Hükümet, bacasız fabrika diye övündüğü cezaevlerini rant kapısına çevirmeye devam ediyor. Adalet bakanlığı son sekiz yılda “Y” ve “S” tipi olarak adlandırılan “kuyu tipi” cezaevleri için kamu bütçesinden 1,6 milyar TL harcadı. Reel değeri 20 milyar TL’yi geçen ve pazarlık usulüyle dağıtılan ihaleler, AKP il yöneticilerinden spor kulübü başkanlarına, Ağca’nın arkadaşına kadar uzanıyor.
Türkiye’de yüksek güvenlikli cezaevlerinin yeni kuşağı, “F tipi”nin ötesine geçen bir izolasyon modeliyle inşa ediliyor. Adalet Bakanlığı’nın son sekiz yılda hız verdiği bu hapishaneler, bakanlık kayıtlarında “Y Tipi” ve “S Tipi” olarak geçiyor. Ancak içeriden gelen tanıklıklarda bu binalara verilen isim çok daha sert: “Kuyu tipi.”
İhalelerinin büyük bölümünün, açık rekabet olmaksızın pazarlık (21/b ve 21/c maddeleri) kapsamında yapıldığını ve devletin kuyu tipi cezaevleri ‘yatırımlarının’, şaşırtıcı iş ortaklarıyla buluştuğunu ortaya koydu. Düzcespor başkanının mimarı, Vanspor eski asbaşkanının şirketi ve AKP Elazığ İl yöneticisi milyonluk ihaleleri aldı. Hatta Mehmet Ali Ağca’nın hücre arkadaşı bile ihale alanlar arasında.
Kısa Dalga’dan Canan Çoşkun’un haberine göre, Adalet Bakanlığı’nın verilerine göre, ülke çapında 13 tane Y tipi, 7 tane de S tipi hapishane bulunuyor. Y tipi cezaevleri Adana Suluca, Aksaray, Antalya, Burdur, Erzurum Aziziye, Kırşehir, Konya Ereğli, Çorlu Karatepe ve Tekirdağ’da; S tipi cezaevleri ise Antalya, Manavgat, Iğdır, Kırşehir, Bodrum, Samsun Kavak ve Çarşamba’da yer alıyor.
Mahpusların “güneş görmedikleri”, “hiçbir mahpusla temas etmeden yaşadıkları” ve “tek kişilik hücrelerde tutuldukları” bu yeni tip cezaevleri, insan hakları savunucularına göre “yalıtılmış bir mimariyle cezalandırmanın fiziksel bir işkenceye dönüştüğü” yapılar olarak tanımlanıyor.
Kamu İhale Kurumu (EKAP) verilerine göre, 2017 – 2025 yılları arasında Y ve S tipi cezaevleri için toplam 25 ihale yapıldı. Y tipi cezaevlerinin yapımına bu yıllar arasında toplam 1 milyar 254 milyon 573 bin 525 TL harcandı. S tipi cezaevleri içinse toplam 362 milyon 758 bin TL harcandı.
İhale süreçlerinin büyük bölümü, pazarlık (21/b ve 21/c maddeleri) kapsamında yapıldı; yani kamuya açık rekabet olmaksızın belirli firmalar arasında yürütüldü. Kamu İhale Kanunu’nun bu hükümlerine göre, ancak “doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması” ve “savunma ve güvenlikle ilgili özel durumların ortaya çıkması” durumunda bu yola başvurulabilir.
Dönüşüm için 238 milyon harcanmış
Dikkat çeken bir başka unsur ise mevcut yüksek güvenlikli cezaevlerinin de Y tipine dönüştürülmesi. 25 ihaleden 8’i bu dönüşümler için açıldı. 2022-2025 yılları arasında Çorlu Karatepe, Kırşehir, Erzurum Aziziye, Adana, Tekirdağ, Antalya ve Konya Ereğli’deki hapishanelerin dönüşümü için toplam 238 milyon 68 bin 25 TL harcandı.
