TARIK BURAK - TURKHANE.COM
Kader, Hocaefendi’nin yolunu bir başka çiziyordu. Hayatının baharında, kara trenle Edirneye doğru elinde tahta bavuluyla çıktığı bu yolculuk durmadan devam edecekti. Hüzünler, gurbetler, hapisler, mayınlı tarlalar, kürsülerdeki gözyaşları, yokluk ve zorluklar onun kaderi olacaktı.
Hocaefendi’nin Hüseyin Top isimli akrabası Edirne’de hocalık yapıyordu. Aynı zamanda Osmanlı Devleti’ne uzun yıllar başkentlik yapan Edirne, annesinin akrabası olan Şükrü Paşa’nın ismiyle özdeşleşmişti. Tarihte Edirne’yi savunan komutan olarak geçiyordu. Hocaefendi’nin büyükannesi Hatice Hanım, Şükrü Paşa’nın yeğeniydi.
“Edirnede Hüseyin Top Hoca vardı. Bizim akrabamızdı. Bana sahip çıkar diye oraya gitmem uygun görülmüştü. Seyahat Ya Resülallah! dedik ve Edirneye doğru yola çıktık.” Hocaefendi: “Erzurum’dan Edirne’ye giderken, ‘Mukaddes Göç’ yazısında anlattıklarımın heyecanı içindeydim.” der.
Fethullah Gülen Hocaefendi, Erzurumdan yola çıktı ve Edirneye giderken, yol güzergahında bazı yerlere uğradı. Önce Ankarada Hacıbayramdaki arkadaşlarını ziyaret etti. Burada üç gün kaldı. Diyanetin açacağı vaizlik imtihanı konusunda bilgi aldı. Türk Hava Kurumu Başkanlığı ve milletvekilliği yapmış baba dostu Mustafa Zerenin Bahçelievlerdeki evinde bir gece kaldı. Sonra İstanbula uğradı. Burada, birkaç gün Erzurum Otelinde kaldı. Hocaefendi seyahati boyunca en olumsuz şartlarda bile ibadetini asla ihmal etmedi. İstanbul’dayken vakit namazlarını daha ziyade Hocapaşa Camii’nde kıldı.
“İstanbulda da birkaç gün kaldım. Sirkecide Erzurumlular’ın kaldığı meşhur Erzurum Oteli vardır. 3. Sınıf bir otel. Zaten şark halkı fakir; böyle bir otel onlar için ideal. Yatakları, çarşafları işte öyle bir oteldi ve beni sabaha kadar kaşındırırdı. Çok da gürültülü bir yerdi. Ama Erzurumdan kalkıp İstanbula kim gitse ona bu otel tavsiye edilirdi. Daha sonraları da o otelde kaldım. Başkasına gittiğim az vakidir. Otelin yakınında Hocapaşa Camii var. O camide çok namaz kılmışımdır. Sami Efendi Hazretleri’nin müritleri bu camiye gelirlerdi. Tabii ki ben bunu daha sonra öğrenecektim.”
Hocaefendi, daha sonra Sirkeci Garı’nda trene binerek Edirne’ye hareket etti. Tren Edirneye gece yarısı vardı. Diğer yolcularla birlikte uyuyakalmıştı. Karaağaç İstasyonunda kondüktörler tarafından uyandırıldı. Yolcularla birlikte şehir merkezine kadar yarım saat yürüdü. O gece, daha sonra imamlık yapacağı Üç Şerefeli Camii’nin karşısında bulunan bir handa konakladı. Sabah erkenden babasının selamını ilettiği Hüseyin Top Hoca ile müftülüğe gittiler.
