HÜSEYİN ODABAŞI
İçtihat Risalesi dininin veya dininin bir grubunun yaşayabilmesi için gerekli olan gerçeklerden bahsediyor. Dini yaşam reçeteleri vardır. Çünkü dinin bütün şartı ve zamanlara uyum sağlanması ve hatta o şartı ve zamanında kendi kendine çevirebilmesinin formülleri “içtihat” gerçeğinde saklıdır.
Şu satırları lütfen can kulağı ile dinleyelim: “Bir su muhtelif mizaçları ölümlerine göre nasıl beş hüküm alır... söyleyerek ki: Birisine hamilemizacına göre su, ilaçtır; tıbben vaciptir. Diğer birine az zarar verir; tıbben ona mekruhtur. Diğer birine zararsız menfaat verir; tıbben sünnet onatir... İşte hak burada taaddüt etti. Beşi de haktır. Sen diyebilir misin ki: “Su yalnız ilaçtır, yalnız vaciptir, başka hüküm yoktur.”
İşte bunun gibi ahkam-ı ilahiye –mezheplere, hikmet-i ilahiyenin sevkiyle ittiba edenlere -göre seçenekleri; hem hak olarak değişiklikler hem de onun biri de hak olur, maslahat olur.” (İçtihat Risalesi)
Bu vardığımız kanaat Türkiyede ve kısman de dünyada baskı ve zulümlere maruz kalıba yok edilmek istenen Hizmet Hareketi için de geçerlidir. Bu risalede anlatılanlarda Hizmet Hareketinin modern dünyada bulunmaya devam ettirerek geleceğe yürümesinin yapılanları, düsturları saklıdır.
İçtihat Risalesi İmam Şafinin usul-i fıkhı(er- Risale) gibi bu Hizmetin dini ve İslami bir yol tutma özünü çağın yönetimia karşı koruyarak geleceğe yürümesini mümkün kılmak. Usul- u fıkıh gibi İçtihat Risalesi de Hizmettin Anayasasıdır desek mübalağa olmaz. Gelenek veya korumaların hiçbirinde olmamalıyız. Veya ne kadar gelenekçi ne kadar ömrümüz olmalıyız. Tüm bunların boyutlarını İçtihat risalesinde görebilirsiniz. Evet öyle bir yaşamalık olmalı ki başkalaşma ve değişme anlamanın gelmesin. Öyle bir gelenekçi olmalıyız ki donma ve taassup anlamında da varmadan. İşte cenazemizi bozmadan geleceğe yürüyebilmenin formülü buradadır.
Üstadımız alem i İslam için mevsim tespitinde bulunur. Çünkü “Evet mevsimlerin seçimiyle elbise değişiklikleri, mizaçlara göre ilaçlar tebeddüle eder; öyle de asırlara göre şeriatler değişiklikler, milletlerin istidadına göre ahkam tahavvül eder. Çünkü ahkam-ı şeriyyenin teferruat kısmı, ahval-ı beşeriyeye bakar.” (İçtihat Risalesi) Laakal iki haftada bir eve giderken istediğimiz İhlas Risalesi düsturlarıyla beraber içimizi, ruhumuzu, mahiyetimizi tanzim eden bir bütündür. İçtihat risalesi de dışımızı, bedenimizi çağa zamana yani dünyaya uymamızı bütünleşmemizi temin eden usuller ve esaslar manzumesidir. Yani İhlas Risalesi ile İçtihat Risalesi bir vahidin iki sebebidir. Tabiri caiz se bir arabanın bir kendi ile ilişkisi meselesi vardır bir de yola tabiat şartlarına karşı durumu vardır. Azami ihlas önemlidir ancak çevre şartları hesaplandığında 40 kmlik hız limiti olan bir yere 100le girmek arabanın mahiyetinin de iç yapısında da dağılmasına sebep olur, bozar.
İhlas risalesi daha bölümleri bireysel mobilyaları içerir. İçtihat risalesi artık bir cemiyet veya cemaat olmuş hayatın mülk varlıklarını gösteren topluluklara yol gösterir. Her insanın bir içi ve dışı vardır. İçi özdür ama geneli kabuk sağlamsa öz korunabilir. Ve dış kabuk dışardaki şartların sertliği ve çetinliğine göre şekillenir, oluşur.
Mekke ve Medine üzerinden İçtihat Risalesini anlayacak olursak; Mekke dönemi özün ihlasın teşekkül ettiği dönem, Medine de bünyesi sağlam sosyal savaş vücut zırhı devreyi içtihat risalesinin konusu olarak temsil eder.
Ancak bu risalede Üstadımız içtihadın emanetlerini söyler. Altı görünüş sayar üsttelik. Çünkü Mekke devri gibi iman ve ihlas ve samimiyetin mayalanması gereken bir dönem yaşayacak. Yıkılan bir evin koltuk takımı veya duvarları değil temelinin nasıl atılacağı önemlidir.
Üstadımıza göre bidat ve tuğyanların sonuçları günümüzde içtihatlara gerek yoktur. Dinin ibadet veya asıllarının ihyaya çalışılmamız daha önemlidir. İçtihat taraması da selef-i salihinin içtihatlarıyla birlikte aktifa etmek yeterlidir. Ancak, geçici de olsa içtihada özellik kalmadığını söylemek de büyük bir içtihattır. Havanın soğuduğunu mevsimin kışına doğru kaydığını anlar veya kabul edince ona göre dışarda ekip biçmenin anlamsız olduğunu idrak eder ve evinizde ısınmak için hazırlık yaparak kendinize uygun kıyafetler giyinseniz. Zira hangi mevsimi geçirdiğini anlamak hayatımızda iğneden ipliğe her şeyde doğru değişiklik yapmanın ön amacıdır. Kış soğuğunun evde tip etkisinden kurtulamayan bir adam gerekli hazırlığı yapma lüzumunu idrak edemediğinden gelecek gün ailesiyle birlikte helak olur.
Dolaysıyla üstadımız bu içtihat risalesinde ailem -i İslam için mevsimin kışın bulunduğu tespitinde bulunur ve alınması gereken korunmadan bahseder (İçtihat Risalesi, Birinci). Alınması gereken en büyük önlem eve dönüş, dinin zaruret bölümü eğilmek ve imanı meseleleri gönüllerde yeniden yer gereksinimleri temini sağlanmalıdır.
Evet Üstadınki içtihadı durduran bir içtihattır. Mekke devrinin kışını karını mağduriyet ve mazlumiyetini yaşama. İçtihat, toplumlarla bütünleşip, dış görünüşümüzden çıktığımızda, bahar geldiğinde, günler Medineye evrilmeye başladığında lazım ve zaruridir.
Ya şimdi kış ve bahar arası gidip gelmedeyiz. Selef-i salihinin içtihatları bile bazan boyumuzu aşıyor. Sebep, onlar kadar hayatın içinde değiliz. Biz hayatın içindedeyiz deliğimizle Müslüman değiliz. Sosyal ve beşerî hayatın içinde bir şey ifade etmeye başladıkça tabi ki içtihat da zaruret olarak kapımızı çalacaktır.
Ama şimdilerde tekleyen baharın ovaları obaları, dağları taş sarması ve çoğaltmak için dua ediyoruz. Bunun için ihlas diyoruz, kardeşlik ilkelerine dört elle sarılıyoruz, sarılmalıyız. İçtihat kapısının açılışını ihlasla karşılıyoruz. Aradığını görüyorum. Allah büyüktür.
