Herkesin çaylıklarını, arazilerini biçti geçtiler. Köyün sonunda koca bir dağ vardı. O dağı komple aşağıya indirdiler. Şelaleler, çağlayanlar hepsi gitti, yok oldu. Sarı kuşlar artık gelmez oldu. Bunlar tamamen rant uğruna yapılmış şeyler.
Bu sözler Haçapit Köyü Kültür ve Dayanışma Derneği Başkanı Bilgin Birbene ait.
Haçapit, İkizdere, Cerattepe, Hasankeyf…
Cengiz Holding, son yıllarda Türkiyenin dört bir yanında gerçekleşen çevre katliamlarının baş aktörlerinden biri.
Holdingin hayata geçirdiği inşaat, maden ve enerji projelerine karşı şimdiye dek çok sayıda eylem yapıldı.
En son Rizenin İkizdere köyü, yöre halkının direnişine sahne oldu. İkizdereliler, Cengiz İnşaatın taş ocağı projesine karşı aylardır ayakta. Bölgede yapılmak istenen komşu Haçapitteki taş ocağının bir benzeri.
Artvin-Rize Havalimanı dolgusu için açılan taş ocağı, eskiden yemyeşil ormanlar ve nehirlerle dolu olan alanı dev bir çukura dönüştürdü. Bölgede yeşilden eser kalmadı. Halen çalışmakta olan yüzlerce kamyonun çıkardığı toz bulutu nedeniyle yöre halkı ekonomik mağduriyete de uğruyor. Toz bulutları bölgenin en önemli geçim kaynağı olan çay bahçelerini tozla kaplayıp çay hasadını düşürüyor.
Haçapitli Şemsi Birben, eskiden ailesine ait bahçeden yılda bir buçuk ton çay toplarken, taş ocağının neden olduğu tozdan dolayı bu miktarın 300 kiloya düştüğünü söylüyor.
Haçapit taş ocağı projesi Cengiz Holdingin son dönemde kamudan aldığı ihalelerden sadece biri.
Holding, Türkiye kamuoyunda anahtar teslim ihaleler, silinen vergi borçları ve teşviklerle biliniyor. 17-25 Aralık tapelerinde vatandaşa ettiği küfürle hatırlanan patron Mehmet Cengiz, AKP döneminde kamudan aldığı ihalelerle servetini katladı. Forbes Türkiyenin 2020 yılında yayınladığı en zenginler listesine göre Cengiz Holdingin hak sahiplerinin toplamda en az 2,2 milyar dolarlık serveti bulunuyor. Ancak Türkiyede iktidarın sağladığı olanakları sonuna kadar kullanan Mehmet Cengiz, iş bu serveti değerlendirmeye geldiğinde soluğu vergi cennetlerinde alıyor.
Panama Papers yayınlandığı dönemde vergiden kaçınmak için kurduğu offshore şirketlerle gündeme gelen Mehmet Cengiz, Pandora Papers sızıntılarında da öne çıkan isimlerden biri oldu.
Pandora Papers açığa çıkardıUluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) tarafından DW Türkçenin de aralarında yer aldığı medya ortaklarıyla paylaşılan belgelere göre Mehmet Cengiz, Britanya Virjin Adaları (BVI) merkezli MEFA Cengiz Limited şirketinin de sahibi. Cengiz, vergiden kaçınmak ve bunu yaparken ismini gizli tutmak için şirketin kuruluşunda vekil hissedar ve direktörler kullanıyor.
6 Nisan 2011de kurulan MEFA Cengiz Limitedin hissedarlarından bir diğeri ise aynı zamanda Cengiz Holding İcra Kurulu Üyesi olan Uğur Cengiz. 2015 yılına gelindiğinde Uğur Cengiz, MEFA Cengizin direktörlüğünü de üstleniyor. Aynı tarihte şirket hissedarlığı da vekil hissedarlardan alınıp bizzat Uğur ve Mehmet Cengize geçiyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve eski Başbakan Binali Yıldırım, iş insanı Mehmet Cengizle birlikte50 bin dolar sermayeyle kurulan şirketin kayıtlı olduğu servis sağlayıcı ise Trident Trust. Trident Trust gibi firmalar, müşterilerinin kimliğini ve varlıklarını gizlemek için iç içe geçmiş paravan şirketler ve vekil direktörler kullanıyorlar.
Adına Standard Chartered Bankta hesap açılan offshore şirketin yönetimi Standard Chartered Trust (Guernsey) Limited tarafından yapılıyor. Elde edilen belgelerde Cengiz Ailesinin yoğun programlarından dolayı MEFA Cengiz Limited ve varlıklarının yönetimi için profesyonel bir hizmet almak istediği belirtiliyor.
