ABDnin Türkiyeye yaptırım kararı almasının ardından Türkiyede piyasalar karışırken, Türkiye-ABD geriliminin tırmanması halinde ekonomideki faturanın ağırlaşması ihtimali artıyor. Dış borcu 250 milyar dolara ulaşan Türk şirketleri Türk Lirasının son 1 yılda Dolar karşısında yüzde 45 değer kaybetmesiyle ağır bir kayba uğrarken, ABD krizi ile 5 TLnin üzerine çıkan Dolar kurunun daha da yükseleceğinden korkuluyor. DW Türkçeye konuşan uzmanlara göre, gelişmeleri kaygı ile izleyen Türk iş dünyası ABDnin krizi tırmandırıp ekonomik yaptırım uygulamasından endişe ediyor.
Korkulan senaryo geri döndü
Türkiye ile ABD arasındaki rahip Brunson krizinin İçişleri ve Adalet bakanlarını kapsayan bir yaptırım ile sonuçlanması, Türkiye ekonomisinde korkulan senaryonun yeniden gündeme gelmesine neden oldu. 24 Haziran seçimleri öncesinde 4,85 seviyelerine kadar çıkan dolar kuru, seçimlerin ardından 4,53e kadar gerilemişti. Bu sayede Türkiyede Dolar 5 TL olur mu? tartışmaları bir süredir rafa kalkmıştı.
Son yıllarda PKK-PYD ilişkileri, Gülenin iadesi, Halkbank davası, İrana ambargo gibi başlıklarda sürekli gerilimli olan Türkiye-ABD ilişkileri de Trump ile Erdoğan arasında gerçekleştirilen bir dizi görüşme sonrasında ılıman bir atmosfere kavuşmuştu. Ancak ABDnin Rahip Brunsonın serbest bırakılması talebine ev hapsi ile karşılık veren Türkiyeye yönelik ağır yaptırım kararı, oluşan olumlu havayı bir anda tersine çevirmiş oldu.
Banka hisseleri düşüyor.
ABD krizinin Türkiye piyasalarına etkisini DW Türkçeye değerlendiren Alnus Yatırım Araştırma Müdürü Yunus Kaya, yaptırım kararı öncesinde 4.90 seviyelerinde olan dolar/TLnin yaptırım haberinin ardından tarihi zirve olan 5.0150ye kadar yükseldiğini hatırlattı. Gün içinde yükselişine devam eden dolar kurunun 5,09 seviyelerine, Euronun ise 5.92 seviyelerine tırmandığına işaret eden Yunus Kaya, borsada ise yüzde 3e varan düşüşe dikkat çekti.
Özellikle bankacılık hisselerindeki düşüşe dikkat çeken Kaya, Banka hisselerindeki satış yüzde 4ü buldu. Gösterge tahvil faizi ise yüzde 22ye ulaştı. Yılbaşından beri negatif seyreden hisse değerleri ciddi yara aldı dedi. Bununla birlikte İstanbul Borsasında (BIST 100) işlem gören şirketler içerisinde yüklü döviz borcu olduğu bilinenlerin hisselerinde de yüzde 6ya varan düşüşler yaşandığına işaret eden Kaya, şöyle konuştu:
Bundan sonra piyasa oyuncuları ve şirketler için en önemli beklenti, ABD-Türkiye geriliminin hızla azaltılması. Ayrıca Cumhurbaşkanı Erdoğanın 100 günlük programının ayrıntıları da piyasa için önemli. Eğer programda piyasa beklentisi karşılanmazsa, negatif trend devam edecek.
Ticaret hacmi ABDnin lehine
ABD ile Türkiye arasındaki ekonomik ilişkilere bakıldığında, 2017 yılında 20 milyar doları aşkın bir ticaret hacmine ulaşıldığı görülüyor. Ekonomi Bakanlığı verilerine göre Türkiyenin toplam ihracatı içerisinde ABD yüzde 5,5lik payla beşinci sırada yer alıyor.
