Rusya-Ukrayna arasında her geçen gün derinleşen savaş, emtia ve gıda piyasalarında fırtınalar yaratıyor. Dünya piyasalarında doğalgazdan benzine, buğdaydan şekere artış rekorları kırılırken birçok üründe dışa bağımlı olan Türkiye’de de sadece fiyat artışı değil yokluk korkusu başladı. AKP iktidarı ise giderek artan gıda ve enerji krizine karşı henüz detaylı bir açıklama yapmadı.
DOMİNO ETKİSİ
Dünya piyasalarında bin metreküp doğalgazın fiyatı 2 bin doları, brent petrolun varili 125 doları geçti. Buğdayın tonu 450 doları aşarak mart 2008’den bu yana en yüksek seviyeyi gördü. Mısır fiyatı Eylül 2012’den itibaren en yüksek seviyeye çıkarak 305 dolar/ton oldu. Soya fasulyesi haftalık bazda yüzde 4.6, şeker de yüzde 10.1 artış kaydetti.
Cumhuriyetten Ali Can Polatın haberine göre; birçok emtiada bağımlı olduğu Rusya ve Ukrayna savaşının Türkiye’yi bütün dünyadan daha fazla etkileyeceğini söyleyen Türkiye Gıda Sanayi İşverenleri Sendikası Başkanı Necdet Buzbaş, alternatif pazarlara yönelmenin mümkün olamayacağını da belirtti. Alternatif pazarlardan olan Arjantin’in birçok firmaya fiyat vermediğini belirten Buzbaş, “Çünkü fiyatlar sürekli değişiyor ve ülkeler kendi stoklarını da kontrol altında tutmak istiyorlar. Ukrayna’dan en az iki yıl hiçbir şey beklemiyoruz. Rusya’da ise yaptırımlar hangi aşamaya gidecek belli değil. Mevzu fiyattan çıkıp bulunabilirliğe geliyor, çok para verseniz de alamayabilirsiniz birçok ürünü” dedi.
Türkiye’nin şeffaf bir şekilde gıda stoklarını güncellemesi ve kamuoyuyla paylaşarak yurtaşları rahatlatması gerektiğini söyleyen Buzbaş, şöyle konuştu:
“- Un ihracatında bir numaraydık ama buğday arzımız sıkıntıya düştü. Demek ki cari açığımız artacak, ticaret dengesi şaşacak.
- Ayçiçek yağı tüketimin dışında çıktılarıyla da yem sanayisinde önemli bir girdi maddesiydi. O gelmezse yem sanayi de dara düşecek ve et, tavuk, yumurta, süt, peynir gibi hayati besinler etkilenecek.
- Yani krize acil önlem alınmazsa domino etkisi gibi birçok gıda maddesini ve birbirinden bağımsız gibi görünen birçok sektörü etkileyecek.
DOĞALGAZDA STOK YETERSİZ
Savaşın enerji faturası da Türkiye’yi zorlayacak. Doğalgazda İran ve Azerbaycanla biten kontratlar nedeniyle spot piyasaya bağımlı olan Türkiye’de fatura giderek artıyor. Stoklar konusunda ise BOTAŞ Genel Müdürü’nün 4.5 milyar metreküp doğalgaz olduğu iddiası piyasayı inandırmıyor. Türkiye’nin yanlış enerji politikaları sebebiyle dışa bağımlığını aşamadığını söyleyen enerji politikaları uzmanı Necdet Pamir, tüketimin ise sürekli olarak arttığını söyledi. Giderek daha fazla spot piyasaya bağımlı olan Türkiye’nin artan fiyatlar nedeniyle yüksek ödemelere mahkûm olacağını anlatan Pamir, “2020’de bin metreküpü 100 dolar olan doğalgaz, şu an 2 bin dolarları buldu. 2020 rakamlarına göre Türkiye’nin ithalatının yüzde 17’si bu spot piyasaya bağlı. Şu anda da birçok ithalat hattımızda sözleşme süreleri bitti ve örneğin Türkakım hattında fiyatların yüzde 70’e yakını spot piyasalara bağlı” dedi.
Pamir, BOTAŞ Genel Müdürü’nün “4,5 milyar metreküp stoğumuz var” açıklamasını da değerlendirerek, “Depoların toplam hacmi 4.2 milyar metreküp zaten. Nasıl 4.5 milyar metreküp sığdırdılar acaba? Stoklar karartılsa da biz 1.2 milyar metreküp olduğunu biliyoruz. Bu da Türkiye için oldukça yetersizdir” dedi.
