Türkiye ekonomisi için 2019 sarsıcı bir yıl oldu. Türkiye 2019a 2018den miras aldığı ekonomik krizle girdi. 2019da ekonomik krizin ağırlığı her geçen gün daha güçlü hissedilirken işsizlik ve enflasyon Türkiyenin en çok konuştuğu konular oldu.
Türkiye tanzim satışla bir kez daha tanıştı. Konkordatolar devam etti. Döviz ise 2018e göre daha stabil bir seyir takip etti.
2019a bir sorunlar yumağı olarak başlayan ekonomi, yılın ikinci yarısından itibaren toparlanma eğilimine girse de yurttaşların alım gücünde gözle görülür oranda düşüş yaşandı.
DOLAR MAYIS AYINDA 6,21 TLYE KADAR YÜKSELDİ
Türkiye için 2018, ülkenin adının ekonomik krizle anıldığı bir yıl olurken 2019 toparlanmaya çalışılan bir yıl oldu.
Dolar 2019un ilk günlerini 5,29 TLden başlarken, yıl içerisinde 5,21 TL seviyelerini görse de bu seviyede tutunamadı ve mayıs ayında 6,21 TLye kadar yükseldi.
Yaz aylarıyla birlikte tekrar bir düşüş eğilimine giren kur, ağustos ayında 5,48 TLye kadar inmesine karşın bu seyrini koruyamadı ve 30 Aralık tarihi itibarıyla 5,95 TL bandına geri yükseldi.
Euro da dolarla paralellik gösterdi. Yılı 6,05 TLden açan kur kısa bir süre 6 lira seviyesinin altında kalsa da bu fiyatını koruyamadı ve mayıs ayında 7 lira bandına dayandı.
10 Mayıstan itibaren düşme eğilimine giren euro 30 Aralık itibarıyla 6,62 TL seviyesinden işlem görüyor.
TÜİKİN ENFLASYONU DÜŞTÜ!
2019un en çok konuşulanlarının başında enflasyon geldi. Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) hazırladığı rakamların halkın enflasyonunu yansıtmadığı yönünde birçok görüş ortaya atıldı.
TÜİKin enflasyon sepeti eleştirilenin başında geldi.
Tüketici enflasyonu 2018in eylül ayında yıllık yüzde 24,52lik oranıyla 15 yılın rekorunu kırdı.
Bu tarihten itibaren düşüş gözlemlenen enflasyon 2019u yüzde 20,35le açtı. Enflasyon daha sonra Ağustos ayına kadar 19,67-19,71-19,50-18,71-15,72-16,65-15,01lik bir seyir takip etti.
Eylül ayında enflasyon tek hane seviyesine düştü ve yıllık yüzde 9,26 seviyesini gördü. Ekim ayında da bu düşüşünü sürdüren enflasyon 8,55i gördükten sonra Kasım ayında tekrar çift haneye yükseldi ve 10,56yı gördü.
Aralık ayı enflasyon rakamı ocak ayı içerisinde açıklanacak.
FAİZİ İNDERMEDİ DİYE MERKEZ BANKASI BAŞKANI GECE YARISI GÖREVDEN ALINDI
Merkez Bankası (TCMB) yıl içerisinde enflasyona paralel olarak dört kez faiz indirimine gitti. Bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı 2019da ilk kez Temmuz ayında düşürüldü. Bu tarihten önce yüzde 24 olan politika faizi yüzde 19,75e indirildi.
İkinci indirim ise 12 Eylülde yapıldı. Politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı yüzde 19,75ten yüzde 16,50ye düşürüldü. Bu rakam 24 Ekimde yüzde 14,00a, 12 Aralıkta ise yüzde yüzde 12ye düşürüldü.
2016dan beri belirli aralıklarla faiz yükselten Merkez Bankasının faiz indirimine gitmesinde şüphesiz Merkez Bankası Başkanı Murat Çetinkayanın 6 Temmuzda yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile görevinden alınarak yerine Murat Uysal getirilmesi etkili oldu.
