Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Gürcistan, Ukrayna ve Rusyanın kıyılarının bulunduğu Karadeniz, tahıl, petrol ve petrol ürünleri nakliyatında kritik öneme sahip.
Ukrayna hükümeti yetkilileri, Rusyanın 24 Şubatta başlattığı işgal öncesinde dünyanın dördüncü büyük tahıl ihracatçısı olan Ukraynanın elinde bulunan 20 milyon ton tahılın ihraç edilemediğini bildiriyor.
Ukrayna ve Batılı liderler, Moskovayı, Ukrayna limanlarını işlevsiz hale getirmek ve bunun sonucunda gıda ürünlerini bir silah olarak kullanmakla suçluyor. Rusya ise tahıl ihracatının akışının yeniden sağlanması için Batılı ülkelerin yaptırımları kaldırmasını talep ediyor.
Ancak herhangi bir anlaşmaya varılsa ve Ukrayna limanları yeniden açılsa da Ukrayna ve Rusyanın denize yerleştirdiği mayınlar, denizcilik yetkililerine göre aylar boyunca gemi nakliyeciliğini sekteye uğratmaya devam edecek.
Tahıl ürünlerinin denizlerden geçişini sağlamak için çaba gösteren kurumlardan biri olan BMye bağlı Uluslararası Denizcilik Örgütünden bir sözcü, Deniz mayınları liman girişlerine döşendi ve bazı çıkışlar batırılmış mavna ve vinçlerle bloke edildi. Limanlardaki deniz mayınlarının tamamını temizlemek birkaç ay sürer dedi.
Gıda fiyatları
Uluslararası Tahıl Konseyi, küresel tahıl üretiminin 2022-2023 sezonunda talebin gerisinde kalacağını tahmin ediyor.
Ukrayna tahılına erişimin kesilmesi, mevcut arzı daha da daraltacak ve küresel açlığın daha önce hiç olmadığı seviyelere tırmanmasıyla ekmek, makarna gibi temel gıda ürünlerinin fiyatlarını arttıracak, gıda enflasyonunu körükleyecek.
Batılı deniz taşımacılığı yetkilileri, Ukraynada limanların civarına ne tür mayınlar döşendiğinin netlik kazanmadığını söyledi.
Ukrayna Dışişleri Bakanlığından bir yetkili, Mart ayında Reuters haber ajansına, Rusyanın döşediği 372 deniz mayınının R-421-75 tipi olduğunu, bunların Ukrayna donanmasında kayıtlı olmadığını ve Ukrayna donanması tarafından kullanılmadığını bildirmişti.
Rusya Savunma Bakanlığı, Martta yaptığı açıklamada, Ukraynanın Odesa, Oçakov, Çoromonsk, Yujni limanlarının girişine 400 mayın döşediğini bildirmişti.
Rus istihbarat dairesi FSB de yine Martta, Ukraynanın limanları yakınında bağlı oldukları kablolardan kopan mayınların Karadenize sürüklendiğini kaydetmiş, Ukrayna ise FSBnin uyarısının yanlış olduğunu, denize sürüklenen mayınlar hakkında bilgi sahibi olunmadığını iddia etmişti.
Ukrayna Dışişleri Bakanlığı yetkilisi, bazı mayınları Ukraynanın döşediğini söyledi ve ”BM anlaşmasının 51inci maddesiyle garanti altına alınan meşru müdafaa hakkımız kapsamında denize mayın döşedik” dedi.
Rusya Savunma Bakanlığı 26 Mayısta Mariupol limanının mayınlardan temizlendiğini bildirdi ve yabancı hükümetleri, Mariupoldaki gemi sahiplerine gemilerini daimi olarak demirledikleri yerlere çekmeye teşvik etmeye çağırdı.
Ukraynadaki limanlarda 84 yabancı gemi mahsur kalmış bulunuyor. Bu gemilerinin birçoğu tahıl taşıyor.
Mayın tehlikesi uyarı işaretleri bulunan Odesadaki plajlarsa kapalı. Bazı mayınlar Türkiye ve Romanyaya kadar ulaştı.
Deniz taşımacılığı kanallarını açmak için çalışan bir başka örgüt olan Uluslararası Nakliyecilik Odasının Genel Sekreteri Guy Platten, Şu anda gemilerin limanlara giriş ve çıkış yapmaları güvenli değil. Mayınlar temizlenene kadar durum değişmeyecek dedi.
Ukrayna kıyıları yakınlarında şimdiye kadar yedi gemi mayına çarptı, bunlardan ikisi battı. İki denizciyse yaşamını yitirdi. Londradaki sigorta şirketleriyse tüm bölgeyi yüksek risk kategorisine aldı.
Mayın temizleme
Ukrayna kıyılarındaki mayınları temizlemek için başlatılacak girişim, 1980li yıllarda İran-Irak savaşından bu yana mayın temizleme konusunda atılacak en büyük adım olacak.
İngiltere Kraliyet Donanmasından emekli Gerry Northwood, döşenen mayın türleri ve bunların nereye döşendiği konusundaki istihbarata daha işin en başında ihtiyaç olduğunu söyledi.
Denizcilik güvenliği firması MASTta danışmanlık yapan Northwood, Mayın temizleyicilerin mayınların yerini tespit etmesi ve imha işlemi için uzaktan kumandalı sualtı araçlarına ihtiyacı olacak dedi.
İngiliz Kraliyet Donanmasından emekli Koramiral Duncan Potts, Karadeniz genellikle gel-gitin ve da güçlü akıntıların çok olmadığı bir deniz olsa da yüzeydeki mayınların zaman içinde uzak mesafeler kat edebileceğini söyledi.
Batılı hükümetlere danışmanlık yapan Potts, Deniz yüzeyinde bir yere bağlı olmadan serbest dolaşan mayınlar, düşmanınıza olduğu kadar size de yönelik bir tehdittir dedi.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, üst düzey BM yetkililerinin son 10 gündür tahıl ürünlerinin güvenli geçişini sağlamak amacıyla Ankara, Brüksel, Kiev, Moskova ve Washingtonda temaslarda bulunduğunu söyledi.
Bir Avrupa Birliği (AB) yetkilisi, mayın temizliği için birliğin yapabilecekleri hakkında konuşmanın tamamen varsayıma dayalı olduğunu, döşediği mayınları Rusyanın temizlemeye başlaması gerektiğini söyledi.
Reutersa konuşan yetkili, Bu sağlanana kadar deniz koridorları olmayacak. Ukraynaya savunmadan vazgeçmeleri için baskı yapmayacağız. Varılacak her türlü anlaşma Ukrayna tarafından kabul edilebilir olarak tanımlanmalı dedi.
Denizcilik kaynakları, hangi ülkelerin donanmalarının mayın temizliğine katılacağına ilişkin bir anlaşma gerekeceğini, Rusyanın çabalarına duyulan güvensizlik nedeniyle ticari firmalar ve sigorta şirketleri için bu anlaşmanın kabul edilebilir olmasının şart olduğunu bildirdi.
