TÜRKMEN TERZİ
Filistinli militan grup Hamasın 7 Ekimdeki İsrail saldırısı, Hamas üyelerinin yüzlerce İsrailli sivili ve çok sayıda askeri öldürmesiyle dünyayı şok etti.
Saldırının ardından İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu bir savaş kabinesi kurarken, ülkenin hava kuvvetleri de Hamasın yönettiği Gazze Şeridini sürekli bombalıyor. Dünya soykırımı canlı yayından izlemeye devam ediyor.
ABD ve büyük Avrupa devletleri İsrailin askeri operasyonlarını desteklerken, Arap dışişleri bakanları Gazzedeki savaşın sona erdirilmesi için uluslararası eylem çağrısında bulunuyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise Hamas saldırısının ardından, İsrail ile Hamas arasında arabuluculuk teklifinde bulundu.
Erdoğan, İsrail’in intikam için Gazzeyi bombalamaya başlamasının hemen ardından Netanyahu hükümetinin Gazze’de soykırım yaptığını söylemekten de çekinmedi ve sivil ölümlerin artmasıyla ve en son beş yüzden fazla insanın ölümüyle sonuçlanan hastane saldırısının ardından eleştirilerinin dozunu artırıyor.
Gazze’deki savaş 12. gününde aralıksız devam ediyor. Batılı ülkeler ve medya kuruluşları, İran ve Hizbullah’ı Hamas’ın 7 Ekim operasyonuna destek vermekle suçluyorlar. Öte yandan Hamas liderlerini Türkiye’de barındıran ve destek veren Erdoğan’ı pek eleştiremediler. Hatta Erdoğan, 7 Ekim’den sonra Hamas ve İsrail arasında arabulucu role bürünerek bir barış elçisi gibi hareket etmeye başladı.
İsrail-Hamas çatışması yakında Lübnan ve İrana da sıçrayabilir ve bundan sonra, İsrail’in komşu Arap ülkeleri ile normalleşmesini öngören İbrahim Anlaşması’nın geçerli olacağını beklemek hayal. Dün Netanyahu’ya destek ziyareti için İsrail’e giden ABD Başkanı Joe Bidenın, Suudi-İsrail ilişkilerini başlatma umutları kısa vadede artık gerçekçi değil.
Erdoğan’ın Hamas desteğinin sebepleri arasında İbrahim Anlaşması’ndan duyduğu rahatsızlık var. İsrail ile Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Bahreyn arasında 15 Eylül 2020’de imzalanan Arap ülkelerinin İsrail ile normalleşmesi anlaşmaları Erdoğan’ı çok rahatsız etti.
Erdoğan, geçtiğiniz Temmuz ayında Ankara’da Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas ve Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye ile Kahire’deki görüşme öncesi bir araya geldi. Eylül ayında da New Yorkta Netanyahu ile görüştü. Netanyahu, Erdoğanın Hamasla yakın ilişkilerini sürdürmesinden memnun değil ama Hamas üzerinde İran nüfuzuna karşı Türk nüfuzunu tercih ettiği açık.
Türkiye uzun süredir Hamas üzerinde ılımlı bir rol oynadığını iddia ediyordu, ancak 7 Ekim saldırısı, Hamasın operasyonlarının İŞİD gibi radikal örgütlerinkinden daha az şiddet içermediğini gösteriyor. İsrail, Erdoğanın arabuluculuk çağrısını samimi bulmuyor ve komşusu Mısır’ın arabulucuğunu, son derece Hamas yanlısı olan AKP iktidarına tercih ediyor.
Erdoğan, 2009 yılında Dünya Ekonomik Forumu’nda Gazze konulu bir panelde, İsrailin o zamanki Cumhurbaşkanı Şimon Peres ile sert tartışmasının ardından Davos’u terk ettiği günden beri Müslüman halklar ülkeler arasında popüler ve Filistin davasının sadık bir destekçisi olarak görülmek istiyor.
Erdoğan ve iktidardaki AKP üyeleri Filistine destek sözü vermeye devam ediyor ve İsrailin Arap ülkeleriyle ilişkilerini normalleştirmesinin Filistin davasına zarar vereceğini söyleyerek İbrahim Anlaşmasını hoş karşılamıyor.
Ayrıca Türkiye, İsrailin bölgede ekonomik olarak Türkiye ile rekabet eden bir ülke olan BAE ile ekonomik, siyasi ve askeri işbirliğinden de endişe duyuyor. Çünkü İbrahim Anlaşması BAEye Akdenizde yer edinme fırsatı verecek.
