Karar sonrası muhtemel hamleler ne olacak?

Ayasofyanın müze statüsünden çıkartılarak cami olarak kullanılması kararına Avrupa Birliği (AB), Rusya ve ABDden gelen tepkiler, bu kararın Türkiyenin ikili ilişkilerini nasıl etkileyeceği sorusunu gündeme getirdi.

DW Türkçenin konuştuğu uzmanlar, Ayasofya kararına ilişkin endişelerini dile getirirken, bu kararın ardından Türkiyedeki din özgürlüğünün ve laikliğin daha çok sorgulanabileceğine dikkat çekti. 
Yunanistan AB içinde gürültü koparacak
ABye tam üyelik yolundaki Türkiyenin müzakere sürecini Kıbrıs politikası yüzünden tıkayan Yunanistan, Ayasofya kararını bütün uygar dünyaya karşı bir provokasyon olarak nitelendirdi.  Yunanistanın bu çıkışının ABdeki Türkiye karşıtlarının eline yeni bir koz verebileceği kaygısı yarattı. Uluslararası ilişkiler uzman Soli Özel DW Türkçeye Yunanistanın AB içinde gürültü kopartacağı açık. Ama bu gürültüde asıl belirleyici olan mülteciler meselesi olabilir. Bu yüzden AB, Türkiyeye bambaşka bir açıdan bakıp, çıkar ilişkisini sürdürmeyi tercih edecektir değerlendirmesinde bulundu.
Peki; nedir bu bakış açısı? AB; Türkiyenin laik ülke kategorisinden çıkıp, hızla Ortadoğuya kaydığını bir kenara not edecek diyen Özel, yurt dışında görev yapan Türk imamlara ilişkin yeni kriterler konulabileceği öngörüsünü dile getirdi. Özel, Avrupada Türkiyenin laikliğinin daha çok sorgulandığı, yargılandığı ve hatta eleştirildiği günler kapıda olduğu belirtti.
Fransanın Türkiye karşıtlığı artacak
AKPnin kurucularından ve AKPli ilk dışişleri bakanı olan Yaşar Yakış, AB içinde Türkiye karşıtlığını artıracak ilk ülke Fransa olacaktır yorumu yapıyor. Fransanın koyu Katolik nüfusun ağırlıkta olduğu bir ülke olmasına karşın, Ayasofya kararıyla birlikte Türkiyenin laik yapısını her platformda sorgulamaya açacağını düşünen Yakış, Kimse Ayasofya kararı yüzünden Türkiye ile ilişkilerini koparmayacak ama ikili ilişkilerde yeni bir baş ağrısı yaşanacak dedi.
Bu süreçte Yunanistanın da çok eleştiri toplayacağını söyleyen Yakış, Avrupada resmi caminin olmadığı tek başkentin Atina olduğunu hatırlattı. Yakış, Ayasofya kararıyla Türkiyenin AByle ilişkilerinde dini özgürlüklerin daha yüksek sesle tartışılacağını ve ilişkilerin geliştirilmesine dönük çabaların geride kalacağını düşünüyor.
AB ile ilişkiler zaten dibe durmuş durumda
Alman Marshall Fonu Türkiye Direktörü Özgür Ünlühisarcıklıya göre de Ayasofya kararı Türkiyenin uluslararası alandaki imajını olumsuz etki yapacak nitelikte.
Ünlühisarcıklı, Yaşanan tüm olumsuzlukların içinde küçük bir detay olacak Ayasofya. Zaten AByle ilişkiler dibe vurmuş durumda. Türkiye ancak Ayasofyayı içinde ibadet de yapılan bir müze gibi tutabilirse, içindeki Hristiyanlığa dair figürleri kapatmayıp koruyabilirse AByle ilişkileri geliştirme şansını korur şeklinde konuştu.
Rusya ve Amerikayla ilişkilerde yeni sıkıntı
Rusya Ayasofya kararını eleştirerek, üzücü olarak nitelendirirken, ABDden de kararın hayal kırıklığı yarattığı açıklaması geldi.
Türkiye-Amerika ilişkilerinin uzun süredir karşılıklı çıkar doğrultusunda ilerlediğini söyleyen Özgür Ünlühisarcıklı, Washington yönetiminin Ayasofyayı dert etmektense çıkar odaklı bir dış politika izlemeye devam edeceğini söyledi.
Türkiyenin çok uzun süredir ABD ile Rusya arasında sıkıştığına dikkat çeken Yaşar Yakış, Rusya da, Amerika da Ayasofyayı ikili ilişkilerde yeni koz olarak kullanmaktan kaçınmayacaklardır. Her iki ülke de Ankarayı her fırsatta dini özgürlükler, temel hak ve hürriyetler konusunda Türkiyeyi sıkıştırırken Ayasofyayı kullanacaklardır dedi.
Seküler bir ülkeye yakışmayan şeyler
1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla müze statüsü verilen Ayasofyanın ibadete açılmasıyla birlikte en çok tartışılan konuların başında anayasada yer alan ve Türkiyenin laik devlet yapısına sahip olduğunu gösteren hükmün değişip değişmeyeceği geliyor.
Soli Özel Ayasofyanın müzeye dönüşmesi nasıl Türkiyede cumhuriyet rejiminin sembolik bir göstergesiyse, camiye dönüştürülmesi kararı da karşıt bir anlayışın sembolü olmuştur değerlendirmesini yaptı.
Yaşar Yakış, Türkiyede anayasal rejim seküler ancak AKPnin ikinci döneminden sonra bu seküler yapıda ciddi aşınma olduğunu herkes biliyor. Ayasofya kararı, bu aşınmayı hızlandıracak bir karar. Çünkü Türkiye seküler bir ülkeye yakışmayan şeyleri yapıyor görüşünü dile getirdi.
Atatürkün Türkiyeyi sıfırdan yarattığını vurgulayan Yakışa göre, Ayasofya kararı Türkiyeyi batıracak bir karar değil ancak Türkiyeyi modern dünyada yükseltecek de bir karar değil. Türkiye, cumhuriyetin kazanımlarını hızla kaybediyor. Temel hak ve hürriyetlerde aşınma ve gerileme var diyen Yakış, Erdoğan, iktidarını korumak için Ayasofyayı ibadete açtı ancak Türkiye bugün, İran ya da Tunus gibi ülkelerin örnek aldığı bir ülke olmaktan çıkmıştır eleştirisini getirdi.
Danıştayın kararı
Danıştay 10uncu Dairesi, Ayasofyanın camiden müzeye dönüştürülmesine dair 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararını iptal etmiş ve bu kararın gerekçesinde Ayasofyanın tapu belgesinde cami vasfı ile tescilli olduğunu ve bunun değiştirilemeyeceğini belirtmişti. Kararın açıklamasından birkaç saat sonra kararı imzalayan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, akşam saatlerinde yaptığı Millete Sesleniş konuşmasında da Ayasofyada ilk namazın 24 Temmuz Cuma günü kılınacağını açıklamıştı.