İŞSİZLİK REKOR KIRDI
2019in ilk işsizlik verisi Nisan ayında geldi. TÜİK tarafından yayınlanan verilere göre 2019 yılı ocak ayında işsiz kişi sayısı 2018in aynı dönemine oranla 1 milyon 259 bin kişi arttı ve 4 milyon 668 bin kişi oldu.
Mevsimsel etkiden arındırılmış oran ise 4 milyon 308 bin kişi olarak ölçüdü. İşsizlik oranı 3,9 puanlık artış ile yüzde 14,7 seviyesinde gerçekleşti.
Bir senelik görüntüye bakıldığında 2018 yılı eylül ayında 3 milyon 736 bin seviyesinde olan işsiz kişi sayısı 817 bin kişi artışla eylülde 4 milyon 553 bin kişi olarak ölçüldü.
Bu sene içerisinde işsiz sayısının en yüksek olduğu ay temmuz ayı oldu. Temmuzda mevsimsel etkiden arındırılmış işsiz sayısı 4 milyon 647 bin kişi olarak tahmin edildi.
Bir senelik düzen içerisinde yüzde 11,5 olan işsizlik oranı yüzde 13,9a yükseldi. Tarım dışı işsizlik ise yüzde 16,3 oldu.
Bu dönemde genç işsizlikte de rekor artış görüldü. 2018 yılı eylül ayından beri genç nüfustaki işsizlik oranı yüzde 4,5 artış gösterdi. Yüzde 21,6 olan işsizlik oranı 2019 yılı eylül ayında yüzde 26,1 olarak ölçüldü.
TÜİK FORMÜLÜ İLE BÜYÜDÜK
Bu yılın ilk çeyreğinde (Ocak-Şubat-Mart) yüzde 2,3 büyüyen Türkiye ekonomisi yılın ikinci çeyreğinde (Nisan-Mayıs-Haziran) yüzde 1,6lık bir daralma yaşadı.
Her ne kadar rakamlar üçüncü çeyrekte (Temmuz-Ağustos-Eylül) toparlanma sinyali verse de bu dönemde büyüme rakamı yüzde 0,9la sınırlı kaldı.
Dördüncü çeyreğe ilişkin öncü göstergeler büyümenin bu dönemde de pozitif geleceği yönünde.
KRİZİN GÖLGESİNDE YAŞANANLAR
TANZİM SATIŞ ÇADIRLARI
Şubat ayının başında yüksek enflasyon ve gıda fiyatlarındaki aşırı artış karşısında hükümet fiyatları düşürebilmek adına tanzim satışları devreye aldı.
Tanzim satış noktaları, açıldığı ilk gün itibarıyla hem büyük ilgi gördü hem de Türkiyenin ekonomisini tartışmaya tekrar açtı.
İlk etepta İstanbulda 50, Ankarada ise 15 noktada tanzim satış noktası kuruldu ve bu noktolarda domates, salatalık, ıspanak, patates, soğan, patlıcan ve biber satışı gerçekleştirildi.
Satış noktaları önünde uzun kuyruklar oluşurken, kişi başına en fazla 3 kiloluk bir sınırlama getirildi. Bu satış noktalarının üreticiden aldığı ürünleri zararına sattığı iddia edildi.
Yaklaşık bir aylık süre zarfında türkiyenin gündemine oturan tanzim satış noktaları yerel seçim ve gıda fiyatlarındaki düşüşle birlikte kapatıldı.
İFLAS VE KONKORDATO DALGASI...
Konkortado terimi Türkiyenin gündemine ilk kez 2018 yılı eylül ayında girdi. Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan 13 Aralık 2018de yaptığı açıklamada yıl içinde 846 şirketin konkordato ilan ettiğini duyurmuştu.
2019da konkordato ilan eden şirketlerin sayısında azalma yaşanmasına rağmen, ilan haberleri gelmeye devam etti.