O dönemde Erdoğan, BAE’yi İsrail ile yaptığı normalleşme anlaşması nedeniyle diplomatik ilişkileri kesmekle tehdit etmiş, Türkiye Dışişleri Bakanlığı ise anlaşmayı F olarak nitelendirmişti.
2020 Ağustos ayında, İbrahim Anlaşması döneminde, Erdoğan ve dönemin MİT Başkanı Hakan Fidan, Hamas lideri İsmail Haniye ve ABD Hazinesi tarafından Özel Olarak Tanımlanmış Küresel Terörist olarak sınıflandırılan yardımcısı Salih el-Aruriyi İstanbulda kabul etmişti. ABD, Hamas’ın askeri kanadı olan İzzeddin el-Kassam Tugaylarının kurucularından biri olan ve Ekim 2017’de Hamas Siyasi Bürosu başkan yardımcılığına seçilen Salih el-Aruri’yi ihbar edene 5 milyon Dolara kadar ödül koydu. ABD yaptığı açıklamada, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğanın 22 Ağustosta Hamas heyetini İstanbulda ağırlamasına şiddetle karşı çıkıyoruz şeklinde sert bir açıklama yapmıştı.
O dönemde İsrailli diplomatlar, Türkiyeyi 12 üst düzey Hamas liderine vatandaşlık verdiği için eleştirdi ve İngiliz The Telegraph gazetesi, Türkiyenin, dünya genelindeki İsrail vatandaşlarına yönelik saldırılar planlamak için İstanbulda daha fazla özgürlüğe sahip olacak Hamas görevlilerine vatandaşlık verdiğini yazdı.
İsrailin, 2017 Irak Kürdistanı referandumunda Kürt bağımsızlığına verdiği destek ve İsrailin Doğu Akdeniz gaz rezervleri konusunda Akdeniz ülkeleri Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Yunanistan ve Mısır ile artan ekonomik işbirliği Ankara hükümetini kızdırıyor.
Ankara, dönemin ABD Başkanı Donald Trumpın ABD büyükelçiliğini Tel Avivden Kudüse taşıma kararına da şiddetle karşı çıkmıştı. ABD’nin Kudüs kararı, Filistinlilerin kitlesel protestolarına neden oldu ve Gazzede yüksek ölü sayısıyla sonuçlandı. Türkiye, Trump yönetiminin kararını ve İsrailin onlarca Filistinliyi öldürmesini resmi olarak protesto etmek amacıyla Mayıs 2018de ABD ve İsrail büyükelçilerini geri çağırdı. Aynı ay İsrailin Türkiye büyükelçisini de sınır dışı etti. Dört yıl aradan sonra Türkiye, geçen yılın Kasım ayında İsraildeki büyükelçisini yeniden atadı; İsrail de Türkiye’nin ardından Ankaraya yeni bir elçi atadı.
İsraille yaşanan tüm siyasi ve güvenlik krizlerine rağmen Erdoğanın AKPsi İsrail ile güçlü ticari bağlarını sürdürdü.
İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz, geçen yıl Ekim ayında Türkiyeyi ziyaret ederek iki ülke arasında çok sayıda savunma anlaşması imzalanmıştı.
Ama öte yandan, Türkiyenin “ilk yerli uluslararası askeri danışmanlık şirketi SADAT” Hamasa silah sağlıyor.
SADATın kurucusu eski general Adnan Tanrıverdi, 1990lı yıllarda radikal İslamcı eğilimleri nedeniyle Türk ordusundan ihraç edimişti. Tanrıverdi, 15 Temmuz’daki gizli görevlerinin ardından ise Erdoğanın baş askeri danışmanlığı görevine getirilmişti. 2018de İsrail istihbaratı Şin Bet, SADATı Haması silahlandırmakla suçladı.
Erdoğan şu anda Hamas liderlerini Türkiyede ağırlıyor. Netanyahu ise, Hamasın İsrail’deki katliamının ardından Ortadoğu haritasının değişeceği tehdidinde bulunuyor. Erdoğanın İslamcı AKPsi Hamasla bağlarını daha da güçlendirmekte kararlı. Türkiye şu anda Suriyenin kuzeyinin büyük bir bölümünü kontrol ediyor ve bölgedeki çatışmanın Suriye sınırından Türkiyeye yayılmasından korkuyor. Hamas diğer cihatçı örgütler gibi AKP için kullanışlı bir silahlı grup. Aynı zamanda AKP ve Hamas, Müslüman Kardeşler ideolojisini benimsediği için birbirlerine çok yakın. Erdoğan, Hamas liderliğine ev sahipliği yaparak Müslüman ülkelerdeki popülaritesini artırmaya çalışıyor.
