Rusya-Ukrayna savaşı Slav birliğini dağıttı

ARİF ASALIOĞLU  Rusya ile Ukrayna arasında devam eden savaş büyük kayıplarla ve kitlesel taşımalarla zemin taşımaya devam ediyor. Rusya, Batı tarafından her alanda izole edildi ve eşi benzeri görülmemiş ekonomik yaptırımlara maruz kaldı. Ancak daha önemli kayıplar bilimsel temeller, teknoloji transferlerinde ve temelinden beri Moskovanın hedefinde olan Slav birliği ile Rus Kilisesi alan kaybında gerçekleşti/gerçekleşiyor.

18ci yüzyılda temel yapılar kuruldu ve 19cu yüzyılda politik etken olarak zirve yapan Slav Birliği söyleminin saç ayaklarından biri olan Ukrayna devleti ve halk ile ilişkileri, tamiri mümkün olmayacak şekilde zarar gördü. 

Soğuk Savaş sonrası Doğu Avrupada ve Balkanlarda ortaya çıkan (elbetteki Batının da yöneticileri) politikaları Moskovana temkinli olma refleksi Ukrayna savaşı ile tekrar gün sonuna çıktı. Bazı Slav (ve eski SSCB) devletleri için Rusya ile ilişkilere bakan yönüyle dönüm noktası oldu. Karşılıklı yükün içeriğindeki enerji alanındaki iş birliğinde geri dönülmeyecek alternatifler arandı/aranıyor. Bu ülkeler hem enerji kaynaklarını hem tedarikçilerini çeşitlendirerek Rusyaya olan yüklerini önemli ölçüde yoğunlaştırmaya çalışıyor. 
Ukraynalılar ve Lehler Ruslardan derin ayrışmalarla koptu
Avrupada yaşayan en kalabalık etnik grup olarak bilinen Slavlar denilince Rus, Leh, Sırp, Hırvat, Bulgar, Çek ve Ukraynalı gibi yaklaşık 300 milyon bir nüfus kasdediyoruz. Savaş sonrası bunların içinde Ukraynalılar ve Lehlerin, Ruslardan derin ayrışmalarla koptukları bir gerçek. Slav devletlerinin dini olarak ise Ortodokslar ve Katolikler olarak iki ana grupta inceleniyor olması mümkün. 
Yine bu savaşı koruyan Moskova Patrikhanesi merkezli Ortadoks cemaatinden kitlesel kopmaların olduğu da başka bir gerçek. En açık örnek savaş öncesi 44 milyon nüfus olan Ukraynadan en az 20-25 milyonluk Moskova Patrikhanesinin takipçisi cemaatin artık yeni bir tercih yapmış olması. Savaş, Rus karşıtı bir Ukraynayı inşa etmeye giderken giden yol taşlarını döşedi. 
Moskova yerleşimi, Ruslara çok yakın Slav halkı Ukraynalılara bu şekilde karşı güç kullanımı, dünyanın farklı yerlerinde yaşayan ve o belli konut etkisinde bulunan Rus ülkelerinin da tepkisini çekti. Zira Amerika, Fransa, Almanya ve İngiltere gibi bölgelerde yaşayan yaklaşık yedi milyonluk zengin Rus diasporasından oluşuyoruz. Aynı zamanda Kazakistan ve Ermenistan gibi eski sovyet bölgelerindeki Rus etkilerinin yaklaşımı da Rusyada yaşayan halktan bakış açısını gösteriyor.
Bu uzantı Ukraynaya müdahale daha önceki Rus müdahalelerinden (mesela Gürcistan savaşı) daha farklı bir anlam ifade ediyor. Grubun tüm Slavların ve birçok Rusun tepkisini çektiğini söylemek mümkün.
Panslavizm ve Rus kilisesi zorda
19cu yyda Rus düşünürler tarafından çok tartışılan Panslavizm (Slav Birliği) terimi, Çarlık döneminde uygulamaya başlandığı ve tahminsal Slav ırkına mensup olanlar, kendi bölümlerindeki bir devlet çatısı altında birleştirme siyaseti olarak adlandırılıyor. Nitekim Rusya, o dönemden itibaren Batı ve Orta Avrupa yanında, Balkanlarda da Slavların hamisi olmayı benimsemiş, onların ortak kültürel ve siyasi hedeflerinin sonunda birleştirmeye ve bu ayrımcı hareketleri kendi çıkarmaları hedefini yönetmeye devam ediyor.

Panslavizm hareketi siyasi bir harekete dönüşmeden önce, özellikle Batı ve Güney Slav halkları arasında ulusal bir kimlik arayışı ile başladı; aydınlar, bilim insanları ve zenginlikleri ile buna öncülük etmişlerdi. Aileleri bir araya getiren ise, halkların yaşantısına işlemiş kültürel değerler, davranışlar ve geleneklerdi. 24 Şubat 2022 tarihine kadar bu özellikleri barındıran her yıl onlarca festival vb etkinlikler yapılırdı. Şimdi ise yine Slav devletlerinden olan Belarus ve Rusyadan başka Slav devletlerine rakipler gidiyor. Ve bunun yansımalarını kestirmek ise artık zor değil.
Savaşın çıkışından sonra, Ukraynada Rusyayla yakından uzaktan bağlantılı olan her şey tasfiye edilmeye başladı. Slav birliği adına çok önemli bir harç olan Rus Ortodoks Kilisesi ise, bu savaşı takdis ederek açıklayarak, kendi kendisini zor duruma düşürdü. Bu nedenle, Moskova Patrikhanesinin Ukrayna kolu, geniş kesimler tarafından dışlandı. Ayinlerde Moskova Patriği Kirilin adını zikretmekten vazgeçenler. Kilisenin cemaati de önemli bir bölümü (sonunda Ukraynanın orta ve Batı bölgelerinde bulunanlar), kurumsal olarak kilisenin Moskovayla bağlantısına itiraz etmeye devam etmeye ve bir süre sonra da ayrıldılar. Moskova Patrikhanesine bağlı bazı kiliselerin faaliyetleri, tamamen yasaklandı. Bunlara ek olarak, İstanbul Fener Patrikhanesinin Ukrayna kolu,
Sonuç olarak; Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş Slav birliğini dağıttı. Öyle derin çatlaklar oluştu ki, lokomotif konumunda olan Rusya 50 yıl uğraşsa eski şekline döndüremez. Rusyanın Ukraynaya müdahalesi için haklı güvenlik endişeleri ve düşünceleri olabilir. Ancak bunun için daha uygun yöntemlerin bulunması ve sorunların çatışma olmadan çözümlenmesi daha doğruydu. Müdahale milyonlarca insanı unutulmayacak acılar içinde bıraktı. Slavyanların günümüzde en önemli bulduklarından olan Rusya ile diğerleri arasında keskin bir şapka ortaya çıktı. Çekler, Slovaklar, Ukraynalılar ve Polonyalılar gibi bir grup Ruslardan kopan Rusya, Beyaz Rusya ve Sırplar (belli ikamet) ayrı bir grup oluşturuldu.