Hükümetin faiz politikası döviz kurlarını ve enflasyonu patlatırken, alınan olağan dışı önlemlere rağmen kurlardaki artış devam ediyor.
Kur korumalı mevduat, şirketlere döviz bozdurma şartı, kredilere döviz sınırlaması gibi önlemlere rağmen sene başında 13,35 lira bayramda 17,48 seviyesi görüldü. Doların küresel değerini gösteren dolar endeksindeki yükseliş de kur yükselişinde etkili oldu.
TL, gelişmekte olan para birimleri arasında dolar karşısında yılbaşından bu yana en fazla değer kaybeden para birimi konumunda bulunuyor.
TL’deki devam eden kayıplarda iki büyük kara delik etkiliyor.
BİRİNCİ KARA DELİK: DIŞ AÇIKSözcü’nün haberine göre, TL’de değer kaybı basıncı oluşturan faktörlerin başında dış açık geliyor. Türkiye’nin dış ticaret açığı, 2022 yılının ilk yarısında geçen senenin aynı dönemine göre yüzde 142’lik sert artışa 21,2 milyar dolardan 51,4 milyar dolara yükseldi.
Hükümetin faiz indirimleri yapılırken kullandığı “Faiz düşecek, TL değer kaybedecek, üretim ve ihracat artacak, cari fazla vereceğiz, kurda istikrar sağlanacak” söyleminin tam tersi oldu ve kurla birlikte cari açık da arttı.
Nitekim, 2021’in ilk beş ayında 12,4 milyar dolar olan cari açık, 2022’nin aynı döneminde 28,1 milyar dolara yükseldi. Bu dönemde net enerji ithalatının 12,1 milyar dolardan 33,9 milyar dolara fırlaması, cari açık artışında etkili oldu.
Yüksek enerji fiyatları ve küresel ekonomideki yavaşlama nedeniyle önümüzdeki aylarda dış açığın yüksek seyretmeye devam etmesi bekleniyor.
İKİNCİ KARA DELİK: YABANCI KAÇIŞIDüşük faizli kredilerle ekonomi canlandırılmaya çalışılırken yüksek dış açık veren Türkiye ekonomisi, bu açığın finansmanında da sorun yaşıyor.
Yılın ilk yarısında yabancılar, Türkiye’de hisse piyasasından 3,4 milyar, devlet tahvili piyasasından ise 1,7 milyar dolarlık çıkış yaptı. Bu da toplamda 5,1 milyar doları aşan bir portföy çıkışı olduğunu gösteriyor.
Ödemeler dengesi verileri de, yılın ilk beş ayında yabancıların 6,5 milyar dolarlık portföy çıkışına imza attığını gösteriyor. Buna yerlilerin yurt dışında ilk beş aydaki toplam 3,3 milyar dolarlık portföy yatırımı eklendiğinde toplam çıkış 9,8 milyar dolara ulaşıyor.
Swap (para takası) kanalından yılın ilk yarısında kaydedilen 5 milyar doları aşan yabancı çıkışı da eklendiğinde, TL için tablo daha da kararıyor.
Yüksek enflasyon, yabancı kaçışında etkili oluyor.
TURİZM, GAYRİMENKUL VE BAVULLA GİRİŞLER YETMİYORİki büyük kara deliğe karşı turizm gelirleri, yabancılara gayrimenkul satışları ve kaynağı belirsiz döviz girişlerini gösteren net hata noksan kalemleri yetersiz kalıyor.
2021’in ilk beş ayında 1,8 milyar dolar olan yabancılara gayrimenkul satışı kaynaklı gelirler, 2022’nin aynı döneminde 2,4 milyar dolara yükseldi.
Bu dönemde net turizm geliri de 3,1 milyar dolardan 7,6 milyar dolara yükseldi.
Kaynağı belirsiz para girişini gösteren net hata noksan kaleminde de bu dönemde 13,3 milyar dolarlık yüksek giriş kaydedildi. 2021’in ilk beş ayında bu rakam 3,7 milyar dolardı.
28,1 milyar dolarlık cari açık ve 9,8 milyar dolarlık net portföy çıkışı, 2 milyar dolarlık doğrudan yatırım, 12,2 milyar dolarlık diğer yükümlülük girişi, 13,3 milyar dolarlık net hata noksan girişi ve 10,4 milyar dolarlık rezerv azalışı ile finanse edilmiş oldu.
Mevcut yüksek açık, yabancı kaçışı ve düşük rezerv tablosu, ödemeler dengesinde riskleri büyütüyor.