Mehmet Cengiz yine programının yoğun olduğu gerekçesiyle DW Türkçenin röportaj talebini reddetti. Sorularımızı yazılı olarak yanıtlayan Cengiz, MEFA Cengizin Uğur Cengiz ile kendisine ait bir şirket olduğunu kabul etti. Ancak vergi yükünü azaltmak için hangi yöntemlere başvurduğuna dair bilgi vermedi.
Offshore şirketin yetkililerinin İGA İstanbul Havalimanı çalışanlarından seçilmesi ise dikkat çekiyor.
DW Türkçenin incelediği belgelere göre 29 Haziran 2015te havaalanı planlama müdürü olan Atınç Tuncalı MEFA Cengiz Ltd. şirketine sekreter olarak atanıyor. İGA İstanbul Havalimanındaki Baş Planlama Görevlisi olan İsmail H. Polat ise Trident Trust ve MEFA Cengiz Ltd. arasındaki iletişimi yürütüyor.
Cengiz, DW Türkçeye verdiği yanıtta, bu iki havalimanı çalışanının, kendisine ait offshore şirketteki görevleri dolayısıyla fazladan bir maaş almadıklarını söyledi.
İhalede dünya üçüncüsüCengiz Holdingin Limak, Kolin, Kalyon ve Mapa ile birlikte kurduğu ortak girişim grubu, 3 Mayıs 2013 tarihinde yapılan İstanbul Havalimanı ihalesini 22 milyar 152 milyon euro bedelle almıştı. Cengiz Holding, havalimanını 2043e kadar işletme hakkına sahip firmalardan biri.
Dünya Bankasının raporuna göre dünyada en fazla kamu ihalesi alan üç şirketten biri olan Holdingin 2002-2020 yılları arasında aldığı ihalelerin toplam bedeli 42,1 milyar doları buluyor.
Cengiz Holdingin son dönemde aldığı ihaleler arasında İstanbul Havalimanının yanı sıra Ankara Hızlı Tren Garı, Kuzey Marmara Otoyolu Avrupa ve Asya Kesimi, Rize-Artvin Havalimanı, Ordu-Giresun Havalimanı, Gebze-Halkalı Banliyö Hattı, Eti Bakır AŞ Murgul HES, Eti Alüminyum, Yusufeli ve Ilısu Barajı da bulunuyor.
Boğaziçi, Akdeniz, Meram, Uludağ ve Çamlıbel elektrik dağıtım şirketlerinin de sahibi olan Holdingin 2011-2020 yılları arasında aldığı ve Kamu İhale Kurumu tarafından kamuoyuna açıklanan ihalelerin toplam bedeli 18 milyar lirayı geçiyor.
Londrada gayrimenkul aldıPandora Papersa göre Cengiz Ailesi, MEFA Cengiz Limited şirketi üzerinden, düşük vergili ev alıyor. Trident Trustın kayıtlarına göre 2011 yılında Londrada Brompton Roadda alınan ev için 3 milyon 750 bin pound ödendi.
Mehmet Cengiz, verdiği yanıtta, bu rakamın içinde verginin de olduğunu vurgulasa da İngilterede ev almak offshore şirketler aracılığıyla oldukça avantajlı. Bu yolla yıllık ödenmesi gereken konut vergisi oranı düştüğü gibi veraset ve intikal gibi bazı vergilerden de muaf olunuyor. Cengiz ise satış sırasında devir işlemlerini kolaylaştırdığı için bu yolu tercih ettiğini iddia ediyor.
Satın alınan evi gerektiği zaman aile üyelerinin kullandığını söyleyen Cengiz, şirketin halen aktif olduğu, Uğur Cengizin de direktörlüğe devam ettiği bilgisini verdi.
Belgeler de şirketin Londradaki evin alımı dışında işlemlerinin olduğunu gösteriyor. Kayıtlara göre Mayıs 2011 ile Temmuz 2012 arasında şirkete yaklaşık 4,4 milyon dolar para giriyor. Mayıs 2012de Mehmet Cengizin kızı Dilek Cengize sınırlı imza yetkisi verilirken şirket, Haziran 2012de Standard Chartered Banktan 8 milyon dolarlık kredi almaya karar veriyor. 2015te şirket hesabı Garanti Bank International N.Vye aktarılıyor. Hesabın aktarılmasıyla ilgili talebi ileten İsmail H. Polat, gönderdiği mailde, MEFA Cengiz Limitedin Mehmet Cengiz ve Uğur Cengize ait birkaç gayrimenkulü yönetmek için kurulduğunu belirtiyor.
Mayıs 2019da Mehmet Cengizin 30 yıllık eşi ve altı çocuğunun annesi Fatma Cengiz, şiddetli geçimsizlik ve zina nedeniyle boşanma davası açmış, İstanbul Anadolu Aile Mahkemesine verdiği dilekçede, Cengizin ilişki yaşadığı bir kadının üzerine Londrada bir daire geçirdiğini iddia etmişti.