EKAP verilerinden derlediğimiz dikkat çekici bazı ihaleler şöyle:
Düzcespor başkanının mimarına giden ihale
Adalet Bakanlığı, Şubat 2025’te aralarında Çorlu Karatepe, Kırşehir ve Aziziye kuyu tipi cezaevlerinin de bulunduğu altı hapishanenin bakım, onarım ve yenilenmesiyle ilgili ihaleye çıktı. Yaklaşık maliyeti 39,5 milyon olarak belirlenen ihalenin kazananı İD Mühendislik İrfan Dursun isimli şirket. Mimar İrfan Dursun’un şirketi, 12 Mayıs 2025’te sonuçlanan ihaleyi 35 milyon 310 bin TL’ye kazandı. İhale, “savunma ve güvenlikle ilgili özel durumlar” gerekçesiyle 21/c maddesi kapsamında yapıldı. İhale, bugün 41 milyon 220 bin TL’lik bir reel değere sahip.
İrfan Dursun’un firmasının internet sitesinde yer alan projeler sekmesinde Algün isimli şirkete Düzce’de yapılan projelerin fazlalığı dikkat çekiyor. Dursun’un kataloğundaki 51 projeden 27’si Algün İnşaat’a ait. İrfan Dursun, Cihat-Canan Algün çiftine yaptığı evi de sitesinde sergilemiş.
Algün şirketinin sahibi de Düzceli bir iş insanı olan Cihat Algün. Algün, 2022 yılında Düzce’ye yapmak istediği bir otelle ilgili o dönemin Genel Başkan Yardımcısı Mehmet Özhaseki’yle de görüşmüş. Algün, bir dönem Düzcespor başkanlığı da yapmış. Kendisiyle ilgili bir haberde şöyle yazıyor:
“Cihat Algün Cemaatçi kökenleri olan bir yapıdan küçük yaştan itibaren ticaretin içinden gelen bir kişi. Düzce’den Akçakoca’ya yaptığı işler ve icraatlar la kendinden söz ettiren iş Dünyasının son yıllardaki parlayan yıldızı oldu. Dönemin Düzce Belediye başkanı Mehmet Keleş ile bir günde 17 kez telefon görüşmesi yaparak Düzce spor Başkanı seçildiği iddia ediliyor. Düzcespor başkanlığına seçildikten sonra Belediye başkanları, Milletvekilleri, Valilik ve Bakanlık makamlarında anılmaya bilinmeye kabul görmeye başladı.”
Usulsüzlükle anılan şirkete giden ihale
Çorlu Karatepe cezaevinin yapımı için 2017’de davet usulüyle açılan ihale, Kur İnşaat ve SMS İnşaat ortaklığına gitti. Yaklaşık maliyeti 414,9 milyon TL olan iş, 358 milyon TL bedelle tamamlandı. İhalenin reel değeri 3,68 milyar TL’yi buldu.
Kur İnşaat’ın sahibi Kemal Tankal, geçmişte ihale usulsüzlüğüyle ilgili “Vurgun Operasyonu” kapsamında sorgulanmıştı. Aynı ortaklık Sincan ve Konya Ereğli cezaevlerinin yapımından da toplam 606 milyon TL kazanmıştı.
AKP il yöneticisine 74 milyonluk dönüşüm ihalesi
2023’te, Çorlu’daki 1 ve 2 Nolu Yüksek Güvenlikli cezaevlerinin Y tipine dönüştürülmesi ihalesi AKP Elazığ İl yöneticisi Mustafa Tetik’in şirketi M.Y.S. Yol Yapı’ya verildi. Yaklaşık maliyeti 99,7 milyon TL olarak belirlenen ihale Tetik’e 74 milyon 423 bin TL kazandırdı. Bu ihalenin reel değeri ise yaklaşık 131 milyon TL.
Tetik, Elazığ’da 24 Ocak 2020’de meydana gelen 6,8 büyüklüğündeki deprem öncesinde merkez Sürsürü Mahallesi’nde diktiği 26 katlı bina ile dikkat çekmişti. Tetik, 6 Şubat Kahramanmaraş depremlerinden sonra yapılan toplu konut ihalelerinden de kazançlı çıkmış, Elazığ’da inşa edilen toplu konut projesi için 846,3 milyon TL’lik bir ihale almıştı. Tetik’in firması İstanbul Tuzla’da 625 konut ve 16 dükkanlık bir proje için yapılan ihaleyi de 698,3 milyon TL’ye kazanmıştı.