“Hüseyin Top Hoca beni İbrahim Efendiye (Edirne Müftü Vekili İbrahim Akın’a) götürdü. O beni biraz genç görmüş olacak ki imtihan etmesi gerektiğini söyledi. Ben kabul ettim. Şimdi hatırlayamayacağım bir kitabı rasgele açıp elime verdi ve Oku dedi. Bu bir fıkıh kitabıydı. Çıkan yeri okuyup mana verdim. İbrahim Efendi dışarı çıkmamı söyledi.”Hüseyin Top Hoca o günkü hatıralarını şöyle anlatıyor: “Ben Hocaefendiyi aldım ve beraberce müftülüğe geldik. Müftülüğe o zamanlar İstanbuldan hafız talebeler gelirdi. Onları imtihan eder, Arapça ve dini bilgilerini ölçerdik. Başarılı olanların ellerine müftülükten bir yazı verilir ve köylere gönderilirdi. Köy muhtarları hemen kabul ederlerdi. Hatta bazı köyler ikişer kişi hafız talebe isterlerdi. Bunlar oralarda mukabele ve hatim okuyor, namaz kıldırıyorlardı.
Hocaefendiyi müftülüğe getirdik. Müftü vekili İbrahim Akın Bey vardı. Ben İbrahim Beye Hocam bu kardeşimiz hafızdır ve Arapça okumuştur, Ramazan ayında görev almak istiyor dedim. Maşallah! bu yaşta hem hafız, hem de Arapça okumuş dedi.. Önünde bir fıkıh kitabı vardı, adı da Kuduri. Kitaptan bir yer açtı. Gel bakalım evladım, madem Arapça okumuşsun, şuradan şuraya kadar bir oku, anlat bakalım dedi. Hocaefendi geldi, müftünün sağ tarafına geçti, ben de sol tarafına geçtim. Ne dereceye kadar Arapça okuduğunu bilmediğimden korkmaya başladım. İbareler harekesiz normal Arapça. Kuran gibi üstünde veya altında hareke yok. Arapça bilmeyen okuyamaz, kem küm eder bocalar. İçimden de eyvah şimdi bir de okuyamazsa dedim.
Hocaefendi o ibareye şöyle bir baktı ve Bismillahirrahmanirrahim diyerek başladı okumaya. Tam denilen yere kadar tastamam okudu. Hiçbir yerde tık diye durmadı. Ben öyle bir ferahladım ki tarif edemem. Bu sefer Hocaefendi başladı okuduğu Arapça metnin tercümesini yapmaya.. Birkaç kelime henüz okumuştu ki müftü: tamam evladım tamam dedi ve kitabı kapattı. Sonra evladım sen bir dışarı çık da biz Hüseyin Efendi ile senin için iyi bir yer düşünelim dedi.
Hocaefendi dışarı çıktı. İbrahim Bey Maşallah ne güzel ibare okudu öyle.. Döndü bir de tercüme etmeye başladı, ben onun Arapça okumasından korktum, hemen kitabı kapatıverdim dedi. Ben de ‘neden öyle yaptınız hocam?’ deyince yahu sorma okuduğu yerden bize bir şey sorar diye çekindim, cevap veremeyebilirdim, mahçup oluruz diye onun için susturdum dedi.”
Bu genç hoca Trakya Bölgesi’ne gelen diğer hafız öğrencilerden daha başkaydı. Müftü yardımcısına verdiği cevaplarla dolu; dolu olduğu kadar olgun, vakur ve vazifesine düşkün biri olduğunu gösteriyordu. Bunu köylere göndermeyelim, burada Edirnenin içinde bir vazife verelim denildi. Yıldırım Mahallesi muhtarlığına verilmek üzere hemen bir görev yazısı hazırlandı. Görev zarfı genç Hocaefendi’nin eline tutuşturuldu. Akmescit Camiinde göreve başladığı kendisine orada söylendi.
Hocaefendi, tahta bavulunu alarak Yıldırım Mahallesindeki Akmescit Camiinin yolunu tuttu. Orada Şaban Hoca’yı buldu. Kendisine kalacak yer ayarlandı. Hocaefendi, Ramazan boyunca Akmescitte imamlık yapıp vaaz verdi.
Hocaefendi, bir ay boyunca Ramazan imamlığı diye gittiği Edirnede 1959dan 1965e kadar arada iki sene askerliği hariç tutulursa tam dört yıl kaldı.
