KADİR GÜRCAN
Rusya-Ukrayna krizinden sonra Moskova sokaklarındaki sıra dışı gelişmelere alışkın olan gazeteciler, bir günde Kremlinin hedef haline gelivermesine bir anlam verememişler. Rus gazeteci “Kimi tutacaksınız, belli değil. Al birinden vur öbürüne. Putin ne kadar katil ise Prigozhin de o kadar cani.” şaşkınlık ve öfkesini gizleyemiyor. Bir diğer görgü şahidi, Rus halkı arasında “Burası Rusya. Biraz sonra kimin öleceğini kimse tahmin edemez” endişesinin her geçen gün daha da arttığını söylüyor.
Ukrayna Savaşının beklenenden uzun sürmesi, Putin ve onun üzerine bahse girenleri şaşkına uğrattı. Başta komuta kademesi olmak üzere ciddi bir moral bozukluğu yaşandığı ortada. Kremlinin olmadık bir şekilde kendi başlattığı savaşı Rusyanın istiklal mücadelesi haline getirme gayretleri de kontrolden çıkan savaş stratejilerine inancı azaltıyor. Putin, A Takımı da dahil, Rus Ordusunun uğradığı kayıpları gizli tutmak için elinden geleni yapıyor.
İlk anda düzenli ordunun yükünü hafifletmesi beklentisi ile operasyonlara dahil edilen paralı asker, lejyoner ya da gönüllülerden oluşan kuvai-milliye tipi paramiliter tecrübelerin hasar tespiti zor neticeler doğurması normaldir. Önümüzdeki aylarda gösterime girecek olan Expendables IV filmi, bilinen gayr-ı nizami ordu prototipinin Hollywood versiyonunu izleyicilerle buluşturacak. Kazanırsanız işlediğiniz suçlar silinir ve kahraman olursunuz. Kaybederseniz, unutulursunuz. Prigozhinin zar attığı oyun işte bu. 
Yevgeny Prigozhin göz dolduran bir profile ya da başarılı bir geçmişe sahip değil. Bütün mahareti işlediği adi ve sıradan bir suçtan dolayı uzun yıllar hapis yatmış olması. Oluşturduğu maaşlı operasyonel birlik de, Ukraynaya karşı savaşma karşılığında suçları affedilecek olan sicilleri kabarık mahkumlar. Yani Prigozhinin hapis arkadaşları. Devlet açısından “Expendables”, gözden çıkarılmış ve “Ne diye boşuna hapiste besleyelim. Hiç olmazsa cephede işe yarasınlar!” ekibi, kendileri açısından “Kaybedecek bir şeyi olmayan!” ölüm makinaları. Ukraynada savaş ve insanlık suçu kategorisine giren suçlamaların adresi Prigozhinin ekibi Wagner Grubu. Şimdiye kadar Kremlinin yüzünü güldüren paramiliter grup, geçtiğimiz Cumartesi günü itibariyle, pusulasını şaşırıp, yönünü Moskovaya çevirdiği için terhisi erkene alındı.
Savaşın ortasında Rus idaresinde yaşanan bu çatlaklık hakkında değişik komplo teorileri konuşuluyor. Morallari alt-üst eden gelişmenin aynı gün içinde neticelenmesi de ilginç. Bu noktada, Prigozhinin harekete geçme emrini nereden aldıysa, kalkışmayı durdurma emrini de aynı yerden alabileceği iddiası işin rengini değiştiriyor. Paramiliter ekip resmi rakamlara göre altı bin, kendi iddialarına göre yirmi beş bin. Prigozhin, askerlik geçmişine sahip olmasa da bu kadarcık bir eleman ile Moskovayı ele geçireceğine inanacak kadar safdil olmasa gerek. Putine karşı rahatsızlığın ayyuka çıktığı Kremlinde Prigozhin gibilere sözünü dinleten en az onun kadar gözü kara başkaları da olmalı. Dedik ya, komplo teorisi; heyecanlı ve iç gıcıklayıcı!