2019un hemen başında konkordato isteyen fakat bu talebi İzmir 1inci Asliye Ticaret Mahkemesince kabul görmeyen Pamukkale Turizm iflasını açıkladı.
Yine yıl içerisinde kestane şekerleriyle ünlü Bursanın köklü Kafkas konkordato ilan etti. Kafkası Galatasaray Eski Başkanı Ünal Aysalın şirketi Unitin yüzde 60 payla ortak olduğu Yeni Elektrik Üretim A.Ş., İzmirde, 83 yıllık tarihi olan ve Türkiyenin ilk entegre üretim kuyumculuk fabrikasını açan Temizocak Kuyumculuk, Kayserili Boldera Mobilya, 43 yıllık geçmişi olan Baysan Trafo, ve ünlü ayakkabı markası Kemal Tanca takip etti.
2019un son konkordato ilanı ise haciz başvuruları sebebiyle üretime ara veren otobüs üreticisi TEMSAdan geldi. TEMSA 25 Aralıkta konkordato ilan ettiğini duyurdu.
ALBAYRAKIN YENİ EKONOMİ PROGRAMI (YEP)
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ilk olarak 10 Nisanda Yeni Ekonomi Programı Yapısal Dönüşüm Adımları 2019u düzenlediği basın toplantısıyla açıkladı.
Albayrak ekonomik reform yapacaklarını belirterek konkordatodan ve kredi yapılandırmaya, tarımdan vergiye uygulayacakları dönüşüm adımlarını sıraladı.
Eylül ayına gelindiğinde ise Albayrak, 2020-2022 dönemine ilişkin enflasyon, istihdam, büyüme, ihracat, cari açık gibi temel makro göstergelerin belirlendiği Yeni Ekonomi Programını (YEP) açıkladı.
Bu süreçte ilk icraatların reel sektöre yönelik yapıldığını dile getiren Albayrak, İVME adı altında (İleri, Verimli, Milli Endüstri) yeni bir finansman paketi açıklandı.
ZAM YAĞMURU...
Tarihe zamlarla boğuşulan yıl olarak geçen 2018in ardından 2019da zamların yılı oldu. Elektrikten suya, ekmekten doğalgaza neredeyse tüm temel ihtiyaç maddeleri bu yıl içerisinde zamlandı.
2018de elektriğe yıl içerisinde beş kere zam yapılırken 2019da bu rakam iki oldu. İki senede elektriğe yaklaşık yüzde 75 oranında zam gelmiş oldu.
Elektriğe 2019da ilk zam 1 Temmuzda, ikinci zam ise 1 Ekimde yapıldı. İlk yapılan zam ortalama yüzde 15 olurken ikinci zam yüzde 14,9 şeklinde oldu.
Geçen yıl ekim ayında elektrik faturasına 100 TL ödeyen bir tüketici, 2019 Ekim ayında aynı tüketim için artık 118,92 TL ödemek durumunda kaldı.
Doğalgaza da yıl içerisinde iki kere zam yapıldı. İlk zam 1 Ağustos 2019da gelirken ikinci zam 1 Eylül 2019da geldi.
İki zammın toplam oranı yüzde 30u buldu.
AÇLIK SINIRINDA ASGARİ ÜCRET
2019u son haftasının gündeminde asgari ücret vardı. Asgari Ücret Tespit Komisyonu dördüncü ve son toplantıda 2020de uygulanacak olan asgari ücreti karara bağladı.
Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk tarafından açıklanan asgari ücret 2 bin 290 TLden net 2 bin 324,70 TLye çıkarıldı.
Açıklanan ücrete tepki gösteren Türk-İş Genel Sekreteri Nazmi Irgat toplantıyı terk etti. Aynı gün Türkiyede gündem olan konuya siyasilerden, sendikalara, işçilerden emeklilere kadar geniş bir kitle tepki gösterdi.
7 milyon kişiyi ilgilendiren asgari ücret zamlı hâliyle Türk-İşin açlık sınırına denk bir ücret.
