi kimlerin açtığı hâlâ tam olarak belirlenemedi ve olay aydınlatılamadı. Olaylarda yaşamını yitirenlerin faillerinin hâlâ bulunmamasına dikkati çekmek için 1 Mayıs kutlamaları halen Taksim’de düzenleniyor.
YASAKLANAN 1 MAYIS KUTLAMALARI
1979 yılında Sıkıyönetim Komutanlığı tarafından İstanbul’da 1 Mayıs kutlamaları yasaklandı ve sokağa çıkma yasağı konuldu. O yıl sokağa çıkma yasağına rağmen yüz binlere ulaşan rakamlarla 1 Mayıs kutlandı.
1981 yılında, 12 Eylül 1980 darbesinin gölgesinde kalan 1 Mayıs kutlamaları Güvenlik Konseyi tarafından yasaklandı ve 1 Mayıs İşçi Bayramı resmî tatiller arasından çıkarıldı.
Bu dönemden sonra 1996 yılında, 1980 sonrasının en kitlesel mitingi gerçekleştirildi. İşçiler Taksim Meydanı yerine Kadıköy’de toplandılar. Fakat polisin göstericilerin üzerine ateş açmasıyla 3 işçi hayatını kaybetti ve büyük bir ayaklanma çıktı. Çıkan olay ve işçi ölümlerinin ardından 2005 yılına kadar 1 Mayıs kutlamaları iptal edildi.
2007 yılında 1 Mayıs’ı tekrar Taksim’de kutlayarak aynı zamanda 1977’deki olayları anmak isteyen grupları polis silah, biber gazı, gaz bombası kullanarak durdurmaya çalıştı.
2008 yılında, 1 Mayıs’ın “Emek ve Dayanışma Günü” olarak kutlanması kabul edildi.
2009 yılında, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne verilen önergeden sonra 1981’in ardından ilk kez 1 Mayıs tekrar resmî bayram olarak kabul edildi fakat Taksim’e çıkılmasına izin verilmedi.
2010 yılına gelindiğinde ise 1 Mayıs, 140 bin kişinin katılımıyla Taksim’de kutlandı.
2013 yılında 1 Mayıs’dan 4 ay önce Taksim’i Yayalaştırma projesi adı altında 1 Mayıs’ın Taksim’de kutlanması yasaklandı. Buna rağmen bazı gruplar Taksim’de gösteri yapmaya çalıştı. Polis, göstericilere izin vermedi ve silah kullandı. Hastanelere gaz bombası atıldı, ambulanslar durduruldu. 1977’den sonra 2013 kutlamaları da olaylı 1 Mayıs’lardan biri olarak tarihe geçti.