Ukrayna krizinin beklenenden uzun sürmesi karşısında bıkkınlık ve yorgunluğunu gizlemeyen Rus Halkı, Moskovaya 200 kilometre mesafedeki şehir meydanlarına giren isyancı Prigozhin ekibini sevgi gösterileriyle karşılamışlar. Aynı gün sona eren başkaldırı sonucunda Prigozhin, Putine yakınlığı ile bilinen Belaruslu diktatör Alexander Lukashenkonun ülkesinde misafirliğe razı oldu. Tabii ki, Putinin namına direnişçi bir Rus Efanesi haline geldikten sonra.
Aşçı Prigozhin bizim aşina olduğumuz bir tip. Enver Paşaya ölümüne bağlı Yakup Cemil de mahkumlardan oluşan düzensiz gerilla grupları oluşturmuş. Prigozhin ile aralarındaki fark, Yakup Cemilin dönemin meşhur kumandanları ile okul, sınıf, devre ya da mesai arkadaşlığı yapmış olması. Cumhuriyeti kuranların hepsi ile öyle ya da böyle bir ilişkisi olmuş.
Yakup Cemil, düzenli ordu hiyerarşisine ayak uyduramadığından dolayı, askeri okulda edindiği bilgi ve tecrübeyi, döve döve adam edeceğine inandığı kürek mahkumu bir sürü hapishane kuşu üzerinde denemiş. Balkan Savaşları (1912) yıllarında dört bin civarında mahkumdan oluşturulan birliklerle gerilla mücadelesine kumandanlık etmiş. Teşkilat-ı Mahsusaya dahil olduktan sonra 1914de yine 2000 kişiden oluşan mahkum birliği ile Doğu illerinde başlayan karışıklıklara müdahale ile görevlendirilmiş. Gerilla timi, ufak tefek başarılara imza atmış olsa da yıkılışın yönünü değiştirecek başarılarından bahsedilmiyor. Yakup Cemilin bu düzensiz birlikleri sevk ederken hem kendi adamlarına hem de yerel halka uyguladığı tespit edilen yargısız infazlar, üst ve amirlerinin başını çok ağrıtmış. Daha sonra Ermeni Komiteleri ile girişilen mücadelelerde de Yakup Cemilin isminden çok bahsediliyor.
Başına buyruk, gözükara Yakup Cemilin bir kaç kez ipten alan hami ve koruyucusu Enver Paşaya bağlığı, çok hızlı girdiği son kavşakta idamdan kurtulması için yeterli olmaz. İdam cezasına sebep olarak da “Genelkurmay Başkanı ya da Savunma Bakanı olmazsam hayatı size zindan ederim!” tehdidi olduğu söyleniyor. Şakinin hükümranlığı darağacına kadar!
Prigozhinin akibeti konusunda değişik tahminler var. Putinin işi zamana yayarak, muhalifleri için uygun gördüğü suikast türlerinden birini eski şef ve aşçısı için de devreye sokması sürpriz olmaz. Zehirleme, otel balkonundan atıp intihar süsü verme, trafik kazası ya da sıradan bir suikast hemen akla geliveren metotlardan. Wagner Birlikleri ise bundan böyle en ön saflarda mayınları patlatmak için kullanılan “işlek” görevleri ile yavaş yavaş eriyip tükenecekler.
Olayların içinde olan görgü şahitlerinin temkin ve dikkatine rağmen, Putine ölümüne angaje olan Sarayın durumun nezaketini kavramadan Kremline omuz verdiğine hiç şaşırmadık. Öyle de olsa, “Hele bir olayı anlayıp kavrasaydınız be birader! Bu ne acele? Putin bir yere kaçmıyor ya!” demeden geçmeyelim. Sarayın gözden ırak yerlerde, her ihtimale karşı kendisine arka çıkacak militan tiplerden oluşan paramiliter oluşumlarla adının geçiyor olması biraz panik havası yaratmış olabilir.
Putinin kaprislerinden bıkan ve Kremlinde çalışan bir ekip eğer Prigozhinin pimini çekip Moskovaya yuvarlayabilecek riskleri denemeye devam ederlerse, önümüzdeki günlerde, Rus Ordusunu meşgul edecek başka patlamalarda duyabiliriz. Syl (Silvester Stallone) işini biliyor. Baksanıza Expendablesin IV çekerken, başarısızlığa mahkum Yakub Cemil ve Prigozhinlere local zaferler kazandırıp gişe rekorları kırmaya doymuyor. Düzenli ordular karşısında bu tür oluşumların zafer vadetmediğini herkesten iyi o anlamış!
