Kabil Havalimanı kana bulayan IŞİD-K örgütü hakkında neler biliniyor?

IŞİD-Horasan grubu, 2013te El Kaidenin Irak kolunun ayrılarak oluşturduğu Irak Şam İslam Devletinin Pakistan-Afganistan bölgesindeki koluna verilen isim. İlk olarak Ocak 2015te ortaya çıkan gruba Batıda Horasanın İngilizce yazılışından (Khorasan) dolayı IŞİD-K deniliyor.

IŞİD 2013 Nisanda Irakta kurulduktan sonra 2014te Rakka ve Musulu alarak hızla güçlendi. Ocak 2015te de, yani gücünün doruklarındayken Pakistan ve Afganistandan Irak veya Suriyeye giderek örgüte katılmak isteyen savaşçıları bölgede topladı; Pakistan Talibanından ayrılan militanları da yanına alarak IŞİD-Horasanın kurulduğunu duyurdu.

Kısa bir süre sonra ABD öncülüğündeki uluslararası koalisyon, IŞİDin Irak ve Suriyedeki gücünü büyük oranda bitirdi, 2017de ise örgütü neredeyse tamamen yok ettiğini duyurdu.

Savaşçı topladıkları dönemde, Talibanı yeterince sert bulmayan militanların buradan ayrılarak IŞİDe katıldıkları biliniyor.

Horasan, Perslerin bölgeye hakim olduğu dönemde, -bugün Afganistan, İranın doğusu, Pakistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Pakistanın da bir kısmını kapsayan- imparatorluğun doğusuna verilen isimdi. Horasan Farsça güneşin yükseldiği yer anlamına geliyor.

Birçok ülkeden militanlar örgüte katıldı
IŞİDin Irak ve Suriyede gücünü kaybetmesinin ardından Afganistana kaçabilen militanların yanı sıra örgüt bazı Arap ülkelerinden, Tacikistan, Özbekistan, Çeçenistan, Hindistan, Bangladeş ve Çinden gelen savaşçılarla büyüdü.

2018den başlayarak bazı Avrupa ülkeleri ve ABDde, IŞİD-Horasan üyesi olduğu gerekçesiyle 10un üzerinde şüpheli tutuklanarak uzun yıllar hapis cezası aldı.

2019 yılında IŞİDin Horasan grubunun Afganistandaki saldırıları arttığında ABD, Talibanla görüşmelere başlamıştı. Bu dönemde IŞİD-Knın saldırılarını Avrupa ve ABDye de genişletebileceğinden korkan ABDnin, Talibanla IŞİDe karşı mücadelede işbirliği yapabilmek için görüşmeler yaptığı, Amerikalı yetkililere dayandırarak yapılan haberlere yansımıştı.

Ancak bu süreçte bir yandan da Talibandan daha fazla örgüt üyesinin ayrılıp IŞİDi büyütmesinden korkuluyordu.

Taliban özel kuvvet kurarak IŞİD-Kya savaş ilan etti
IŞİD-K, çoğunlukla Afganistanın doğusunda, İran sınırındaki Şii nüfusu hedef alan kanlı saldırılar yürüttü. Bu sebeple uzmanlar, Talibanın kendi gücünü tehdit etmediği sürece IŞİD-Kya karşı savaşmadığı yorumunda bulunuyor.

Ancak ülkenin özellikle kuzeyinde ve doğusunda Taliban ile IŞİD-K arasında çatışmalar yaşandı.

İki örgüt, Ocak 2015te birbirlerine karşı savaş ilan etti.

IŞİDin üstlendiği ilk saldırı, Mayıs 2015te Nargarhar bölgesinde bulunan Kotta Taliban militanlarının öldürüldüğü bir saldırıydı.

Daha sonra Talibanla işbirliği yaptığını söylediği aşiretlere yönelik katliamlar yaptı. Talibanın bölgedeki de-facto yöneticilerini başlarını keserek öldürdü.

Taliban, IŞİD lideri Ebu Bekir el Bağdadiye 16 Haziran tarihli açık mektubunda kendi başarılarını savunmak zorunda kalacakları uyarısında bulundu.

Örgütün kurulduğu yılın sonlarında, Ekim 2015te Taliban, 1000 kişiden oluşan bir özel kuvvet oluşturdu.

Özel kuvvetler, savaş kabiliyetlerine ve deneyimlerine göre itinayla seçilerek IŞİD-Knın var olduğu Nangarhar, Farah, Helmand ve Zabul gibi eyaletlere gönderilmişti.

Yıllar içinde onlarca Taliban ve IŞİD-K üyesinin öldüğü çatışmalar yaşandı.

Yüzlerce Şii sivil katledildi
2019da Afgan ordusu, IŞİD-Knın yenildiğini ancak uyuyan hücrelerden saldırılar organize edebileceğini duyurmuştu. Mayıs 2020de de Başkent Kabilde, Şiilerin çoğunlukta olduğu bir bölgede bir kadın doğum hastanesine düzenlediği saldırıda IŞİD-K, 25 kişiyi öldürdü. Aralarında hamile ya da yeni doğum yapmış kadınlar ve bebekler de vardı.

Bu dönemde Şii ibadet yerleri, okullar, hastaneler, ABD ordusu ve Afgan hükümet güçlerinin örgüte yönelik operasyonları da artmıştı. Bu saldırılarda yüzlerce Afgan sivil ve asker ile onlarca yabancı asker ve görevli hayatını kaybetti.