Kader, Hocaefendi’nin yolunu bir başka çiziyordu. Hayatının baharında, kara trenle Edirneye doğru elinde tahta bavuluyla çıktığı bu yolculuk durmadan devam edecekti. Hüzünler, gurbetler, hapisler, mayınlı tarlalar, kürsülerdeki gözyaşları, yokluk ve zorluklar onun kaderi olacaktı.
Hocaefendi, Akmescit Camiinde (1959)
Fethullah Gülen Hocaefendi’nin bir iki eşyasını taşıdığı tahta bavulundan başka bir şeyi yoktu. Akmescitte Fevzi Balnik adında yaşlı bir adamın evinde kalacağı yer ayarlanmıştı. Ramazan ayında tutulan imam veya hocanın yeme-içme, barınma ve temizlik gibi ihtiyaçları bütün mahalleliler tarafından sırayla giderilirdi. Yıldırım Hacı Sarraf Mahallesi muhtarlığında birinci aza olan Mehmet ve Muhip Çamlıözün babası Halil Çavuş bu işlerle bizzat ilgileniyordu. Çünkü Hocaefendinin bir düzeni ve ev ortamı yoktu. Kaldığı yer yaşlı bir amcanın verdiği tek odalı yerdi. Ne yemek yapacak eşyası, ne de parası vardı. Zaten Hocaefendi de boğazına düşkün değildi. Biraz çorba ve tek çeşit yemekle hem iftarda hem sahurda yetiniyordu. Hatta onu da yemeği getiren arkadaşla yiyordu.
Hocaefendi, ilk vazife yaptığı Akmescit Camiinde cemaatle hemen kaynaştı ve onlarla sohbetlere başladı. Orada Ramazan boyunca bir ay gibi kısa bir müddet kalmasına rağmen sözleri, davranışları ve temizliği çok dikkat çekti.
Mehmet Çamlıöz o günleri şöyle anlatıyor:
“1959 yılı Ramazan ayına tekabül eden günlerde askerden terhis olmuş ve artık Edirnedeydim. Hüseyin Top Hocamız, Fethullah Hocaefendiyi mahallemize Ramazan hocası olarak getirdi. Önceki senelerde olduğu gibi her sene Ramazan hocası gelirdi.
Hocaefendi bizim Yıldırım mahallesine geldiğinde ilk akşam bizde misafirdi. Ben de evdeydim. O akşam Allah ne verdiyse yedik. Babam bana hoca seninle beraber kalsın dedi. Fakat Hocaefendi kabul etmedi. Kesinlikle olmaz, biz ev tuttuk, ben o eve gideceğim dedi. Önce teravih namazına gittik. Teravihten sonra kaldığı evine gitti.O Ramazan ayında ilk defa Hocaefendi ile tanışmış olduk. Büyük insanlarda görebileceğimiz bir olgunluk vardı üzerinde. Askerden daha yeni gelmiştim. Kuran ve dini bilgilerimiz yoktu. Kendisi askere gidinceye kadar iki sene boyunca ona talebelik yaptım. Kuran okumayı ve alfabeyi o öğretti bize, Allah razı olsun. Babam Hocaefendiyle çok iyi görüşürdü. Hüseyin Top hocamız babama Çavuş Ağa, bu getirdiğim arkadaş çok titiz, boğazını pek sevmez ama ne olur temiz olsun, bir kap olsun fazlaya kaçmasın diye tembih ediyor. Babam bunu öğreniyor ve ona göre davranıyordu.
Ramazanda geceleri teravih namazından sonra odasında toplanırdık, sohbet ediyordu bize. Soru soranlara cevaplandırıyordu. Vakurdu, sinirlenmezdi, çok sakindi. Aynen bugünkü gibi gözlerimin önünde duruyor. Ramazan boyu hep aynı pantolonu, aynı ceketi giyerdi ama görsen sanki hiç giyilmemiş gibiydi. Artık gece mi temizlerdi, gündüz mü temizlerdi bilemem ama giyimi çok temizdi. Ona Hocam nasıl yapıyorsun, ceketin, gömleğin, pantolonun hep ütülü derdik. ‘Siz ona karışmayın’ derdi bize. Burada, Yıldırımda bir ay kalınca mahallenin ileri gelenleri Hocaefendiyi kaçırmak istemediler. Konuşmalarıyla, davranışlarıyla çok beğenildi. Hatta onu evlendirmek bile istediler. Ama Hocaefendi kesinlikle kabul etmedi.
