Cephenin birkaç kilometre ilerisinde, Ukraynalı çiftçi Dmytro 25 yıllık işinin dört aydır süren işgalde nasıl yok edildiğini anlatıyor.
BBC, Rusyanın işgali altındaki Ukrayna topraklarında bulunan 200den fazla çiftçi ile iletişime geçmeye çalıştı.
Dmytro (gerçek adı değil) bizimle konuşmayı kabul eden çiftçilerden biriydi.
Tahılımızı çaldılar, tarlamıza zarar verdiler, tarım araçlarımızı yok ettiler diyor.
Rus askerlerinin tahıl deposuna giriş yaptığı an
On binlerce hektarlık tarlasının yüzde 80inin Rus askerlerinin işgali altında bulunduğunu ve tahıl hırsızlığının endüstriyel boyutlarda olduğunu söylüyor.
Şirketinin güvenlik kameraları, Rus askerlerinin giriş yaptığı anı kaydetmiş. Çiftçilerin kimliğini gizli tutmak için görüntüdeki bazı ayrıntıları bulanıklaştırdık.
Videonun devamında bir asker, fark ettiği kameraya ateş açıyor fakat ıskalıyor.
Çiftlikten çalınanlar arasında tahıl kamyonları da vardı.
Dmytro bu kamyonları GPS sinyalleriyle takip ettiklerini, Rusyanın 2014te ilhak ettiği Kırım üzerinden Rusyaya götürüldüklerini söylüyor.
GPS verileri çalınan iki kamyonun Kırımdaki Oktyabrske kenti yakınlarında bir tahıl ambarında durduğunu gösteriyor.
14 Haziranda çekilen bir uydu görüntüsünde ise ambarın etrafında çok sayıda kamyonun sıraya girdiği görülüyor.
Bu ambar bir demiryolunun yanında bulunuyor. Bu demiryolu ile tahılların Rusyaya veya Kırımdaki limanlara taşınması mümkün.
Tahıl ambarının çatısında ise Rusyanın Ukraynayı işgalinin simgesine dönüşen Z harfi yer alıyor.
Sınırdaki kuyruklarHer çalıntı tahılı takip etmek çok zor fakat bunların büyük bir kısmının önce Kırıma gönderildiğine dair epeyce kanıt var.
İki önemli giriş noktası olan Çonhar ve Armiansktan uydu görüntülerinde, kuyrukta bekleyen kamyonlar yer alıyor. Bunlar tahıl dışında başka şeyler taşıyor da olabilir.
Çonhar kontrol noktasında 17 Haziranda çekilen bir uydu görüntüsünde kamyon kuyruğunun 5 kilometreyi aştığı görülüyor.
Kırıma girişte bu kadar trafik oluşması sıra dışı. Zira Rusya 2014te Kırımı ilhak ettiğinden beri Ukraynanın bölgeyle pek bir ilişkisi kalmamıştı. Ukrayna o tarihten sonra ihracatını başka limanlara yönlendirmişti.
Sınırdaki kamyonların bir kısmının Ukraynadaki Rus askerlerine mühimmat götürdükten sonra boş bir şekilde geri dönen kamyonlar olması da mümkün.
Fakat pek çoğunun da Ukraynalı çiftçilerden çalınan tahılları taşıdığını düşünmek akla ilk gelen yorum.
Kırımdaki Canköy kentinde çekilen bir uydu görüntüsü, tahıl ambarı ve tren istasyonu yakınlarında bekleyen çok sayıda kamyonu gösteriyor.
Bu kentten geçen tren hatları Sivastopol ve Kerç kentlerindeki limanlara ulaşıyor. Tahılları bu limanlardan Rusyanın geri kalanına veya diğer ülkelere göndermek mümkün.
Tahıllar Kırımdan sonra nereye götürülüyor?Kievdeki Karadeniz Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Uzmanı Andrii Klymenko, Tahılları önce Kırımdaki Kerç veya Sivastopol limanlarına götürüp ardından Rus gemilerine yüklüyorlar diyor.
Kırım civarındaki gemilerin hareketlerini düzenli olarak gözlemleyen Klymenko Kerç Boğazında tahılları daha büyük gemilere aktararak Rus tahıllarıyla karıştırıyorlar. Hatta bazen sadece Rus tahılı aldıkları izlenimi yaratmak için bu bölgeye gidiyorlar diye anlatıyor.
Tahılların bu noktadan sonra Rus sertifikalarıyla, sanki Rusyada üretilen tahıllarmışçasına ihraç edildiğini de ekliyor.
Gemiler oradan sonra genellikle Türkiye veya Suriyeye götürülüyor.
Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ise Ukraynanın dile getirdiği Çalınan tahıllar Türkiyeye götürülüyor iddiasını incelediklerini fakat buna dair herhangi bir kanıt bulamadıklarını söylüyor.
Klymenko ise bu tahılların kayıtlara Rus tahılı olarak geçirildiğini hatırlatıyor.
Sivastopolda sıra dışı yoğunlukAvlitla tahıl ambarına ait uydu görüntüleri, Kırımın batısındaki tahıl ambarında Haziran boyunca yoğunluk yaşandığını, gemilere tahıl ambarından, rengi tahıla benzeyen maddeler yüklendiğini gösteriyor.