Türkiye, 2017 yılında ABD pazarında yüzde 0,4 pay ile 34. büyük tedarikçi konumunda. İki ülke arasında Türkiye aleyhine gelişen dış ticaret açığı son 3 yılda azalma eğilimine girmiş ve geçen yıl sonu itibariyle 3,3 milyar dolar seviyesine gerilemişti. 2000 yılında 3,1 milyar dolar olan ABDye ihracat 2017 yılında 8,7 milyar dolara ulaşmıştı. Türkiyeden ABDye en çok demir-çelik ürünleri ile otomotiv aksam ve parçaları ihraç edilirken, son dönemde ihracatta tekstil ve hazır giyim, gıda ve makine de öne çıkıyor.
Peki Türk iş dünyası, ABD-Türkiye gerilimini ve yaptırım krizini nasıl değerlendiriyor?
İş dünyasından ABDye tepki
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, ABDnin yaptırım kararına ilişkin yaptığı ilk açıklamada, Türk ekonomisine etkisi sınırlı olacaktır. Karar kabul edilebilir değil dedi. Yaptırım kararı sonrası yazılı açıklamalar ile ABDnin kararına tepki gösteren iş dünyası örgütleri de ABD kararına tepki gösterdi.
Türkiye Sanayici ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) Başkanı Erol Bilecik kararı stratejik müttefikliğin doğasına aykırı ve kabul edilemez sözleri ile eleştirirken, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu da, Bu yanlış karardan bir an önce dönülmelidir. ABD yönetimini sorumlu davranmaya davet ediyoruz açıklaması yaptı. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı İsmail Gülle ise, Türkiyede yatırımı olan ABD firmaları ve ABDde yatırımı olan Türk firmaları olduğunu vurgulayarak, Siyasi konular siyasetçilerin görüşmeleri sonucu çözülmelidir, bu konuların ticareti etkilemeyeceğine inanıyoruz diye konuştu.
Ekonomik yaptırım endişesi
Türk iş dünyasının ABD krizine bakışını ve ekonomiye olası etkilerini DW Türkçeye değerlendiren Hürriyet Gazetesi Ekonomi Yazarı Erdal Sağlama göre, yaptırım krizinin ekonomik faturasının ağırlığı yaptırımların genişleyip genişlemeyeceğine bağlı. Türkiye ile ABD arasındaki sorunlu konuların her geçen yıl daha da arttığına işaret eden Erdal Sağlam, Bir süredir sakinledi sanılan gerilim çok güçlü biçimde geri döndü. Türk iş dünyası korktuğumuz büyük risk, geri mi geldi? diye haklı olarak çok endişeli dedi.
Sorunu yalnızca iki bakana uygulanacak yaptırımlar olarak görmemek gerektiğini dile getiren Sağlam, ekonomik yaptırım tehlikesine dikkat çekti. Sağlam, Örneğin Halkbanka verilecek ağır bir ceza ya da Türk şirketlere yönelik kısıtlamalar, Türkiyenin zaten kırılgan olan ekonomisine ağır zarar verebilir diye konuştu. İş dünyasının son dönemde TLdeki değer kaybının durmasını beklerken, daha da ağır bir tablo ile karşı karşıya kaldığını ifade eden Sağlam, şöyle konuştu:
Şirketlerin giderek kabaran dış borçları için önümüzdeki dönemde Türkiyedeki bankaların sermaye artırımı yapması gündeme gelebilir. ABD ile yaşanan yaptırım krizinden önce de bu biliniyordu. Ama bu kriz gelişmeleri adeta hızlandırdı, tetikledi. Pek çok şirketin borçlarını yeniden yapılandırmak için bankaların kapısını çalması olası. Türk bankacılık sektörü mevcut kaynakları ile bu sorunu çözemeyebilir. O zaman dışarıdan fon ihtiyacı doğacak ve hatta IMFnin kapısının çalınması gündeme gelecek.
