Ermeni Soykırımı’nın üzerinden 106 yıl geçti. 106 yıldır soykırım, büyük felaket, tehcir ve kırımla ne toplumsal anlam da ne de resmi olarak yüzleşme ve hesaplaşma sağlandı. Bugün 24 Nisan 2015’te Ermeni aydın ve vekiller önceliğinde, tehcir edilmeyle başlayan soykırım tarihinin yıl dönümü.
Ermeni halkı, binyıllardır yaşadığı anayurdundan sürüldü, Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşayan 1,5 milyon Ermeni tehcirle, katliamla, mallarına el koyulmasıyla yüz yüze geldi.
SOYKIRIM NE ANLAMA GELİYOR?
Peki soykırım nedir? Gazete Karınca’da yer alan derlemeye göre ırk, canlı türü, siyasal görüş, din sosyal durum veya başka herhangi bir ayırıcı özellikleri ile diğerlerinden ayırt edilebilen bir topluluk veya toplulukların bireylerini bir plan çerçevesinde yok edilmeleri niyetiyle girişilen eylem ve sonuçlar bütünü anlamına geliyor.
Tam tanımı, soykırım üzerine çalışan akademisyenler arasında değişim gösterse de 1948 yılında Birleşmiş Milletler Soykırım Suçunun Engellenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi’nde (SSECS) hukuksal bir tanımı bulunuyor.
HEDEF NEYDİ?
İttihat ve Terakki hükümeti, Birinci Dünya Savaşı’nın olduğu dönemde Anadolu’da yaşayan Ermeni nüfusunu ortadan kaldırarak, bu bölgedeki Müslüman Türk hakimiyetini pekiştirmeyi hedefliyordu.
Bu süreçte Ermeniler zorla Müslümanlaştırıldı. Soykırımla tehcir iç içe gerçekleşti. Ermeniler olmak üzere Süryani, Keldani, Ezidi ve Rum halklarının mülklerine el konuldu, kültürel varlık kamu iradesiyle el değiştirdi. Ayrıca bu halkların tarihsel olarak kökenlerinin ve izlerinin tümden silinmek istedi.
NELER YAŞANDI?
Bölgesel askerler ve memurlar, İstanbul’daki merkezi hükümetten emir alarak yerel sivillerin de desteğiyle sürgünleri gerçekleşti. Osmanlı askeri güçleri ve destekçileri, savaşabilecek yaştaki Ermeni erkeklerinin çoğunluğunu öldürdü.
Bunun yanı sıra binlerce kadın ve çocuk da yaşamını yitirdi. Tehcir sırasında hayatta kalan yaşlı erkekler, kadınlar ve çocuklardan oluşan konvoylar saldırılara maruz kaldı. Kadınlar ve genç kadınlar kaçırılarak, cinsel şiddete maruz bırakıldı. Yüzbinlerce Ermeni ise belirlenen kamplara ulaşamadan önce açlık, susuzluk ya da hastalık nedeniyle öldü.
KÜLTÜREL, SOSYAL VE EKONOMİK KAYIPLAR
Ermeni kültür, din, tarih ve toplumsal mirasına ait nesnelerin yok edilmesi, hem soykırımın kendisinin hem de sonrasındaki inkar sürecinin bir başka önemli parçasıydı. Ermeni kiliseleri ve manastırları tahrip edildi veya camilere dönüştürüldü. Ermeni mezarlıkları yerle bir edildi.
Van gibi bazı şehirlerde Ermeni mahalleleri yıkıldı. Katliamlarla aynı dönemde Ermeniler tazminat almaksızın servetlerini ve mülklerini kaybetti. İşyerleri ve çiftlikleri ellerinden alındı. Tüm okullar, kiliseler, hastaneler, yetimhaneler, manastırlar ve mezarlıklar Türkiye devletinin mülkü hâline geldi.
1916’nın Ocak ayında Osmanlı Ticaret ve Ziraat Nezareti, imparatorluğun sınırları içinde faaliyet gösteren tüm mali kuruluşların Ermeni varlıklarını hükûmete devretmesini emreden bir kararname çıkardı. Birinci Dünya Savaşı’nın son bulmasıyla soykırımdan sağ kurutulanların bazıları evlerine geri dönmeye ve mülklerini geri istemeye çabaladı ancak Türkiye bunun önüne geçti.
24 NİSAN’IN ÖNEMİ
24 Nisan 1915’de İstanbul’da ve Ermeni nüfusunun yoğun olarak yaşadığı illerde tutuklanan 2 bin 234 Ermeni aydın, gazeteci ve sanatçı sürgüne gönderilip, öldürüldü. 24 Nisan, Ermeniler tarafından soykırımın başlangıç günü olarak kabul ediliyor.
Ermeniler, her yıl 24 Nisan günü başta Ermenistan olmak üzere Kanada, Fransa, Ermeni diasporasınının yoğun olarak yaşadığı bölgelerde Ermeni Soykırımı’nı Anma Günü kapsamında törenler düzenliyor.
ERMENİ SOYKIRIMI’NI RESMEN TANIYAN ÜLKELER
Türkiye, Ermeni Soykırımının üzerinden 106 yıl geçmesine rağmen hala soykırımla yüzleşmedi ve Ermenilerden özür dilemedi. 2021 itibarıyla 31 ülke, resmi olarak Ermeni Soykırımı’nı tanımış durumda.
Soykırımı tanıyan ülkeler şöyle: Almanya, Arjantin, Avusturya, Belçika, Bolivya, Brezilya, Bulgaristan, Kanada, Şili, Güney Kıbrıs, Çekya, Ermenistan, Fransa, Yunanistan, İtalya, Libya, Litvanya, Lübnan, Lüksemburg, Hollanda, Paraguay, Polonya, Portekiz, Rusya, Slovakya, İsveç, İsviçre, Suriye, Vatikan, Venezuela, Uruguay.
Ayrıca Danimarka hükümeti 2017’de, “1915 ve 1923 yılları arasında Doğu Anadolu’da yaşanan trajik ve kanlı olaylar” tanımlamasının yer aldığı bir kanun çıkardı.
Ermeni Soykırımı’nı tanıyan kuruluşlar ise Birleşmiş Milletler Ayrımcılığın Önlenmesi ve Azınlıkların Korunması Alt Komisyonu, Avrupa Konseyi, Avrupa Parlamentosu ve Dünya Kiliseler Konseyi.
TÜRKİYE’DE MEVCUT ERMENİ NÜFUSU
“Time to Analyze” adlı platform, dünyadaki Ermenilerin sayısı hakkında 2018 yılında bir rapor hazırlamıştı. Genel olarak dünyada yaşayan 10.297.770 Ermeni’nin 8.140.500’ü Ermenistan ve Karabağ dışında yaşıyor. En büyük Ermeni cemaatleri Amerika Birleşik Devletleri, Rusya, Fransa, İran, Suriye, Lübnan ve Arjantin’de. Bu rapora göre şu an Türkiye’de ise 70 bin civarında Ermeni yaşıyor.
