[Esra Büyükcombak] Karton bardaklardan çay-kahve içmek neden tehlikeli?

ESRA BÜYÜKCOMBAK Akademisyen (Genetik ve Biyoloji Mühendisliği)
Karton bardak yolculuğuna geçen yüzyılda başladı. Peki insanları cam veya seramik bardaklardan kâğıt bardaklara geçmeye iten neydi? 20. Yüzyılın başlarında, halka açık musluklarda ortak bardaklardan içmek oldukça yaygın bir uygulamaydı. Tahmin edilebileceği gibi, bu şekilde bardak kullanımı toplum sağlığını tehdit ediyordu. Bu yüzden, tek kullanımlık karton bardaklar, hijyenik ve kullanışlı oldukları için her yerde karşımıza çıkıyor. Kahvenizi veya çayınızı hareket halindeyken almayı tercih ediyorsanız veya kalabalık programlarda çok sık bulunuyorsanız muhtemelen karton bardakları çok kullanıyorsunuzdur. Araştırmalar, bu bardakların tamamen kâğıt-kartondan olmadığını gösteriyor. Bu yazımdan sonra sıcak içeceğinizi karton bardakta tüketme konusunu yeniden düşünmek isteyebilirsiniz. 


Kullanım Alanlarına Göre Karton Bardak Çeşitleri
Kullanım alanlarına göre üç çeşit tek kullanımlık karton bardak bulunuyor. Birincisi, patlamış mısır veya kızarmış tavuk gibi kuru yiyecekleri tutmak için kullanılan ve sıvı içerikler için kullanılamayan olanlardır. İkincisi, iç tarafı parafin mumuyla kaplı olan karton bardaklardır ve donmuş içeceklerin sızdırmadan kullanılabilmesi için üretilmiştir. Üçüncüsü ise bardağın dışında bir kat kâğıt ve bir kat polietilen (plastiğin kimyasal maddesi) kaplı olan karton-plastik bardaklardır ki hem soğuk hem de sıcak içecekler için kullanılabilir. Yapılan araştırmalara göre, tek kullanımlık karton bardakların çoğu yaklaşık yüzde 90 ila 95 oranında kâğıttan yapılırken, yüzde 5lik bir kısmı da petrol bazlı ürün olan polietilenin ince plastik kaplamasından oluşuyor. Plastik polietilen kaplama, karton bardağı su geçirmez yapan ve sıvıları tutabilen maddedir. 


Karton Bardaklar Neden Zararlıdır?
Karton bardakların sıvılara karşı bir bariyer görevi gören, ısıyı tutan ve bardağa şeklini veren plastik astardır. Yani karton bardağın, bardak görevi görmesi ve özellikle sıcak sıvıları tutması için plastik kaplama şarttır. Ne yazık ki, bu plastik kaplama, bu bardakları sağlıksız hale getiriyor.
Sıcaklık arttığında, bardağın iç tarafında bulunan polietilen ayrışır ve zararlı maddeler üreterek mikroplastik (nanoparçacık) şeklinde içeceğe salınır. Journal of Hazardous Materialsda yayınlanan bir çalışmada, mikroplastiklere ek olarak iyonların ve ağır metallerin de salındığı belirlendi. Yapılan çalışmalara göre, mikroplastikler kan dolaşımımıza girerek ve organlarımızda birikerek sağlığınızı tehlikeye atıyor. 


Tüketici Raporları, karton bardaklarda bulunan kaplamalara maruz kalmanın çeşitli sağlık sorunlarıyla bağlantılı olmasını, zararlı kimyasallara maruz kalmayla ilişkilendiriyor ve bir karton bardaktan üç bardak çay veya kahve içenlerin, çıplak gözle görülemeyen 75.000 küçük mikroplastik parçacığa maruz kalacağını açıklıyor. Mikroplastikler, iyon gibi kirleticiler, paladyum, krom ve kadmiyum gibi toksik ağır metaller ve ayrıca hidrofobik (su itici) organik bileşikler için taşıyıcı görevi görüyor. 
Ayrıca, tüm kâğıt bardakların iç yüzeylerinde, bir sıvıyla temaslarında dağılmalarını önlemek için ince bir mum tabakası vardır. Böyle bir bardağa sıcak bir içecek konulduğunda, mum yavaş yavaş erir ve içeceğe karışır.



İnsan Sağlığına Etkileri Nelerdir?
Karton bardakların insan sağlığına etkilerinin neler olduğunu doğrudan doğruya belirlemek zordur. Bunun sebebi, boyut ve kimyasal bileşim açısından çok çeşitli mikroplastiklerden oluşmalarıdır. Mikroplastikler çok küçük olduğundan, yumuşak doku ile kolay etkileşime girer ve mide-bağırsak duvarlarından geçerek kan dolaşımı, hayati organlar ve hatta hamile kadınların plasentaları gibi vücudun diğer bölgelerine kolaylıkla ulaşabilir. Zamanla bu kimyasallar kanser, astım gibi solunum sorunları, nörogelişimsel durumlar ve sonucunda erken ölüm riski ile ilişkilendirilmiştir. Aynı zamanda üretim sürecinde kullanılan mumsu tabaka, midedeki asit sayesinde genellikle atılır; ancak çok fazla yutulursa birikebilir ve bağırsaklarda tıkanıklığa neden olabilir. 

Karton Bardaklarda Dikkat Edilmesi Gerekenler

Karton bardakların yerine alternatif bir ürün bulamadığımız için yine de kullanmak zorunda kalacağımız bir gerçektir. Bu durumda tek kullanımlık karton bardak kullanırken doğru kullanım alanında olması (soğuk veya sıcak içecekler için uygun olup olmaması), sert bir gövdeye sahip olması ve fazla kokulu olmaması kullanımının daha az sakıncalı olduğunu kanıtlar. Ayrıca rengi çok beyaz olan bir karton bardak flüoresan ajan gibi kimyasallar içerebileceğinden, kullanmamak da iyi olabilir. 
Son olarak, kahvenizi veya çayınızı evde yapmak hatta yeniden kullanılabilir seyahat kupanızı taşımak en sağlıklı çözüm olabilir. Böylece, mikroplastik ve kimyasal madde aldığınız konusunda endişelenmenize gerek kalmadan içeceğinizin tadını çıkarabilirsiniz.

[email protected]                      Twitter:@esrabc