Hüseyin Top Hocam, Yıldırımdan evlenmişti. O zaman kimin kızını isteseler Hocaefendiye verirlerdi burada. Babam, Hocaefendiye gidip böyle bir teklif var, ne diyorsun diye fikrini soruyor. Fakat kabul etmiyor. ‘Öyle bir şeyi kesinlikle kabul etmiyorum ve öyle bir niyetim yok’ diyor.”
Muhip Çamlıöz Anlatıyor:
“… Bizler çiftçilikle geçiniyoruz. Elhamdülillah Risale-i Nurları ve Hocaefendiyi tanıdıktan sonra kendimizi kurtardık. Yoksa namaz falan yoktu bizde. Babamlar Yunanistanda hocalardan dualar falan öğrenmişler ama ibadet şuuru diye bir şey yoktu yani.Hocaefendi bu mahalleye geldiğinde biz yeni yeni namaza başladık, Müslümanlığı ondan öğreniyorduk. Vaazları ve sohbetleri bizi camiye çekti. Ondan evvel hiçbir şey duymadık ve görmedik. Trakya halkı hep böyleydi, dinde çok zayıftı. Burası çok harp görmüş. Yunan Harbi, Bulgar Harbi, Alman Harbi ve hep savaş görmüş buranın halkı. Osmanlının medeniyet kurduğu yer burası. Buradaki gibi camiler Anadoluda yok. Harplerde camiler boş kalmış, din görevlisi kalmamış. Şahsi düşüncem savaşlardan kaçmışlar din görevlileri. Kalsalardı camilerimiz boş kalmazdı. Baştakilerin de vazifesi camileri yıkıp kaldırmak olmuş.Allah yardımcısı olsun. Zaten Allah hiçbir zaman Hocaefendiye yardımını esirgemedi. Öyle de oldu ve geçmişten bugüne geldi. Allah ondan razı olsun Risale-i Nur hizmetini Edirneye o getirdi. Cenabı Hakk onu cennetine koysun, Allah ondan ebediyen razı olsun.”
Vaizlik İmtihanı ve Menderes’in Düşen Uçağı
Hocaefendi, 1959 yılının Ramazan ayında zamanı gelen vaizlik imtihanı için Ankaraya gitti. O günlerde yaşanan bir olay ülke gündeminde adeta bomba etkisi yaptı. İç siyasette muhalefet-iktidar gerilimi yaşanırken, dış politikada da Kıbrıs konusunda hareketlilik sürüyordu. 1955’te başlayan çatışmalar 1959 yılına kadar şiddetlenerek devam etmişti. Bu duruma BM el koydu ve Adada Türk ve Rum toplumları bulunduğunu teyid etti. Bu çerçevede Başbakan Adnan Menderes İngiltere, Türkiye ve Yunanistan arasındaki üçlü görüşmeler için Londra’ya hareket etti. Başbakan Menderes ve Türk heyetini taşıyan uçak Londra’da Gatwick Havaalanı yakınlarında 17 Şubat 1959’da düştü. 14 kişinin hayatını kaybettiği bu uçak kazasından Başbakan Menderes sağ kurtuldu.
Bediüzzaman, Demokrat Parti döneminde de çok büyük sıkıntılar yaşamasına rağmen Menderese dua ediyor ve talebeleri bunu açıkça biliyorlardı. Ispartada bir sabah ders yaparken, Kardeşlerim, ben bu gece Menderese dua ettim dedi. İşte o gün, Menderes İngilterede geçirmiş olduğu uçak kazasından sağ kurtulmuştu.
Fethullah Gülen Hocaefendi, 15 gün Ankarada kalıp tekrar Edirneye döndü. Merakla sınav sonuçlarını bekliyordu. Bir müddet sonra Mustafa Zeren, Edirne Müftülüğüne telefon ederek imtihanı kazandığı notunu bıraktı. Bu müjdeyi Fethullah Gülen Hocaefendi’ye Hüseyin Top verdi.
