2023 seçimlerine Güçlendirilmiş-İyileştirilmiş Parlamenter Sistem önerisiyle gitme hedefi koyan muhalefeti de böylece anayasa masasına çekmeyi ve seçimlerin sistem referandumuna dönüşmesini engelleme hesabı yapılıyor.
Bu çerçevede, yarı başkanlık sistemine benzer bir yapılanmaya gidilmesi, bakan ve başkan yardımcılarının Türkiye Büyük Millet Meclisinden (TBMM) seçilmesi, Meclisin denetim yetkisinin artırılması dahil, mevcut sistemden feragat edilebilecek maddeler tartışılıyor.
MHP Genel Başkanı Devlet Bahçelinin 100 maddelik anayasa değişikliği önerisini tamamlamasının ardından Prof. Dr. Yavuz Atar başkanlığında oluşturulan Anayasa Bilim Kurulu oluşturan AKP yeni anayasa çalışmalarını sürdürüyor.
Anayasa değişikliğinde, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi olarak adlandırılan Başkanlık Sisteminin aksayan yönlerine ilişkin düzenlemeler de yer alacak.
Anayasa değişikliği için Mecliste Milliyetçi Hareket Partisinin (MHP) desteğine karşın yeterli sandalyesi bulunmayan AKP, hem geniş tabanlı anayasa yapabilmek, hem de 2023 seçimlerinin sistem referandumuna dönüşmesini engellemek için yeni bir hamleye hazırlanıyor.
Yüzde 50+1 masaya gelebilirMuhalefetle görüşmelerde nabız yoklanması düşünülen konulardan birisini ise cumhurbaşkanı seçilebilmek için gerekli oy çoğunluğu oluşturuyor.
Mevcut sistemde cumhurbaşkanının, seçilebilmek için yüzde 50+1 olarak ifade edilen oyların en az yarısından 1 fazlasını alması gerekiyor.
AKPde bir grup, sistemin özünün 50+1 üzerine kurulduğunu ve sistemin oturması halinde de bir sorun oluşturmayacağını düşünüyor. Ancak Başkanlık Sistemine geçiş sürecinde tartışılan, daha düşük bir oranın da masaya gelebileceği ifade ediliyor.
Cumhurbaşkanının yetkilerinin bir kısmını parlamento ile paylaştığı bir sistemde, daha düşük bir oy oranı seçilmesi önerisine muhalefetin de çok itiraz etmeyeceği düşünülüyor.
Hatta, CHPnin Başkanlık Sisteminde iktidara gelebilmek için daha düşük bir orana yaklaşabileceği görüşü savunuluyor.
Sistemin adı değişebilirAncak AKPnin önermesi tam olarak ne başkanlık sistemine, ne de yarı başkanlık sistemine oturuyor. AKP kurmayları, her ülkenin hükümet sistemlerini kendi koşullarına göre düzenlediğini belirterek, Şu anda başkanlık sistemi yürürlükte ama biz cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi diye isimlendirdik. Eğer muhalefetle uzlaşma sağlanırsa, buna göre parlamentosu güçlendirilmiş denilerek yeni bir isimlendirme yapılabilir görüşünü dile getiriyor.
Sivil anayasadan kaçanı millet cezalandırırPeki Muhalefetin uzlaşmaya yanaşmaması veya anayasa masasına oturmaması halinde nasıl bir yol izlenecek?
AKP kurmayları, uzlaşmaya yanaşmaması halinde, bunun faturasının muhalefete çıkacağı görüşünde:
Millet reformdan kaçanı cezalandırır. Seçmen bugüne kadar sivil anayasa yapma çalışmalarına hep destek verdi, kaçanı da cezalandırdı. Ama muhalefet katkı sunarsa orta bir yolda buluşulabilir.Anayasa taslağının önce MHP ile görüşülerek olgunlaştırılması düşünülüyor. Kamuoyuna açıklanmadan önce ise muhalefete götürülmesi ve böylece muhalefetin baştan reddi ve karşı cephe oluşturmasının önüne geçilmesi hesabı yapılıyor.
Parlamentosu güçlendirilmiş Başkanlık SistemiMHPnin sürpriz desteğiyle başkanlık sistemine hızla geçilmesi nedeniyle, uygulamada bazı aksaklıklar yaşandığı ve sistemin tam olarak oturmadığı AKPde de kabul görüyor.
