Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın New York ziyaretinin hemen ardından ABD Başkanı Joe Biden ile ilişkileri için İyi başladık diyemem ve ABD ile şu andaki gidiş hayra alamet değil demesinin ardından gerçekleşen görüşmenin arka planında neler yaşandığı konusu hala merak konusu.
“Erdoğan’ın ABD ziyaretinde Bidendan beklentisi neydi? Bu beklentiler, Putin-Erdoğan zirvesini etkiledi mi?” BBC Türkçe’den Ece Göksedef’in, görüşmelere yakın Türkiyeli güvenlik ve diplomatik kaynaklarına sorarak hazırladığı haberin ilgili kısımları şöyle:
KABİL HAVALİMANI MESELESİYLE BAŞLAYAN ABD-TÜRKİYE YAKINLAŞMASI
Cumhurbaşkanı Erdoğanla Biden arasındaki ilk görüşme, Brükselde NATO zirvesi marjında 15 Haziranda yapıldı. Bu görüşmeden çıkan en somut sonuç, Türkiyenin, ABDnin çekilmesi sonrası Afganistanın başkentindeki Kabil Havalimanının güvenliğini sağlama taahhüdü vermiş olmasıydı.
Bu, uzun bir süre sonra ABD ve Türkiyenin pozitif gündemle masaya oturup somut bir sonuca odaklı çalışacağı ilk alan oldu.
Ankara, bunun karşılığında hiçbir söz almasa da, uzun vadede bu işbirliğinin aşama aşama olumlu sonuçlar doğurmasını; pozitif gündemle masaya oturulabilecek Ukrayna, İdlib gibi meselelerde işbirliğini geliştirmeyi; son dönemde sorunlarla (ABDnin PYDye desteği, Fetullah Gülenin ABDde yaşaması gibi) gündeme gelen ikili ilişkilerde farklılık yaratmasını; ABD Kongresi gibi dış politikada etkili birimlerde oluşmuş olumsuz imaj algısını değiştirmeyi umuyordu.
Talibanın Kabilde beklenenden çok hızlı şekilde kontrolü sağlamasıyla bu plan suya düşse de, havalimanının işletmesine Türkiye kalıcı sorumluluk üstlenmeye talip. Öyle ki; şu an Kabilde büyükelçiliği bulunan ve aktif olarak çalışan tek NATO ülkesi de Türkiye. Talibanın oluşturduğu hükümetle, resmen tanımasa da, düzenli görüşmeler yapıyor ve ABD ile uluslararası toplumla aynı mesajları iletiyor. Talibanla iletişim ihtiyacının karşılanması açısından Türkiyenin pozisyonunun önemli olduğu düşünülüyor.
Ankaraya göre Afganistan olumlu gündemden çıkmadı. Bunun da bir farklılık yaratması bekleniyordu ancak henüz bu beklenti gerçekleşmedi.
S-400 KRİZİNE ÇÖZÜM İÇİN ABDYE ÖNERİ
15 Haziranda ilişkilerin ivme kazanmasıyla birlikte Ankara, masaya sorunlu alanlarda yapıcı çözümlerle gitmeye başladı.
Örneğin Ankara, Nisan ayında ilk testleri yapılmış olan S-400lerin aktive edilmemesi için S-400leri kullanmamızı gerektirmeyecek bir ortam yaratılabilir, herhangi bir tehdit oluşursa bunu ABD ile koordinasyon halinde, istihbarat birimlerinin ortak çalışmasıyla çözebilir ve tehdidi F-35lerle ortadan kaldırabilir önerisi yaptı.
Ancak ABD tarafı bu öneriye sıcak yaklaşmadı.
Ankara, sorunsal atmosferden uzaklaşılacak ve bunun gibi stratejik işbirliğini artıracak önerilerin hayata geçmesi için siyasi irade gerektiğini, bu sebeple teknik heyetlerin ötesinde devlet başkanı düzeyinde görüşülmesi gerektiğini düşünüyor.
NEW YORKTA GÖRÜŞME NEDEN OLMADI?
Ankara, bu gelişmeler ışığında Erdoğanın BM Genel Kurulu için gittiği New Yorkta Biden ile kısa da olsa bir görüşme yapmasını istedi.
New Yorkta görüşürüz mesajı, Beyaz Saraya daha 15 Hazirandaki ilk görüşmede iletilmişti.
Ancak müzakereler sırasında Amerikan tarafından Bidenın Covid önlemleri kapsamında New Yorkta ikili görüşme yapmaktan mümkün olduğunca kaçındığı, Washington DCde farklı programları olduğu için New Yorkta az kalacağı söylendi. İkili görüşme konusunda anlaşma sağlanamadı.
Ankaradan DCde görüşmeye dair bir talep de iletilmedi. 30-31 Ekimde Romadaki G20 ya da Kasım ayında Glasgowda yapılacak COP 26 iklim zirvesinde görüşme yapılması üzerine tarafların müzakereleri sürdü.
Erdoğanın Amerikan CBS televizyonuna verdiği röportajda bu konudaki hayal kırıklığını dile getirmesi, kaynaklara göre Amerikan tarafının yanıtını hızlandırdı ve hemen ardından Romada görüşmek üzere uzlaşmaya varıldı. Henüz Glasgowda görüşmeye dair bir karar ise yok.
Ancak Ankara, dokuz aylık bir başkanlık sürecinde, bir başka zirve marjında tek bir yüz yüze görüşme ve tek bir telefon konuşması yapılmış olmasını ciddi bir görüşme frekansı eksikliği olarak değerlendiriyor.