Hocaefendi, bu sınavı kazanınca Diyanet’e bir dilekçeyle başvurup Edirne Müftülüğü görevine talip oldu. Ama yaşı ne vaizliğe ne de müftülüğe uygundu. Çünkü nüfus kaydına göre 1942 doğumlu olduğundan, devlet memuriyeti için gerekli olan 18 yaşını doldurmamıştı. Üstelik askerliğini de yapmamıştı.
O günleri şöyle anlatıyor Hocaefendi:“Bir iki ay kadar Akmescitte namaz kıldırdım, vaaz verdim. Zaten bu arada Ramazan ayı da gelmişti. O sıralarda vaizlik imtihanına girmek için Ankaraya gittim. 15 gün kadar Ankarada kalıp tekrar Edirneye döndüm. İmtihan neticeleri daha sonra belli olacaktı. Ve bir gün Edirne Müftülüğüne Ankaradan bir telefon gelmiş. Arayan Mustafa Zerendi. Yeğenimin gözlerinden öperim, imtihanı kazandı diye bir mesaj bırakmış. Hüseyin Top yine çok sevinmiş. Çarşı pazar beni aramaya başlamış. Nihayet beni buldu, caddenin ortasında müjde verdi, boynuma sarıldı; İmtihanı kazandın dedi. Bir dilekçe yazdım ve Edirne Müftülüğü’ne talip oldum. Diyanetten gelen cevap olumsuz oldu. Askerliğinizi yapmadığınız için sizi müftü tayin edemiyoruz diyorlardı.”
Hüseyin Top Hoca, o günlerdeki sıkıntıyı şu şekilde ifade ediyor:“Bilahare Hocaefendinin imtihanı kazandığına dair Ankaraya gönderdiğimiz dosya Diyanet İşleri Başkanlığından geri geldi. Baktık ki dosya onaylanmamış, ek yazıda Hocaefendinin henüz 18 yaşını doldurmadığı için vazifeye başlayamayacağı bildiriliyordu. O zaman nüfus sureti dolduruluyordu. Biz de ayı ve gününü dikkat etmediğimizden bilemedik 18 yaşını doldurup doldurmadığını. Nüfus kağıdının bir suretini dosyaya koyup göndermiştik. Görünüş itibariyle kalıplı idi Hocaefendi.Dosya geri gelince biz üzüldük tabii. Diyanet görev vermeyince cemaat duydu bu olayı. Cemaatten bir avukat vardı, Hamdi Bey adında. Allah rahmet eylesin, Hocaefendiyi çok severdi. Dosyanın Ankaradan geldiği günlerde camiden çıkışta o eski avukat da avluda yanımızdaydı. Sohbet açıldı, Hocaefendinin vazifeye başlayamadığı falan konuşuluyordu. O, bizim Diyanete dosya gönderdiğimizi biliyordu. Ankaradan cevap menfi gelince getirin bakayım şu yazıyı dedi. Sonra Hocaefendinin nüfus cüzdanını istedi. Şöyle bir baktı: Daha 6 ay var 18 yaşını doldurmaya dedi. Şöyle bir düşündü ve halledeceğiz bu işi dedi. Bana dedi ki: Ben manevi babası olayım, sen de en yakın akrabası olarak bir muhakeme açalım, yaşını büyütüp bu işi halledelim. Neyse aldı nüfus kağıdını gitti Hamdi Bey. Hemen savcılığa müracaat etmiş. Normalde muhakeme müracaattan 15 gün sonra olurdu. Hamdi Bey hemen gitmiş adliyede herkesle konuşmuş. Üç dört gün ya geçti ya geçmedi Hamdi Bey elinde bir kağıtla geldi. Hocam biz muhakeme yaptık, Hocaefendinin yaşını büyüttük dedi. Ne kadar büyüttüklerini bilmiyorum şimdi ama tasdikli kağıdı bana verdi. Aslında Hocaefendi 1938 doğumludur, ama babası 3 yaş geç yazdırdığından yaşı küçük görülüyordu. Fakat görünüşü olgundu, fidan gibi delikanlı idi.”Hamdi Bey ve Edirne Başsavcısı Gani Bey’in yardımıyla Hocaefendi’nin nüfusta “1942” olan doğum tarihi mahkeme kararı ile “1941” olarak değiştirildi. Böylece yaşı bir yıl büyütülen Hocaefendi için imamlık yolu açılmış oldu.