AKP’li Tetik, 6 Şubat depremleri sonrasında düzenlenen “Türkiye Tek Yürek” bağış kampanyasına katılarak 6 milyon TL bağışlayacağını duyurmuştu.
Vanspor başkanına giden ihale
Adalet Bakanlığı, Burdur’da yapılan hapishane için 22 Eylül 2017’de ihaleye çıktı. Yaklaşık maliyeti 376,5 milyon TL olarak hesaplanan ihale, davet usulü olarak bilinen Kamu İhale Kanunu’nun 21/b maddesine dayandırıldı. 14 Şubat 2018’de sonuçlanan ihaleyi 333,6 milyon TL’ye Ermit Mühendislik firması kazandı. Bu ihalenin reel değeri yaklaşık 3,43 milyar TL.
Şirketin internet sitesindeki projeler arasında İzmir Bölge Adliye Mahkemesi, Kars-Tiflis Gürcistan Demiryolu, Yeni İzmir Fuarı, Kars Havalimanı, Hatay Havalimanı, Trabzon Havalimanı, Çanakkale Devlet Hastanesi, Van Cezaevi ve Van Havalimanı yer alıyor.
Şirket, aslında 1971 yılında Ankara’da kurulmuş, ancak ortaklık yapısı 1990 yılında yönetime Vanspor eski asbaşkanı Bülent Cankurtaran’ın katılımıyla değişmiş.
Depremde hasar alan Düzce Adliyesi’ni yapan şirket
Kırşehir’e yapılan cezaevi için 15 Ağustos 2017’de ihaleye çıkıldı. Yaklaşık maliyeti 376,5 milyon TL olarak hesaplanan ihaleyi Eylül 2017’de Bahadır Mühendislik ve Aras İnşaat ortaklığı 287,2 milyon TL’ye kazandı. Yabancı katılımcıya açık ve fiyat farkının verileceğinin belirtildiği ihale yine Kamu İhale Kanunu’nun 21/b maddesine dayandırılarak davet usulüyle yapıldı. İhalenin bugünkü reel değeri yaklaşık 2 milyar 952 milyon TL.
İhalenin kazananlarından Aras İnşaat, kamudan aldığı ihalelerle öne çıkıyor. Şirketin devam eden projeleri arasında İvedikkent, Kastamonu 250 yataklı Fizik Tedavi Rehabilitasyon Hastanesi, Konya Ceza İnfaz Kurumu Kampüsü, Hatay 12’nci etap kırsal 804 adet deprem konutu ve 299 adet ahır yapımı, Düzce Çilimli’deki 152 konutlu TOKİ projesi, Balıkesir Edremit Devlet Hastanesi, Adıyaman 8’nci etap 755 deprem konutu ve 211 ahır işi, Kırşehir 400 yataklı devlet hastanesi işi, Gaziantep 6’ncı etap 705 deprem konutu ve 161 ahır işi, Düzce TOKİ projesi, Ankara Abdurrahman Yurtaslan 600 yataklı Onkoloji Eğitim ve Araştırma Hastanesi bulunuyor.
İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi, İstanbul Bölge İdare Mahkemesi, İstanbul Riva’daki milli takım kampı, Çanakkale Gelibolu Milli Parkı, Aksaray Merkez Devlet Hastanesi, Erzincan Yeni Şehir Stadyumu, Ankara Batı Adliyesi, Adalet Bakanlığı Antalya Kundu Sosyal Tesisleri, Bolvadin, Denizli, Düzce, Elazığ, Elmalı, Karabük, Kars, Malatya Akçadağ ve Manisa ceza infaz kurumları da şirketin tamamladığı projeler arasında yer alıyor.
Şirketin 1999 depremlerinden sonra yaptığı Düzce Adliyesi binası, 2022’deki 5.9 büyüklüğündeki depremde yeniden ağır hasar almıştı. Açılışı dönemin Adalet Bakanı Mehmet Ali Şahin’in katılımıyla yapılan bina için ‘Düzce’de 430 fora kazık çakılarak yapılan ilk bina’ yorumları yapılmıştı.
