Eski Gambiyalı bakan İsviçre’de insanlığa karşı suçlardan yargılanıyor

Gambiya Eski İçişleri Bakanı Ousman Sonko, İsviçre’deki mahkemede tecavüz ve işkence ile yargılanıyor. Davanın  ‘insanlığa karşı işlenen suçların kovuşturulmasında evrensel yargı yetkisi’  konusunda  bir dönüm noktası olması bekleniyor.



Dava, insanlığa karşı işlenen suçların, savaş suçlarının ve soykırımın nerede işlendiğine bakılmaksızın yabancı bir ülke tarafından kovuşturulmasına olanak tanıyan evrensel yargı yetkisi ilkesi kapsamında görülüyor.



Pazartesi günü İsviçre federal mahkemesinde başlanan yargılamada Gambiya Eski İçişleri Bakanı Ousman Sonko, “ Gambiya güvenlik güçlerinin tüm rejim muhaliflerine karşı yürüttüğü baskının bir parçası olarak sistematik ve genel saldırıları desteklemek, bunlara katılmak ve bunları önlemede başarısız olmakla ” suçlanıyor. İnsanlığa kaarşı suç işlemekle yargılanan Sonko’nun bu eylemleri 16 yıllık bir süre boyunca Yahya Jammeh’in diktatörlüğü döneminde işlediği iddia ediliyor.



Başkanlık Muhafızları Komutanı ve Polis Genel Müfettişi olarak görev yaptıktan sonra
2006-2016 yılları arasında Gambiya içişleri bakanlığı görevini sürdüren Sonko, görevinden alınmasının ardından ülkeden kaçmıştı. Diktatörlükle suçlanan Yahya Jammeh ise 2016 yılı sonunda iktidarı kaybetmişti. Sonko, 2017 yılında İsviçre’de sığınma başvurusunda bulunmasının ardından Cenevre merkezli  ‘Trial International’  adlı STK’nın şikayeti üzerine gözaltına alınmıştı.



Trial International,  dava ile ilgili “Bu, İsviçre’de insanlığa karşı işlenen suçlar nedeniyle açılan ikinci dava. Ousman Sonko aynı zamanda Avrupa’da evrensel yargı yetkisi ilkesi kapsamında uluslararası suçlardan yargılanan en yüksek rütbeli devlet görevlisi. Ayrıca Ousman Sonko’nun davası, Yahya Jammeh diktatörlüğü altında Gambiya’da işlenen suçların bu ilke temelinde ele alındığı ikinci dava olarak tarihe geçmiştir.” açıklamasında bulundu.



Trial International, İsviçreli savcıların Sonko’yu “2000 yılında bir siyasi rakibinin öldürülmesi; 2000-2002 yılları arasında ve 2005 yılında cinsel şiddet eylemleri; 2006 yılında bir darbe planıyla ilgili işkence ve yasadışı gözaltı olaylarına karışmak; ve 2011 yılında bir siyasetçinin öldürülmesi” gibi eylemlerle suçladığını bildirdi.



İsviçreli soruşturmacıların dava ile ilgili olarak Gambiya’ya gittikleri, birçok kurban ve tanıkla görüştükleri ve bunların dokuzunun mahkemede ifade vereceği açıklandı. Tüm suçlamaları reddeden Sanko suçlu bulunması halinde ömür boyu hapis cezasıyla karşı karşıya kalabilir. Davanın bir ay sürmesi ve kararın Mart ayında verilmesi bekleniyor.



İnsanlığa karşı işlenen suçların, savaş suçlarının ve soykırımın nerede işlendiğine bakılmaksızın yabancı bir ülke tarafından kovuşturulmasına olanak tanıyan evrensel yargı yetkisi ilkesi kapsamında görülen dava bir dönüm noktası olarak değerlendirilirken birçok insan hakları grubu da İsviçre’deki bu davanın dünyanın dört bir yanındaki baskıcı rejimlere ve aparatlarına önemli bir uyarı olabileceğini düşünüyor.



İsviçre, evrensel yargı yetkisi kapsamında insanlığa karşı işlenen suçlardan dolayı haziran 2023’te de Liberyalı eski milis lideri Alieu Kosiah’ı tecavüz, cinayet ve yamyamlık gibi suçlardan 20 yıla mahkum etmişti.



2016 yılının sonunda iktidardan düşen Yahya Jammeh ve rejimine karşı başka ülkelerde de davalar sürüyor. Ekim ayında Almanya, Gambiya’daki “the Junglers” isimli ölüm mangasının eski üyesi olan Bai Lowe’a insanlığa karşı suç işlemekten ömür boyu hapis cezası verdi. ABD’nin Colorado eyaletindeki bir mahkeme aynı grubun eski bir üyesi olduğu iddia edilen bir kişinin yargılanmasına önümüzdeki günlerde başlayacak.