Türkiyede benzinin litre fiyatına 1,37 TL, motorinin litre fiyatına da 1,13 TL zam geldi Son yapılan zamla birlikte benzinin litre fiyatı 43,45 TL motorinin litre fiyatı 42,98 TLye çıktı.
Yılbaşında önce ÖTV zammı ile artan akaryakıt fiyatları ardından Brent petrol ve döviz kurlarında yaşanan dalgalanma ile değişmeye devam ediyor.
Son zammın ardından yılbaşından bu yana fiyatlar benzinde yüzde 26, motorinde yüzde 16 arttı. Ocak 2023ten bu yana artış ise benzinde yüzde 116, motorinde yüzde 90 oldu.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun (EPDK) yayınladığı son verilere göre 95 oktan benzinin fiyatı Ocak 2023te 20,11 TL idi. Geçen 14 ayda fiyatlar yüzde 99 arttı. Şubat ayı ortalaması 40,11 TL oldu.
Motorinde de durum değişmedi. Ocak 2023te litre başına 22,61 TL olan motorin fiyatı Şubat 2024te yüzde 88 artışla ortalama 42,53 TLye yükseldi.
Akaryakıt fiyatları bu düzeyleri ile tüm Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin altında bulunsa da satın alma gücü üzerinden değerlendirildiğinde tam tersi bir tablo ortaya çıkıyor. Öte yandan Avrupa Birliği ülkelerinde akaryakıt fiyat artışlarının Türkiyenin gerisinde kaldığı görülüyor.
EPDK verilerine göre Şubat 2024te 27 AB ülkesinde ortalama motorin fiyatı litre başına 1,696 Euro olurken fiyatlar 2023 başından bu yana yüzde 4ün üzerinde düştü.
AB ülkelerinde ortalama 95 oktan benzin fiyatı da 14 ayda sadece yüzde 1,5 arttı.
Akaryakıt zamları üretim ve nakliye maliyetlerini artırarak gelecek dönem zamlarının da bir habercisi. Peki akaryakıt fiyatlarındaki artış devam edecek mi, vatandaşı ne bekliyor?
Akaryakıt fiyatları nasıl hesaplanıyor?
Petrol Piyasası Kanununa göre petrol alım satımında fiyatlar en yakın erişilebilir dünya serbest piyasa koşullarına göre oluşuyor. Buna göre Akdeniz-İtalyan piyasasında yayınlanan günlük CIF Akdeniz ürün fiyatları ve günlük dolar kuru takip ediliyor. Beş günlük ortalama yüzde 3ü geçerse artış ya da azalış, vergiler hariç elde edilen rafineri çıkış fiyatlarına yansıtılıyor.
Benzin ve motorin fiyatları hesaplanırken ise gümrüksüz rafineri fiyatına ÖTV ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu payının eklenmesiyle KDV hariç rafineri satış fiyatı bulunuyor.
DW Türkçeye konuşan enerji uzmanı Ali Arif Aktürk, hem Süveyş Kanalındaki sıkıntılar hem de dolardaki yükselişin petrol fiyatlarını etkilediğine dikkat çekiyor.
Ucuz Rus petrolü neden fiyatlara yansımıyor?
Öte yandan Aktürk, Türkiyede hem rafineri lisansı hem de dağıtım lisansı sahiplerinin son dönemde Rusyaya olan yaptırımlardan dolayı ucuzlayan Rus petrolü aldığına işaret ediyor. Peki buna rağmen fiyatlar neden düşmüyor?
Yunanistan ve Hindistanın da Türkiyedeki lisans sahipleri gibi ucuz Rus petrolünden faydalandığını ifade eden Aktürk, Ucuz alıyorlar ancak satarken dünya fiyatlarından satıyorlar diyor.