Hastane saldırısından bir ay önce, Nisan 2020de IŞİD Horasan kolu sorumlusu Abdullah Orakzai, Afganistanın güneyinde yakalanmıştı. Bir süre sonra Kabilde örgüte düzenlenen operasyonda beş örgüt üyesi öldürülmüştü.

IŞİD-Horasanın bir önceki lideri Abdul Hasip Nisan 2017de, ondan önceki lideri Hafız Sayid de Ağustos 2016da Afganistanda ABD ve Afgan ordularının ortak operasyonlarında öldürülmüştü.

2016da ABDnin terör örgütleri listesine girdi
ABD Dışişleri Bakanlığı, 14 Ocakta yaptığı yazılı açıklamada, Afganistan ve Pakistan Talibanlarının eski üyelerince kurulduğu bilinen IŞİD-Horasan örgütünü yabancı terör örgütleri listesine aldığını açıkladı.

2001den beri Afganistanda olan ABDnin, ülkede sadece Taliban ve El Kaide ile savaşma yetkisi vardı. IŞİDle savaşma yetkisi ise Suriye ve Irakla sınırlıydı.

14 Ocaktaki karardan birkaç gün sonra ABD Savunma Bakanlığı, IŞİD-K ile de savaşmak için ABD yönetimi tarafından yasal olarak yetkilendirildi.

Örgüt bu sırada Şiilere, Birleşmiş Milletler personeline, ABD güçlerine, gazetecilere ve Afganistandaki büyükelçiliklere karşı birçok saldırı düzenlemişti.

2016nın sonlarında da bir dizi saldırıyı üstlenerek ve propaganda videoları yayımlayarak gücünü kanıtlamaya çalıştı.

IŞİD-K ne kadar radikal?
IŞİDin Ortadoğudaki etkinliği neredeyse bitse de IŞİD-K, özellikle Afganistanda son yıllarda kanlı ve büyük saldırılara imza attı.

Kız çocukların gittiği okulları, kadın doğum merkezleri de dahil olmak üzere kadınların tedavi gördüğü hastaneleri hedef alan örgütün sıklıkla hamile kadınları ve onlarla ilgilenen hemşireleri vurduğu biliniyor.

Talibanın hedefi tamamen Afganistanda hakimiyet kurmakla sınırlıyken IŞİD-K, hem bölgede daha geniş bir alanda saldırılar hedefliyor hem de uluslararası IŞİD ağının bir parçası olarak buradan Avrupaya yönelik saldırılar da planlıyor; hatta ulaşabildiğinde bu saldırıları gerçekleştiriyor.

Nerede üsleniyorlar?
IŞİD-K, Afganistanın doğusundaki, Celalabad kentinin de bulunduğu Nangarhar eyaletinde üslenmiş durumda. Bu eyalet, Pakistan sınırından uyuşturucu ve insan kaçakçılığının nispeten kolayca yapılabildiği bir bölgede.

Grubun en güçlü döneminde 3 bin savaşçıya ulaştığı, sonrasında ise hem ABD ve Afgan ordusuyla hem de Talibanla savaşı sırasında çok sayıda savaşçısının hayatını kaybettiği biliniyor.

Talibanla bağlantıları var mı?
Dolaylı şekilde bağlantıları olduğunu söyleyebiliriz, üçüncü bir taraf olan Hakkani Ağı üzerinden.

Taliban liderinin altındaki, yönetimde çok etkili üç yardımcıdan biri olan Siraceddin Hakkani, El Kaideyle de çok yakın bağları olan Hakkani Ağının başında.

IŞİDin en başta El Kaidenin Irak kolu lideri Ebu Bekir el Bağdadi tarafından kurulduğunu hatırlatmakta fayda var. Araştırmacılara göre IŞİD-K ile Hakkani Ağı arasında çok sağlam bağlar var. Bu da örgütün Talibanla bağları olduğu sonucunu doğuruyor.

Talibanın ABDnin çekilme sürecinde 15 Ağustosta kontrolü ele geçirdiği Kabilde şehrin güvenliğinden sorumlu olarak atadığı isim Halil Hakkani. Halil Hakkaninin başına konmuş 5 milyon dolarlık ödül var.

Asya Pasifik Vakfından Dr. Sajjan Gohel, Afganistandaki militan ağları yıllardır inceliyor. Gohele göre 2019-2021 arasında Afganistanda düzenlenen birçok büyük ölçekli saldırının arkasında IŞİD-K, Talibanın Hakkani Ağı ve Pakistanda konuşlu bazı daha küçük terör örgütlerinin işbirliği var.

Taliban 15 Ağustosta Kabile girdiğinde, Pul-e-Charki cezaevinde yatan çok sayıda hükümlüyü de serbest bıraktı. Bu hükümlülerin çoğu IŞİD ve El Kaide olmak suçlamasıyla cezalandırılmıştı. Bu militanların tümü şimdi özgür.

Ancak IŞİD-Knın Talibanla arasında çok ciddi farklar var. IŞİD-K, Talibanı cihat hedefinden sapmakla, Katarın başkenti Dohadaki lüks ve gösterişli otellerde Amerikalılarla masaya oturmak için savaşmaktan vazgeçmekle suçluyor.

IŞİD militanları şimdi Talibanın oluşturacağı hükümete karşı ciddi bir tehdit oluşturuyor.

Bu da IŞİD konusunda Taliban ve Batıyı aynı tarafa çekiyor.