İncelediğimiz uydu görüntülerindeki yoğunluk, önceki yıllardaki Haziran aylarından çok daha fazlaydı.
Konuştuğumuz uzmanlar bunun tek açıklamasının Ukrayna anakarasından getirilen tahıllar olabileceğini anlatıyor.
Kiev Ekonomi Okulundan tarım politikaları uzmanı Mariia Bogonos, Kırımda ihracat amaçlı tahıl üretilmiyor diyor ve Rusyada üretilen tahılların da Sivastopol üzerinden ihraç edilmesinin coğrafi açıdan mantıklı olmayacağına dikkat çekiyor.
Geçmişte hem Rusyada hem Ukraynada çalışmış Green Square Agro adlı danışmanlık şirketinden tarım uzmanı Mike Lee ise Kırımdan çıkan tahılların bir kısmının geçen yılki hasattan kalanlar olabileceğini belirtiyor, Kırım Rusya kontrolünde olsa da tedarik zinciri sorunları orayı da etkiliyor diyor.
Takip cihazlarını kapatan gemilerABD ve Ukraynalı yetkililer ile bu iki ülkenin medyası, Ukrayna tahıllarını Kırımdan diğer ülkelere götürdüğü düşünülen dokuz geminin adını paylaştı.
BBC, gemicilik veri analiz şirketi Lloyds List Intelligenceın verilerini kullanarak bu gemilerin Nisan ayından bu yana Kırımdan Türkiye ve Suriyeye gittiği rotaları çıkardı.
LLI bu gemilerin, denizcilik uzmanlarının deyişiyle yanıltıcı eylemlerde bulunduğunu, Karadenize girip çıkarken veya Kırım yakınlarındaki Kerç Boğazında takip cihazlarını kapattığını belirtiyor.
Takip cihazları tekrar açıldığında ise gemiler güney yönünde ilerlemiş ve gövdeleri suya daha fazla gömülmüş oluyordu. Bu, takip cihazı kapalıyken gemiye bir şeyler yüklendiği anlamına geliyor.
BBC bu gemilerden üçünün; Rus şirketlerine ait Matros Pozyniç ve Somrmovskiy 48 ile Suriye devletine ait Finikianın rotalarını inceledi.
Gemilerin sahibi olan Rus şirketlere ve Suriye devletine sorular yönelttik fakat bir yanıt alamadık.
Maxar verileri Matros Pzyniçin Kırımdaki Sivastopola Mayıs ortasında vardığını gösteriyor.
Bu yolculukta Kerç Boğazında geçirdiği beş gün boyunca vericilerini kapattı. Daha sonra yüzlerce kilometre uzakta, Karadenizde ortaya çıktı.
Sonrasında ise Suriyedeki Lazkiye Limanında bir fotoğrafı çekildi. Bu sırada takip vericileri yine kapalıydı.
Birleşmiş Milletler kurallarına göre gemilerin takip vericilerinin sürekli açık olması gerekiyor. Bunun tek istisnası, korsanlık gibi geminin güvenliğine tehdit oluşturan faaliyetlere karşı kendini gizleme ihtiyacının duyulduğu koşullar.
Lloydsun piyasa editörlerinden Michelle Wiese Bockmann, Kırım veya Suriye yakınlarında vericileri kapamanın meşru bir nedeni olamayacağını belirtiyor:
Bunun korsanlığa karşı savunmayla hiçbir alakası yok.
Bölgedeki diğer gemilerin vericileri açıktı. Neden sadece bu gemiler kapama ihtiyacı hissetti?
Rus taktiklerinde değişim
BBC, Rus işgal yetkilileri tarafından hazırlanmış ve tahılların transfer edileceği çiftlikleri gösteren listelere de ulaştı.
BBC Rusça ve Ukraynaca Servislerinin yaptığı ayrı bir araştırma ise Rusların, Ukraynalı çiftçileri piyasadan çok daha düşük fiyatlara tahıl satmaya zorladığını ortaya koydu.
Çiftçileri bazı belgeler imzalamaya zorlayan Rusya, böylece tahıla el koymalarına yasal bir kılıf da oluşturmayı hedefliyor.
Bölgeden gelen ilk haberlerde Rus işgalcilerin doğrudan tahıllara el koyduğu anlaşılıyordu. Fakat Rusların ilerleyen süreçte hiç ödeme yapmazlarsa Ukraynalıların sonraki hasatları sabote edebileceğini fark etmeleriyle birlikte bir miktar ödeme yapmaya başlayarak taktik değiştirdiği görülüyor.
Çiftçiler ise bir alternatifleri olmadığı, petrol almak ve işçilerine maaş ödemek zorunda oldukları için bu düşük fiyatları kabul etmek zorunda kaldıklarını anlatıyor.
BBCye konuşan uluslararası hukuk uzmanı Emilie Pottle, bu eylemlerin Cenevre Konvansiyonu ve Uluslararası Ceza Mahkemesinin kurallarını ihlal anlamına gelebileceğini belirtiyor.
Rus yetkililere de bu iddiaları sorduk fakat haber yayına hazırlanana kadar bir yanıt alamadık.
Fakat Rusyanın işgal altındaki Ukrayna topraklarına atadığı bazı yetkililer, Ukraynadan Rusyaya tahıl gönderildiğini açıklamıştı.