Ülkenin Siyasetle Gerilen Ortamı1959’da siyasi hayattaki söz düellosunun ve gerilimin etkileri, çeşitli yerlerde yavaş yavaş şiddetle kendini göstermeye başladı. Menderes’in geçirdiği uçak kazasıyla bir süre kesintiye uğrayan iç siyasetteki gerilim yeniden tırmanmaya başladı.Muhalefet lideri İnönü, Uşaka yaptığı ziyaret sırasında 1 Mayıs 1959da kalabalık bir grubun saldırısına uğradı ve atılan bir taşla yaralandı. İnönü, 4 Mayıs’ta da İstanbulda başka bir saldırıya maruz kaldı. CHPlileri taşıyan otobüsler Çanakkale ve Denizlide taşlandı.
Hocaefendi Edirnede Nasıl Kaldı? Hocaefendi, Ramazan ayı dolayısıyla geçici imamlık için gelmişti. Fakat Ramazan ayı bitiminde buradan onu göndermek istemediler. Ramazanın sonunda valizini hazırlamış Erzuruma dönmek üzereyken esnaf ve mahalleli gitmemesi yönünde baskı yaptılar. Hüseyin Efendi, o günleri şöyle anlatıyor: “Ramazan sona ermek üzereydi. Tabii Hocaefendi Ramazan boyunca Edirnede kalacak ve sonra Erzuruma dönecekti. Biz de onun bavulunu hazırlıyoruz, oradaki akrabalarımıza, halamıza ve eniştemize, çoluk çocuğa hediyeler göndermek için bir şeyler temin ediyoruz. Bayram dolayısıyla dört gün tatil vermişlerdi. Bayramın üçüncü günü idi. Hocaefendinin görev yaptığı Akmescit Camiine gelip giden insanlardan 5-6 kişilik bir grup insan geldi bizim evimize. Adamlar yaşlı başlı insanlar. Grubun başında mahallenin ileri gelenlerinden Mehmet Salimoğlu diye bildiğimiz bir abimiz vardı. Buyur ettik onları, hep beraber bayramlaştık. Tabii ben ziyaretin iç yüzünü bilmiyorum, ben zannettim ki bayramlaşmaya gelmişler. Bana:Hüseyin Efendi biz sana bir ricaya geldik dediler. ‘Buyurun, Estağfirullah!’ dedim. Tabii onlar beni dört seneden beri tanıdıklarından, bir de orada cami yaptırma gayretlerimizden ötürü bana karşı bir yakınlık hissediyorlardı. Dediler ki: Biz bu kardeşimizi buradan salmayacağız, bu genç hoca bizi çok memnun etti ve tam Müslüman yaptı. Bak sen nasıl burada kaldın, o da böyle burada kalacak, biz onun gitmesini istemiyoruz dediler.Ben de Abiler, Hocaefendi henüz talebedir, annesi babası var, ben onun adına bir şey diyemem, kalırsa başımızın üstünde yeri var dedim. Benden önce de Hocaefendiye söylemişler gitme, burada kal diye. Ertesi gün müftülük açıldı. Aynı adamlar müftülüğe de geldiler. Müftü Efendiye de aynı isteklerini tekrarladılar ve biz bu genç hocayı mahallemizden bırakmak istemiyoruz, biz onun masrafını üstleniyoruz dediler. Hocaefendi Ramazan dolayısıyla geçici olarak orada kalacaktı. Ramazan bitince vazifesi de bitti.”
Gelecek Bölüm: Üç Şerefeli Camii’nde Ateşin Bir Genç
