Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Cuma günü beş Orta Asya ülkesinin liderlerini Berlinde ağırlayacak. Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan ve Tacikistan devlet başkanları, Scholzun yanı sıra, Almanya Cumhurbaşkanı Frank Walter Steinmeier ile de görüşecek. Bu ziyaret aynı zamanda, söz konusu beş ülke liderinin birlikte ilk kez bir Avrupa Birliği (AB) ülkesine ziyarette bulunup o ülkenin hükümet başkanıyla bir araya gelmeleri özelliğini taşıyor.
Alman hükümetinden yapılan açıklamada, buluşma fikrinin Başbakan Scholzdan çıktığı duyuruldu. Beş Orta Asya ülkesinin liderleri için düzenlenen çalışma yemeğinde ana gündem maddesinin, bölgesel iş birliği ile ekonomik ortaklığın geliştirilmesi olacağı ve Scholzun liderlerin hepsi ile tek tek de görüşeceği aktarıldı. Bu görüşmelerde de ikili ilişkilerin yanı sıra, ekonomi ve enerji politikaları alanındaki iş birliklerinin ele alınacağı vurgulandı.
Hükümet sözcüsü Steffen Hebestreit, Başbakan Scholz ile beş konuk liderin ortak buluşmasının ardından, formatın büyüklüğü nedeniyle bir basın toplantısı düzenlenmeyeceğini, ancak Perşembe gününden Berline gelecek olan Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ile Olaf Scholzun, o gün yapacakları görüşmenin ardından basın mensuplarının sorularına yanıt vereceklerini dile getirdi.
İnsan hakları ve yaptırımların delinmesi eleştirisiAsyanın iki büyük gücü olan Rusya ve Çin arasında yer alan beş ülke, zaman zaman Rusyaya yönelik Batı yaptırımlarının delinmesinde rol oynamakla suçlanıyordu. Bu konunun Cuma günü Scholz tarafından gündeme getirilip getirilmeyeceğine dair bir soruya net cevap vermeyen Alman hükümetinin sözcüsü Steffen Hebestreit, Yakın geçmişe bakarak şu söylenebilir ki, Başbakan bu konunun üzerinde yoğun bir şekilde duruyor ve hep kendiliğinden gündeme getiriyor dedi.
Liderleri Berline davet edilen beş ülke, Batıda sık sık demokrasi, insan hakları ve basın özgürlüğü gibi konularda eksiklikleri olduğu gerekçesiyle eleştiriliyor.
Orta Asya ülkelerine artan ilgi
Almanyaya davet edilen beş ülkenin liderleri geçen hafta da, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurul Toplantısı için bulundukları New Yorkta, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Joe Biden ile bir araya gelmişti.
Uluslararası gözlemciler, Rusyanın Ukraynaya saldırısı ile başlayan savaşla birlikte Batının Orta Asyaya bakış açısını değiştirdiği görüşünde. Örneğin Kazakistan petrol ve diğer ham maddelere sahip diyen Doğu Avrupa ve Uluslararası Araştırmalar Merkezinden (Zois) Beate Eschment, bu ülkenin, Almanyanın Schwedt kentinde yer alan rafineri için potansiyel bir tedarikçi olarak görüldüğünü, ancak Kazak petrolünü Almanyaya ulaştırmanın, şu an sadece Rus boru hatları aracılığıyla yapılabileceğini ifade ediyor. Eschment diğer yandan Kazakistanın, petrolünü Azerbaycanın başkenti Baküye taşımak ve oradaki boru hattı ile Türkiye üzerinden Avrupaya ulaşmasını sağlamak için bugünlerde büyük tankerler satın aldığı bilgisini de paylaşıyor.
Batı ile Orta Asya ülkeleri arasındaki ilişkiler, özellikle son dönemde Rusyaya bir alternatif aranmaya başlanması üzerine yeni bir döneme girmiş durumda. Örneğin Almanyanın Kazakistana ihracatı, 2023ün ilk yedi ayında yüzde 63,3 artarak, Estonya ve Letonya gibi bazı AB ülkelerine yapılan ihracatı hacim olarak geçti. Ancak Kırgızistana yapılan ihracatın yüzde 368,5 oranında artmasına da kuşku ile bakılıyor. Siyasi gözlemciler, malların Kırgızistan üzerinden Rusyaya gönderilmesi suretiyle yaptırımların deliniyor olabileceğini dile getiriyor.
Rusyaya karşı yeni bir ağırlık noktası
Berlinde gerçekleşecek buluşmada ekonomik gündem kadar siyasi konular da masaya yatırılacak. Almanya Başbakanı Scholz, daha önce yaptığı pek çok açıklamada, değişen jeopolitik duruma uygun olarak, Rusya ve Çinin etki alanına mahkum olmamaları için, gelişmekte olan ülkelerle ilişkilerin güçlendirilmesi gerektiğini ifade etmişti. Birçok Batı ülkesinde olduğu gibi Almanyada da, Moskovanın Orta Asya ülkelerini arka bahçesi gibi gördüğünü düşünenlerin sayısı oldukça fazla.
Bu ülkeler içinde, ekonomik anlamda en güçlü olan Kazakistan bir süredir, kendi üzerindeki Rus etkisini azaltmak için, Çinin yanı sıra ABD ve AB ile ilişkilerini geliştirmeye çalışıyor. Beate Eschment, Orta Asya ülkelerinin Batı ile ilişki kurmak ve ilgi görmek istediklerini vurgulayarak, diğer yandan bu devletlerden hiçbirinin Rusyadan tamamen kopmayı düşünmediğini, sadece coğrafi konumlarının bile böyle bir düşünceye engel olduğunu belirtiyor.