Offshorea müdavimICIJ tarafından 2016 yılında yayınlanan Panama Papers sızıntılarında da Mehmet Cengizin Panama merkezli hukuk şirketi Mossack Fonsecanın (MossFon) müşterilerinden biri olduğu ortaya çıkmıştı. Niue ve Britanya Virjin Adalarında toplam altı tane offshore şirketi bulunan Cengizin, servetini aktardığı bu şirketler aracılığıyla alım-satım, piyasa araştırması, danışmanlık hizmeti ya da gümrük anlaşması yaptığı MossFon kayıtlarına yansımıştı.
Yine belgelerde Mehmet Cengizin kardeşi Ekrem Cengiz ile birlikte, Ankara merkezli Digital İnternet Hizmetleri adlı şirketin gizli sahibi iken bu şirket üzerinden Britanya Virjin Adalarındaki şirketi Digital European Company Ltdye para aktardığı görülüyordu.
Bildirme zorunluluğum yokMossack Fonsecanın belgelerinde ayrıca Akkuyu Nükleer Santralinin yüzde 49 hissesini Rusatomdan satın almak isteyen Mehmet Cengizin 2016da Britanya Virjin Adaları merkezli bir danışmanlık şirketiyle anlaşma imzaladığı ve şirkete bunun için 15 milyon dolar ödemeyi taahhüt ettiği yer alıyordu. Ancak hisse alımı gerçekleşmedi.
Cengiz, DW Türkçeye yaptığı açıklamada, Panama Papers sızıntılarında adının geçtiği şirketlerle şu anda ilgisinin olmadığını ifade etti.
MEFA Cengiz dışında kullandığı bir offshore şirketi daha olduğu bilgisini veren Cengiz, yurt dışındaki şirket ya da taşınmazlarını Türk makamlarına bildirmekle ilgili yasal bir zorunluluğu olmadığını vurguladı.
Cengiz Holding CEOsu Ömer Mafa ve Uğur Cengiz (sağda)
30 kez vergi borcu silindiSıfır vergi avantajından yararlanmak için vergi cennetlerini tercih eden Cengiz Holdinge Türkiyede iktidar tarafından yapılan çok sayıda vergi indirimi de söz konusu.
Ekim 2020de CHP Mersin Milletvekili Ali Mahir Başarırın dönemin Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcana verdiği soru önergesine gelen cevaba göre son 10 yılda Cengiz İnşaat için 30 defa vergi indirimi yapıldı. Bu, yılda üç kez indirime denk geliyor. Rakamsal olarak ne kadar indirim yapıldığına dair bilgi ise ticari sır denilerek kamuoyu ile paylaşılmıyor. Maliye Bakanlığının açıklamasına göre 2010 yılında şirketin yaklaşık 425 milyon liralık vergi borcu tek kalemde silinmişti.
Holdinge iktidar tarafından sağlanan olanaklardan biri de teşvikler. Son verilen teşvik, Eylül ayında Resmî Gazetede yayımlanan Cumhurbaşkanı kararına dayanıyor. Buna göre 2004te özelleştirme kapsamında Cengiz Holdingin bünyesine katılan Eti Bakır AŞnin, Samsundaki 1,6 milyar TLlik katot bakır ve kimyasal gübre üretim tesisine proje bazlı devlet desteği verilmesi kararlaştırıldı. Şirket, Temmuz ayında da Eti Bakırın Adıyamandaki tesisi için 72 milyon liralık teşvik almıştı. Holdingin Ağustos 2020de Rizede açılışı yapılan Ricosta Otel için aldığı teşvik ise 49 milyon 630 bin lira oldu.
Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) yönetmeliğinden muaf tutularak başlanan ve milyonlarca ağacın katledildiği Kuzey Marmara Otoyolunun hizmete açılan bölümlerinde araç geçişlerinin garanti sınırının altında kalması nedeniyle ise Cengiz Holdingin de aralarında olduğu işletmecilere 2020 yılında 1,4 milyar TL ödendi.
Mehmet Cengizin kardeşi Ekrem Cengiz
Pastayı bölüşen insanlar varHaçapitteki taş ocağı projesinin de ÇED raporu olmamasına rağmen yapıldığını vurgulayan Haçapit Köyü Kültür ve Dayanışma Derneği Başkanı Bilgin Birben, Mevcut yönetim kimden çok para kazanacaksa onu yanına aldı. Nedir? 5 tane ve 6 tane müteahhit var. Bunlardan biri de Cengiz diyor.
Haçapitli Şemsi Birben ise Mehmet Cengizi bir sembol olarak görüyor:
O bir ruhu temsil ediyor, sadece önde görünen birisi. Arka planda olan ve bu pastayı bölüşen insanlar var. O da payını alıyor bundan.