Bu konuda sistem revizyonu tartışmaları gündeme gelmiş ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay başkanlığında sistemin aksayan yönlerine ilişkin bir çalışma yapılması kararlaştırılmıştı.
Ancak, sistem revizyonu tartışması, muhalefet tarafından Başkanlık Sisteminden vazgeçiliyor algısı oluşturulmaya çalıştığı gerekçesiyle rafa kaldırılmış, sadece Genel Kurulun çalıştığı günlerde Mecliste nöbetçi bakan uygulaması ile sınırlı kalmıştı. Ancak bu uygulama da beklentileri karşılamamıştı.
AKP yöneticilerinin verdiği bilgiye göre anayasa taslağında, denge-denetleme sisteminin güçlendirilmesi, kabine üyelerinin hem Meclis, hem de seçmene hesap verebilirliğinin sağlanması parlamentonun denetim yetkisinin daha da artırılmasına dönük düzenlemeler yer alacak.
Feragat edilebilecek düzenlemeler tartışılıyorAKPnin kırmızı çizgisini ise Başkanlık Sisteminin her koşulda korunması oluşturuyor. Bunun dışında, anayasanın uzlaşma ve geniş tabanlı olabilmesi için de nelerden feragat edilebileceği tartışılıyor.
Yeni ve sivil anayasanın geniş tabanlı olabilmesi için iktidar ve muhalefetin taleplerinin ortada buluşması veya iki tarafın da en azından ortaya yaklaşması gereğine işaret ediliyor.
AKP Meclis Grubundan bir yetkili, Başkanlık Sistemine geçilmesinin anayasal yönden büyük ölçüde iktidar talebinin karşılanması anlamına geldiğine işaret ederek, sistemin ortaya çekilmesi konusunda nelerden feragat edilebileceğini şöyle anlatıyor:
Anayasa eskiden muhalefetin vesayeti altındaydı. Buna karşı biz, ortada olması gereken anayasa eğrisini bize yaklaştırdık. Ama ikisinin ortada buluşması lazım. Biz zaten fedakarlıkta bulunacağız. Bu işi birlikte çözelim anlayışı ile muhalefete gidilip feragat edilecek konular ele alınabilir.
Yarı başkanlık benzeri bir sistem olabilirFeragat edilebilecekler arasında, bakanların ve başkan yardımcısının parlamentodan, milletvekilleri arasından atanması ve Parlamenter Sistemdeki güvenoyuna benzer bir sistemle belli koşullarda görevden alınması, gensoru, sözlü soru gibi Meclis denetim yollarının yeniden getirilmesi ile daha etkin bir denge-denetleme sistemi oluşturulması sayılıyor.
Muhalefetle masaya oturulduğunda bunlardan bir miktar daha esnemeye gidilebileceği ve yarı başkanlık sistemine benzer bir noktada buluşulabileceği ifade ediliyor.
Ancak iki başlılık yaratacağı gerekçesiyle yarı başkanlık sistemindeki gibi başbakanlık makamının yeniden ihdas edilmesine sıcak bakmıyor.
Parlamento koalisyonu oluşurEski parlamenter sistemi muhalefetin de istemediğini ve bu nedenle Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem önerdiğine işaret eden AKP kurmayları, parlamenter sistemde Meclisin hükümet kuran, hükümet yıkan işlev üstlendiği, Güneş Motel olayı gibi, milletvekili transferleri, hülle yöntemleriyle hükümet kurma yolunu açtığı ve bunun da istikrarsızlık oluşturduğuna dikkat çekiyorlar.
Ancak parlamentosu güçlendirilmiş bir Başkanlık Sisteminin, iktidar değil parlamento koalisyonunu sağlayarak denge denetleme mekanizmasının oturmasının sağlanacağı vurgulanıyor.
AKP kurmayları, Bakanların parlamentodan çıkmasının avantajı, yasama faaliyetinde koalisyon kurmak daha kolay olur, gerekirse diğer partilerden de kabineye bakan alınabilir. Bu, sistemi de konsolide eder, yasama faaliyetine heyecan getirir yorumunu yapıyor.
