Rusya ve Çin arasında hangi anlaşmalar yapıldı?

ARİF ASALIOĞLU- MOSKOVA 



Üçüncü kez devlet başkanı seçilmesinin hemen ardından ilk yurtdışı gezisini Rusya’ya yapan Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Moskova’daki temasları sırasında iki ülke arasında varan yeni stratejik anlaşmaların detayları ortaya çıkmaya başladı. Pazartesi Kremin’de Putin-Şi görüşmesinin ilk kısmı Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Çin Devlet Başkanı Şi Jinping ile Kremlinde bir araya geldi. Rus devlet başkanı, Çin liderini sevgili bir dost olarak nitelendirdi ve onu ÇHC Başkanı olarak yeniden seçilmesinden dolayı tebrik etti.
Rusya Devlet Başkanı, Ukraynadaki krizin aşılması için ÇHCnin önerilerini de dikkatle okuduğunu belirterek, Rusyanın müzakere sürecine her zaman açık olduğunu sözlerine ekledi. Putin, Adalet ilkelerinden hareket ettiğinizi ve uluslararası hukukun temel hükümlerine riayet ettiğinizi biliyoruz dedi. Putin, Rusya ile Çinin birçok ortak görevi ve amacı bulunduğunu söyleyerek bizzat Şi ile Rusyanın Çinli dostlarının ikili ilişkileri geliştirmeye büyük önem verdiğini söyledi. Çinin son yıllarda kalkınma açısından devasa bir atılım yaptığına dikkat çeken ve bunun tüm dünyada ilgi uyandırdığını söyleyen Putin, Rusyanın bile Çine biraz imrendiğini belirtti. Şi: Rusya halkının gelecek yılki seçimde Putini destekleyeceğinden eminim Rusya-Çin ilişkilerinin gelişimi Çin için önemine vurgu yapan Çin lideri Şi, Rusya, Putinin liderliğinde refah yolunda büyük gelişme gösterdi. Rusya halkının gelecek yılki seçimde Putini destekleyeceğinden eminim diye konuştu. Vladimir Putin, Çin halkına karşı her zaman olumlu bir tavır sergiledi ve destek sağladı, Çin bunun için minnettar. dedi. Çin lideri ilk akşam Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile 4.5 saat süren gayri resmi görüşmenin ardından ikinci gün Başbakan Mihail Mişustin ile bir araya geldi. Görüşmelerde Rusya ve Çinin büyük güçler ve stratejik ortaklar olduğu vurgulandı. Şi Cinping, Mişustin ile yapacağı görüşme için Rusya Hükümet Konağı’na geldi. Rus Başbakan konuğunu kapıda karşıladı. Yeni ulaşım projeleri hazırlanıyor ÇHC başkanı, Pekin ve Moskovanın Trans-Sibirya ve Trans-Asya yolları boyunca ulaşımı önemli ölçüde artıracak yeni projeler hazırladığını söyledi. Şi Jinping, Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Konseyinin yeni başbakanı, Rusya ile ortaklığın geliştirilmesine öncelik verecek dedi. Buna karşılık Mihail Mişustin, Rusyanın Çin ile kapsamlı ortaklığı ve stratejik işbirliğini daha da güçlendirmekle ilgilendiğini kaydetti. Başbakan, İlişkilerimiz tüm asırlık tarihin en üst seviyesinde ve küresel gündemin oluşumunda ve çok kutupluluk mantığında dedi.
Mishustine göre, Rus tarafı Çin ile yatırım işbirliğine öncelik veriyor. Hükümetler arası yatırım komisyonunun portföyü, toplamı 165 milyar doları aşan 79 proje içeriyor. Rus Başbakan, Rusyanın Çinli ortaklarla başarıyla yürüttüğü projeler arasında Yamal LNG, Arctic LNG 2, Amur Gaz Kimyasal Tesisi ve Ust-Lugadaki gaz işleme kompleksi enerji projelerini isimlendirdi. Uydu ve GPS alanında yeni ortaklıklar Rusya ve Çin, uzay araştırmaları ve uydu gözlem sistemlerinde yeni ortaklığa karar verdi. Rusya hükümeti, Rusya uzay araştırmaları kurumu Roskosmos ve Rusya Dışişleri Bakanlığı’na, Çinli ortaklarla uydu seyrüseferi alanında işbirliği konusunda bir alt komite oluşturma talimatı verdi. Rus hükümeti tarafından yayınlanan belgeye göre, ilgili çalışma, çeşitli alanlarda stratejik öneme sahip ikili ilişkilerin geliştirilmesinde iki devlet arasındaki pratik etkileşimi ve işbirliğini güçlendirmeye yardımcı olacak. Rusya ve Çin, uydu seyrüseferi alanında işbirliği için bir alt komite oluşturacak ve Roskosmos, Çin tarafı ile Rusya Dışişleri Bakanlığı ile birlikte her türlü uzay alanında Çin ile işbirliği yapma yetkisini aldı. Protokol ayrıca, tarafların hükümet başkanlarının düzenli