ran ile Azerbaycan arasında geçen ay başlayan gerilim tarafların karşılık açıklama, suçlama ve restleşmeleriye devam ediyor. İran, kuzeydeki komşusu Azerbaycan’ı İsrail ile yakınlaşmak ve NATO’yu Kafkaslar’a getirmekle suçlarken, Bakü ise benzer şekilde Tahran’ı Ermenistan’ı desteklemekle itham ediyor. İran dini lideri Ali Hamaneye yakın Kayhan gazetesi ABD, Türkiye, Azerbaycan ve İsrail arasında kurulan ittifakın İran ve Rusya aleyhine jeopolitik değişimler yapmaya çalıştığını ileri sürdü.
İki ülke gerilim nedeniyle birbirini suçlamayı sürdürürken askeri tatbikatlardan biri bitertek diğeri başlıyor. Bakü ve Ankara geçen ay Azerbaycanda iki askeri tatbikat düzenledi. Bunlardan biri Laçin bölgesinde, diğeri de Hazar Denizindeydi. Hemen ardından Azerbaycan, Pakistan ve Türkiye 12-20 Eylül tarihleri arasında “Üç Kardeş Tatbikatı”nı gerçekleştirdi. Bu tatbikatları kendisine yönelik bir eylem olarak değerlendiren İran, buna Azerbaycan sınırında “Hayber Fatihleri” adı verilen bir tatbikatla yanıt verdi.
HAYBER FATİHLERİ KRİZİ
İran’ın adeta gövde gösterisinde bulunduğu “Hayber Fatihleri” tatbikatı iki ülke arasındaki gerilimi ciddi bir şekilde tırmandırdı. Tahran, ne zaman sonlanacağını açıklamadığı tatbikatın Azerbaycana karşı değil, IŞİD ve İsraile karşı olduğu konusunda ısrarcı. İran, ülkesinin kuzeybatı kesiminde IŞİD militanlarının olduğu görüşünde. Azerbaycan’ın İsrail ile ilişkisinden de oldukça rahatsız olan Tahran, ABD, İsrail ve NATO’nun kendisini kuşatmaya çalıştığını kaydediyor.
İran Kuvvetleri Komutanı Kiyumars Haydari tatbikat öncesi yaptığı açıklamada IŞİD militanlarının bölgeyi terk edip etmediğinden emin değiliz dedi. İranın kuzeybatı kesiminde IŞİD varlığı olduğunu belirten Haydari, bunların Ermenistan-Azerbaycan çatışması sırasında, taraflardan biri tarafından bölgeye davet edildiğini söyledi. İran, Dağlık Karabağda geçen yıl çıkan çatışmalar sırasında, Suriyedeki bazı militanların Azerbaycan saflarında çatışması için bölgeye gönderildiğini daha önce de iddia etmişti.
KARTAL RUHU İLE YANIT
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Her ülke kendi topraklarında istediği askeri tatbikatı yapabilir, bu onun egemenlik hakkı. Fakat neden şimdi ve neden bizim sınırımızda?” sözleriyle tepkisini dile getirdi.
İran’a karşılık 4 Ekimde Tiflis’te Gürcistan, Türkiye ve Azerbaycan orduları tatbikata başladı. Tabikatlar sürerken Gürcistan-Türkiye-Azerbaycan Savunma Bakanları Tiflis’te bir araya geldi. Savunma Bakanı Hulusi Akar, Azerbaycan Savunma Bakanı Zakir Hasanov ve Gürcistan Savunma Bakanı Juanşer Burçuladze’nin katıldığı toplantıda işbirliğininin ilerletilmesi kararı çıktı. Bölgenin jeostratejik önemine değinen Burçuladze, üçlü ve çok uluslu tatbikatlar övdü.Burçuladze, Gürcistanda Azerbaycan ve Türkiye’nin katıldığı Sonsuzluk 2021 tatbikatının sürdüğünü hatırlattı. Burçuladze, yakında Gürcistanda Kartal Ruhu isimli bir tatbikatın daha düzenleneceğini ve buraya Türkiye ile Azerbaycanın da davet edildiğini kaydetti. Üç ülke Nahçıvanda da tatbikata başladığı kaydedildi.
ANKARA-TEL AVİV EL ELE
Tahran yönetimi Türkiye, İsrail ve ABD’nin Kafkasya’da Azerbaycan ve Gürcistan üzerinden nüfuz elde etme girişimlerini kendisine karşı bir ulusal güvenlik tehdidi olarak algılıyor. Ankara ile Tel Aviv ekonomik ve askeri işbirliğiyle Bakü üzerinden bölgedeki etki alanını bir hayli geliştirmiş durumda.Azerbaycan ve İsrail yıllardır yakın ilişkilere sahip. Bu ilişki, Dağlık Karabağ çatışması sırasında da kendini gösterdi, İsrail Azerbaycan ile büyük bir silah ticareti anlaşması imzaladı. İran ise bu iki ülkenin işbirliğini eleştiriyor ve sınırları yakınında İsrail varlığı istemediğini söylüyor.
İran, Zengezur Koridoru olarak bilinen, Nahçivan ile Azerbaycan arasındaki bağlantıyı sağlaması planlanan koridorun Ermenistan ile arasındaki kara bağlantısını kesme ihtimalinden de endişeli. Bu koridor geçen yıl Rusya aracılığıyla gerçekleştirilen ateşkes anlaşmasında kayda geçirilse de henüz bu yönde bir adım atılmış değil.
20 GÜNDE 3 GÖRÜŞME
Öte yandan İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan ile Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan Tahran’da bir araya geldi, bölgedeki gelişmeleri ve Karabağ’ı görüştü. New York, Duşanbe ve Tahran olmak üzere Mirzoyan ile 20 günde 3 defa bir araya geldiklerini hatırlatan Abdullahiyan, “İki ülke stratejik düzeyde mutabakatlar sağladı. İki ülke ilişkileriyle ilgili yeni yol haritası çizdik dedi. Mirzoyan ise Ermenistan ile Azerbaycan arasında müzakereleri yeniden başlatabiliriz ifadelerini kullandı.