Bahadır Mühendislik şirketi de aslında Aras İnşaat’ın ortak olduğu bir şirket. Şirketin internet sitesine ise yine kamudan alınan ihalelerle inşa edilen yapılar göze çarpıyor. Kilis, Elazığ ve Denizli’de cezaevi inşaatları, İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi, Ankara Sincan Adliyesi, Kahramanmaraş Adliyesi, Gaziantep, Aksaray ve Etimesgut’ta devlet hastaneleri, öğrenci yurtları şirketin inşa ettiği binalar arasında yer alıyor.
Ağca’nın hücre arkadaşına giden ihale
Iğdır S Tipi Hapishanesi’nin ihalesi de dikkat çeken kamu harcamaları arasında yer alıyor. Adalet Bakanlığı, bu hapishane için 19 Eylül 2017’de ihaleye çıktı. Yaklaşık maliyeti 119.2 milyon TL olarak belirlenen ihale, Kamu İhale Kanunu’nun 21/b maddesine dayandırılarak davet usulü yapıldı. 26 Ekim 2017’de sonuçlanan ihaleyi Tek-İmaş isimli şirket 104 milyon 720 bin TL’ye kazandı. İhalenin bugünkü reel değeri yaklaşık 1 milyar 78 milyon TL.
Şirketin ortakları arasında adı 1977’de Galatasaray Mühendislik Yüksekokulu kantininde devrimci öğrencilerin öldürülmesi olayına karışan ülkücü Ahmet Malkan bulunuyor. Malkan, Abdi İpekçi’nin katili Mehmet Ali Ağca ile 1979 yılında Maltepe Askeri Cezaevi’nde kalmıştı. Malkan ve Ağca’nın diğer hücre arkadaşlarıysa Tevfik Ağansoy ve Yavuz Çaylan’dı. Malkan’ın ismi Ağca’nın cezaevinden firarına da karışmıştı. Ahmet Malkan, Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş’ı da makamında ziyaret etmiş.
Şirketin internet sitesindeki kataloğa bakıldığında kamu ihaleleri dikkat çekiyor. Irak, Çekya, Kırgızistan, Türkmenistan, Tataristan, Kosova ve Arnavutluk’taki ihalelerin yanı sıra Türkiye’de de kamu ihaleleriyle adliye binası, cezaevi, yurt, baraj inşaatı, altyapı inşaatları yaptığı göze çarpıyor.
Termik santral inşa eden şirkete giden ihale
Samsun’un Çarşamba ilçesinde inşa edilen S Tipi cezaevi için 20 Eylül 2017’de ihaleye çıkıldı. Kamu İhale Kanunu’nun 21/b maddesine dayandırılarak davet usulü yapılan ihale, yabancı katılımcıya açık ve fiyat farkının ödeneceği bir şekilde düzenlendi. Yaklaşık maliyeti 209,9 milyon TL olarak hesaplanan ihaleyi, 174 milyon TL’ye YSE Yapı isimli şirket kazandı. İhalenin bugünkü reel değeri yaklaşık 1,79 milyar TL.
Söz konusu firma, Çelikler Holding’e bağlı bir şirket. Çelikler Holding, enerji, maden, turizm, inşaat ve havacılık alanlarında faaliyet gösteriyor. Şirketin dikkat çeken işleri arasında kapasite artırımıyla çevre örgütlerinin takibi altındaki Afşin-Elbistan Termik Santrali yer alıyor.
Karadeniz Ereğli’ye yeni cezaevi
EKAP verileri dışında Zonguldak’a bağlı Karadeniz Ereğli’de de geçtiğimiz Şubat ayında bir cezaevi inşaatı başladı. AKP Zonguldak Milletvekili ve Adalet Komisyonu üyesi Saffet Bozkurt’un sosyal medya paylaşımlarından inşaatın akıbeti takip edilebiliyor. Bozkurt, henüz “tipi” belli olmayan cezaeviyle ilgili paylaşımlarında 800 kişilik cezaevini Zen Grup Mühendislik şirketinin inşa ettiğini belirtmiş ve şirketin sahibi Bülent Kasımay ile makamındaki görüşmesinde çekilen fotoğrafı paylaşmış. Yerel basında çıkan bir haberden cezaevi inşaatının 837 milyon liraya mal olacağı belirtilmiş. Yakın zamanda çıkan haberlerdeyse cezaevinin 1000 kişilik olacağı yazıyor.
