İsrailin büyük doğalgaz sahalarından Leviathanda üretilen gazın denizin altından geçecek bir boru hattından Türkiyeye ve Türkiye üzerinden Avrupanın güneybatısına taşınması fikri yıllar önce gündeme gelmişti.
AKPli Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan bu ay İsrail Cumhurbaşkanı ile yaptığı görüşmenin ardından, enerji konusunda iş birliğinin ikili ilişkileri geliştirmek için en önemli fırsatlardan biri olduğunu ifade etmişti.
‘ÖNÜMÜZDEKİ AYLARDA AÇIKLANABİLİR’Üst düzey bir Türk yetkili Reutersa yaptığı açıklamada iki ülke arasındaki görüşmelerin, İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzogun bu ayın başındaki Ankara ziyaretinden bu yana devam ettiğini belirterek, doğalgaz hattının güzergahı ve anlaşmaya katılacak taraflar konusunda somut kararların önümüzdeki aylarda açıklanabileceğini dile getirdi.
Enerji sektöründeki yetkililerse daha temkinli bir tavır takınarak, sahadaki üretim artışını sınırlayabilecek unsurlar ve jeopolitik sorunlar nedeniyle boru hattının akamete uğrayabileceğini belirttiler.
Leviathan sahasından çıkarılan doğalgaz şu anda İsrailde tüketilmesinin yanı sıra Ürdün ve Mısıra gönderiliyor. Sahayı işleten ABDli Chevron, İsrailli NewMed Energy ve Ratio Oil sahanın yıllık üretimini 12 milyar metreküpten (bcm) 21 bcmye yükseltmeyi hedefliyor.
Buna karşılık Avrupa Birliği (AB) ülkeleri geçen yıl toplam tüketiminin yaklaşık yüzde 40ına karşılık gelen 155 bcm doğalgazı Rusyadan ithal etmişti.
Leviathan sahasının işletmecisi NewMed, ilave doğalgaz üretiminin büyük bir kısmının sıvılaştırılarak LNG olarak Avrupa veya Uzak Doğu ülkelerine ihraç edilmesinin planlandığını açıklamıştı. NewMedin yöneticisi geçen ay yaptığı açıklamada doğalgazın Türkiyeye de gönderilebileceğini belirtmiş fakat bunun için Türkiyenin projede pay sahibi olmasının ve boru hattını inşa etmek için taahhütte bulunmasının gerektiğini ifade etmişti.
Leviathan sahasını işleten şirketler Türkiye ile görüşmeler hakkındaki sorulara cevap vermedi.
İsrail Enerji Bakanı Karine Elharrar Pazar günü yayın kuruluşu Ynete yaptığı açıklamada boru hattının finansmanı dahil olmak üzere pek çok konunun görüşülmesi gerektiğini ifade ederek, Ekonomik olarak uygulanabilir olması gerek, bu da şu anda pek net değil dedi.
Türkiye Enerji Bakanı Fatih Dönmez ise 12 Marttaki açıklamasında gelecek ay İsraili ziyaret edebileceğini ifade etmişti.
ENERJİ KÖPRÜSÜRusyanın Ukraynayı işgal etmesinin ardından Avrupa ülkelerinin enerji kaynaklarını çeşitlendirme konusunda her zamankinden daha kararlı olduğu bir dönemde, yıllardır süren diplomatik anlaşmazlıkları geride bırakmayı isteyen Türkiye ve İsrailin enerji alanında ortaklık yapmaları çok önemli olabilir.
Bir başka Türk yetkili İsrail ile son zamanlarda bir yakınlaşma oldu. Bizim arzumuz doğalgazın Türkiye üzerinden Avrupaya taşınmasıdır. İsrail bu konuya sıcak bakıyor, bazı görüşmeler yapıldı ve bunun gerçekleştirilmesi yönünde bir istek var dedi.
Türkiye yılda ortalama 50 bcm doğalgaz tüketiyor ve bunun neredeyse tamamını boru hatları vasıtasıyla Rusya, İran ve Azerbaycandan ithal ediyor. Enerji politikalarının kızışabileceği bir bölgede yer alan Türkiye, enerji aktarım merkezi olarak iyi bir coğrafi konuma sahip.
İsrail doğalgaz sektöründen üst düzey bir yetkili, Türkiye, hem kendi doğalgaz tüketimi nedeniyle hem de Avrupanın güneyindeki ülkelere uzanan bir sevkiyat yolu olması nedeniyle büyük ilgi görüyor dedi.
Yetkili, Leviathanda planlanan üretim artışından elde edilecek ilave doğalgazın sevkiyatı konusunda iki rotanın hali hazırda teklif edilmiş olması nedeniyle Türkiyeye sevkiyat konusunda sorun yaşanabileceğini belirtti.
Leviathanda üretilecek ilave doğalgazın Mısırdaki mevcut doğalgaz sıvılaştırma tesislerine ya da yapılması planlanan yüzer bir LNG tesisine aktarılacağı öngörülüyor.
Yetkili, Türkiye hızlıca cevap verirse üçüncü alternatif olabilir dedi.
İsrailli yetkililere göre 500 ila 550 km uzunluğunda olacağı düşünülen boru hattının maliyeti 1.5 milyar bulabilir. Diğer bir deyişle, Türkiyede inşa edilebilecek boru hattı, İsraili Kıbrıs, Yunanistan ve İtalya ile bağlamak için tasarlanan ve maliyeti 6 milyar euro olan EastMed boru hattından daha hesaplı olabilir.
Öte yandan, deniz altından geçecek boru hattının ya Kıbrıstan ya da Suriyeden geçmesi gerekiyor. Türkiye, Güney Kıbrıs Rum Yönetimini tanımazken, Şamda Suriye hükümetine karşı savaşan isyancıları desteklemiş olduğundan Suriye ile de diplomatik ilişkiye sahip değil.
20 yıldan uzun süredir olası boru hattının çalışmalarında görev alan ADG Anadolu Doğalgaz Danışmanlıkın yönetici ortağı olan Gökhan Yardım da, bu durum göz önüne alındığında Türkiyenin boru hattında doğrudan hisse sahibi olması durumunda hattın inşası ve finansmanı konusunda sorun çıkabileceğini ifade etmişti.
