Profesör Oran, Lozan Antlaşmasının 99. yılı vesilesiyle T24ten Metin Kaan Kurtuluşun sorularını yanıtladı. Lozanın Türkiyenin kurucu antlaşması olduğunu, Türkiye Cumhuriyetine egemenlik sağlayan belge olduğunu vurgulayan Oran, antlaşmanın birçok farklı boyutta önemi olduğunu belirtirken Belki de günümüz açısından en önemlisi şudur ki Lozan, o gün de bugün de gelişmişliği ve hatta uygarlığı simgeleyen Batı dünyasına Türkiyenin kalıcı biçimde katılımının belgesidir dedi.
Oranın Lozan 2023te bitecek ve Lozanın gizli maddeleri var gibi yaygın mitlere karşı verdiği yanıtlar şöyle:
Lozan 100 yıl için yapıldı, 2023te kendiliğinden sona erecek.
Bunu internette dolaştıranlar ticaret, savunma, dostluk vs. gibi antlaşmalarının aksine, bir savaşı bitiren barış antlaşmalarının süresinin olamayacağını, olsaydı savaşın yeniden başlaması gerektiğini düşünmüyorlar. Herhalde Lozanı süpermarket ürünlerinin raf ömrüyle karıştırıyorlar.
Buna eklemlenen bir başka saçmalık: Lozanın gizli maddeleri var.
Yani 8 devlet tarafından imzalanmış bir uluslararası metin 99 yıl içinde gizliliğini koruyabilmiş oluyor. Burada bu ulusalcıların söylemek istedikleri, antlaşmada Türkiyenin yeraltı zenginliklerinin çıkarılmasını yasaklayan gizli maddeler bulunduğu. Herhalde TPAOnun 1950lerden beri petrol çıkarıp, rafine edip, sattığını duymamış olacaklar.
Lozanda sadece Ermeni, Rum ve Musevilere haklar getirilmiştir.
Yanlış. Bunların isimleri sayılmamıştır. Azınlık hakları Gayrimüslimlere getirilmiştir.
Lozanda sadece Gayrimüslimlere haklar getirilmiştir.
Bunu söyleyenler biraz önce anlatılan Madde 39/4 ve 5i hiç duymamış olsalar gerek.
1926da Medeni Kanun çıkınca bazı Gayrimüslim cemaatleri Lozandaki haklarından feragat etmişlerdir.
Uluslararası bir barış antlaşması hükümlerinden cemaat liderlerinin feragati mümkün değil, çünkü azınlık hakları cemaatlere değil cemaate mensup bireylere verilir.
Türkiye Lozanda o dönemde azınlık tanımında geçerli üçlü kriterden (ırk, dil, din azınlıkları) sadece din kriterini kabul etmiştir.
Yanlış. Din kriteri de kabul edilmemiş, sadece Gayrimüslimler denmiştir. Din kabul edilseydi, görüşmeleri yürüten Dr. Rıza Nurun anılarında yazdığı gibi, Aleviler de uluslararası güvenceye sahip olacaklardı.
Lozan Madde 45 Yunanistanla mütekabiliyet maddesidir.
Yanlış. İnsan haklarında mütekabiliyet yasaktır (1969 Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi, Madde 60/5) çünkü yurt dışındaki soydaşı uğruna yurt içindeki vatandaşını helak etmek anlamına gelir. O madde paralel yükümlülük maddesidir.
Musul ve Kerkük, şu veya bu şekilde Irak dışında bir devletin egemenliğine geçerse, Lozana göre Türkiyenin ilhak hakkı doğar.
Bunu söyleyenler herhalde Musul-Kerkükü Nahcivanla karıştırmaktalar. Ama Nahcivan konusunda da Türkiyenin böyle bir hakkı yok (1921 Moskova Antlaşması Madde 3).
ABD, Lozanı onamayı reddetti.
ABD Lozan Barış Konferansında sadece gözlemci idi; nasıl onasın veya reddetsin?
Özetle, hani diyorlar ya, Ağzı olan konuşuyor. Lozan için bu özellikle böyle.