Aktürkün verdiği bilgiye göre bu durum Petrol Piyasası Kanununun 10uncu Maddesine dayanıyor. Söz konusu maddenin lisans sahiplerine petrolü uluslararası fiyattan satma yetkisi verdiğini belirten Aktürk, Yani İtalyadaki CIF endeksinde belirlenen bir fiyatla satılıyor. Ancak alım maliyetleri uluslararası piyasalardan değil; daha düşük fiyattan alıyorlar Rus petrolünü ve ürünlerini diyor.
Akaryakıt fiyatlarının Türkiyede enflasyonun en önemli kalemlerinden biri olduğunu vurgulayan Aktürk, dolayısıyla bu durumun EPDK gibi düzenleyici kurumlar tarafından en azından geçici süreyle düzenlenmesinde fayda olduğu görüşünde. Petrol Piyasası Kanununun 10uncu Maddesinin askıya alınabileceğine işaret eden Aktürk, Ya da EPDKnın yine yetkisi var. Maliyetlerdeki bu düşüşü mutlaka pompaya yansıtmak gerekiyor. Çünkü enflasyon aldı başını gidiyor. Akaryakıta gelen her türlü zam, navlun giderleri üzerinden enflasyonu da ciddi şekilde etkiliyor diye konuşuyor.
DW Türkçeye konuşan TMMOB Makina Mühendisleri Odası Enerji Çalışma Grubu Başkanı Oğuz Türkyılmaz da Rusyanın elindeki petrolü genellikle Brent fiyatlarının yaklaşık yüzde 10-15 altında sattığını söylüyor. Türkiye özelinde hangi fiyatın uygulandığının resmi olarak açıklanmadığının altını çizen Türkyılmaz, Türkiyenin petrol ithalatında rakamsal olarak gerçekleşen düşüşün piyasayı Rus petrolünün yönlendirdiğini gösterdiğini ekliyor.
Akaryakıtta vergi oranları nasıl etkiliyor?
Bu yıl akaryakıt fiyatlarında ilk kez otomatik ÖTV artışı nedeniyle fiyat artışına da gidildi.
Ocak ayının başında, 2023 enflasyonunun belli olmasının ardından, akaryakıtta ÖTV oranı yüzde 25,6 oranında artırıldı. Buna göre ÖTV tutarları 95 oktan benzinde 7,52 TLden 9,45 TLye, motorinde 7,05 TLden 8,86 TLye çıktı. 98 oktan benzinin ÖTV tutarı ise litrede 7,88 liradan 9,91 liraya çıktı.
Temmuz 2023te ise akaryakıtta KDV oranı yüzde 18den yüzde 20ye yükseltildi.
Hem ÖTV hem de KDV artışları pompaya zam olarak yansıdı.
Oğuz Türkyılmaz, artan fiyatların yüksek vergi oranlarıyla da bağlantılı olduğu görüşünde. Türkyılmaz, Her benzin istasyonu bir vergi dairesi ofisi gibi çalışıyor. Açıkçası hem ÖTV hem KDV çok yüksek diyor.
Fiyatlar daha da yükselir mi?
Ali Arif Aktürke göre petrol piyasasındaki en büyük endişe Ortadoğudaki gerilimin Hürmüz Boğazına sıçraması. Buradan geçen petrol kaynaklarının dünya petrolünün yaklaşık yüzde 20sini oluşturduğunun altını çizen Aktürk, Böyle bir durum gerçekleşirse hem Brent petrol hem de diğer petrol ürünlerinin fiyatları alır başını gider diyor.
Ancak Husilerin saldırılarında bir azalma olur ve Süveyş yeniden eski rejimine dönerse petrol fiyatlarındaki artışın durulacağını dile getiren Aktürk, fiyatlarda 5 Kasımda gerçekleştirilecek ABD seçimlerinin de etkili olabileceği görüşünde.
Aktürk, Akaryakıt fiyatları Amerikan seçmenini de etkiliyor. Amerika mutlaka stratejik petrol rezervlerini uluslararası fiyatların kontrol edilmesi amacıyla kullanır. Yine de Süveyşteki gerginliğin yerini sakinliğe bırakıp bırakmaması fiyatlardaki en önemli belirleyici olacaktır diyor.