toplantılarının hazırlanması için Rusya-Çin komisyonu çerçevesinde bir alt komite kurduklarını belirtiyor. Bu, uydu navigasyonu alanında işbirliğini sağlayacak ve Rus GLONASS sistemi ile Çinli Beidounun uyumluluğunun sağlanmasına yardımcı olacak. Rusya ve Çin uzay araştırma kurumları toplantılarını yılda en az bir kez dönüşümlü olarak Rusya ve Çinde yapılmasını kararlaştırdı. Çok sayıda anlaşma imzalandı Çin Devlet Başkanı Şi Jinping, Rusya Başbakanı ile görüşmesinden sonra Devlet Başkanı Vladimir Putin ile resmi görüşme için ikinci gün öğle sonu Büyük Kremlin Sarayına geldi. Çin Devlet Başkanı, Kremlin’de görkemli törenle karşılandı. Sonrasında heyetler arası uzun süreli görüşmeye geçildi. Rusya tarafından toplantıya, Putin’in yanı sıra Güvenlik Konseyi Genel Sekreteri ve Eski Devlet Başkanı Dmitry Medvedev, Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Merkez Bankası Başaknı Elvira Nabiullina, İstihbarat Şefi Maksim Oreşkin ve Savunma Bakanı Sergey Şoygu katıldılar. Ayrıca başbakan yardımcıları, ekonomik blok bakanları, Rosneft ve Rosatom başkanları, hükümet üyeleri, Güvenlik Konseyi ve bazı özel ve devlete ait şirketlerin CEO’ları da katıldı. 3 saat süren müzakerelerin ardından çok sayıda yeni stratejik işbirliği anlaşması imzalandı.  Putin ve Şiden stratejik işbirliğinin derinleştirilmesi için ortak bildiri yayınlandı
Putin ve Şi Jinping, Kremlin Sarayındaki görüşmenin sonunda kapsamlı ortaklık ve stratejik işbirliğinin derinleştirilmesine dair ortak bildiriyi imzaladı. Liderler, görüşmenin sonunda kapsamlı ortaklık ve stratejik işbirliğinin derinleştirilmesine dair ortak bildiri ile ekonomik işbirliğinin temel alanlarına yönelik 2030 kalkınma planına ilişkin ortak bildiriyi imzaladı. Putin, Çinin barış planının, Batı ve Kievde hazır olduklarında Ukraynadaki çatışmanın barışçıl çözümü için temel alınabileceğini söyledi. Çin en çok gazı Rusya’dan almaya başladı Rusya, Çin’in gaz aldığı ülkeler arasında ilk sıraya çıktı. Ocak ayında Rusyanın Çine yaptığı doğal gaz sevkiyatı 2,7 milyar metreküp olarak gerçekleşti.
Bu göstergeye göre Rusya Çin’in gaz ithalatında zirveye çıktı. İnterfax’ın Çin gümrüklerine atıfta bulunarak yayınladığı haberine göre Rusya Federasyonu diğer büyük tedarikçileri Türkmenistan ve Katarı geride bıkarakarak Çin’e en çok gaz satan ülke oldu. Rusya sadece ocak ayında Çin’e 2,7 milyar metreküp gaz satarken, Türkmenistan 2,2 milyar metreküp, Katar, 2,2 milyar metreküp ve Avustralya 1,9 milyar metreküp gaz sattı. Gazprom ayrıca Çine iki yeni rota üzerinden doğalgaz teslimat yapmayı düşünüyor. Birincisi Uzak Doğudan ve ikincisi Moğolistan üzerinden. Rusya, Çin’in en büyük petrol tedarikçisi oldu 2023ün ilk iki ayında Rusya, Çin’e ham petrol satışlarını dörtte bir oranında artırdı. Rusya, Suudi Arabistanı geçerek Çinin en büyük petrol tedarikçisi haline geldiği. Reuters, Çin ana gümrük idaresi verilerine dayandırdığı haberinde Ocak-Şubat döneminde Rusyadan Çin’e yapılan petrol ihracatının günde yaklaşık 2 milyon varile yükseldiğini ve sevk edilen toplam hammadde miktarının 15,7 milyon tona ulaştığını bildirdi. Bu rakam geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 23,8 daha fazla. Suudi Arabistan ise iki ayda 13,92 milyon ton petrol sattı, bu da günde yaklaşık 1,7 milyon varil demek. Geçen yıl Suudi Arabistan Çin’e 87,5 milyon ton ham petrol tedarik ederken, Rusya aynı dönemde 86,2 milyon ton ham petrol tedarik etti. ‘Batı, Kievin barış müzakerelerini düşünmesine bile izin vermiyor’ Rusya ile Çin arasında Ukrayna krizine yönelik müzakere teklifinin Çin liderinin Moskova ziyaretinde gündeme gelmesi üzerine ABD’nin ‘Moskova ile Kiev arasında bir ateşkesin kabul edilemez olduğuna ilişkin açıklamalarına’ Kremlin’den cevap geldi. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, ABD ve Avrupa ülkelerinin Ukrayna’nın barış müzakerelerinin başlaması düşüncesine bile izin vermediğini söyledi.