AKP hükümetinin seçim öncesi vatandaşın cebini yakan sebze fiyatlarını düşürmek için projelendirdiği “tanzim satış noktaları” Ankara ve İstanbul’da faaliyete geçti. Başlangıçta mağazalarda yapılacağı duyurulan tanzim satışlar için belediyeler çadır ve mobil satış noktalarını tercih etti.AKP’nin seçim öncesi alelacele sebze satışına başlaması elbette boşuna değil. 31 Mart’ta yapılacak Mahalli İdareler Seçimi öncesi son enflasyon verisi 3 Mart’ta Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanacak. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın dediği gibi gıda olmasa enflasyon yüzde 18’e kadar inecekti!
TÜİK FİYATI ÇADIRDAN ALACAK
Tanzim satışların bu kadar hızla açılıp satışa başlamasında, hükümetin seçim öncesi “enflasyon” hesabı olduğu görülüyor. Nitekim eski Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, sebze satan esnafın tanzim satışa gösterdiği tepkiyi yorumlarken şu ifadeyi kullandı:
“TÜİK artık senden değil tanzim satış çadırından fiyat alıp sebze ve meyve enflasyonu hesaplayacak. Kendince akıllıca(!) değil mi?”
Kısacası tanzim satışların, seçim öncesi enflasyonu tanzim edeceği anlaşılıyor.
Başbakan Ecevit zamanında İzmir’de ilk açılan Tanzim Satış Mağazası. Daha sonra Tansaş oldu.
ŞEKER ÜRETMEK İSTEMEYEN DEVLET SEBZE SATIYOR
Tanzim satış meselesindeki diğer derin çelişki ise 16 yıldan bu yana neredeyse bütün kamu yatırımlarını özelleştiren, “devlet şeker mi üretecek” zihniyetindeki bir siyasi partinin, şimdi aniden devlet eliyle manavlığa başlaması.
Daha geçen yıl 13 şeker fabrikasını özelleştiren, hatta son olarak Türkiye’nin en stratejik kurumlarından Sakarya Arifiye’deki tank palet fabrikasını bile Katarlılara’a satan hükümet, artık sebze satış noktaları açıyor!
CHP’li Muharrem İnce, sosyal medya hesabından AKP’nin Tanzim Satış projesini sert sözlerle eleştirdi.
İLK TANZİM SATIŞLARI ECEVİT AÇTI
Aslında Tanzim Satış mantığını Türkiye’de ilk uygulayan eski Başbakanlardan merhum Bülent Ecevit. İlk tanzim satışlar Ecevit’in talimatıyla 1970’lerde Ankara ve İzmir’de açılıyor. O dönemi yaşayan isimlerden avukat Ceyhan Mumcu, tanzim satış sürecini sosyal medya hesabından şöyle anlattı:
“CHP’li Belediye Başkan Yardımcılığım döneminde, 1970’lerde, Bülent Ecevit’in talimatıyla Ankara’da tanzim satış mağazaları açtık. Sonra “Devlet bakkallık mı yapar, bu yol Moskova’nın yoludur” diyen sağcı siyasetlerin etkisiyle bu mağazalar kapatıldı. Bugün nereden nereye geldik!”
Gerçekten de nerden nereye geldik! Bir yerel seçim nelere kadir! Her şeyi özelleştiren bir iktidarı, manavlığa başlatabiliyor!
Açılır açılmaz Tanzim Satış Noktaları önünde uzun kuyruklar oluştu.
60 MİLYAR DOLARLIK ÖZELLEŞTİRMENİN HESABINI KİM VERECEK?
CHP Ankara Milletvekili Bülent Kuşoğlu, AKP’nin Tanzim Satış projesine tepkisini şu sözlerle dile getiriyor:
“Devlet bakkallık, kasaplık yapmaz diye fabrikaları satıp, et kombinalarını özelleştiren zihniyet şimdi tanzim satış mağazaları açıyor. Peki, 60 milyar $’lık talan özelleştirmenin hesabını kim verecek? Allah’tan korkmayan, hukuk tanımayan bu zihniyet daha ne kadar desteklenecek?”
İLK UYGULAYAN CHP’Lİ İHSAN ALYANAK
Tanzim satışların kurumsallaşması, 1973’te yine Ecevit’in öncülüğünde İzmir’de ilk Tansaş mağazasının açılmasıyla başlıyor. CHP Milletvekili Zeynep Altınok Akatlı, projenin ilk uygulayan belediye başkanının CHP’li İhsan Alyanak olduğunu açıklıyor.
Akatlı sosyal medya hesabından şu ifadeleri kullandı: “CHP’li İhsan Alyanak’ın vatandaş daha ucuz et, sebze, meyve, kömür alsın diye uyguladığı bir projeydi. 46 yıl sonra bunu yeni bir şey gibi açıklıyorlar. Halkla hiç bir bağları kalmadığı için geçmişte CHP ne yapmış ona bakıyorlar!
TANZİM SATIŞLAR GIDA FİYATINI DENGELER Mİ?
Peki, Tanzim Satış fikri, bir türlü düşürülemeyen gıda fiyatlarını dengeler mi? Vatandaş artık daha ucuza mı sebze tüketecek?
Bu sorulara olumlu cevap vermek mümkün değil. Çünkü öncelikle tanzim satışlar vatandaşın çok küçük bir bölümüne ulaşacak. Şu anda Ankara ve İstanbul’da belli noktalarda faaliyete geçirildi. Belki birkaç AKP’li büyükşehir belediyesi daha uygulamaya koyacaktır ancak bunun genele hitap etmesi gerçekçi değil.
Genele hitap eder duruma gelmesi de ayrı bir sorunu beraberinde getirecek. Zira tanzim satışlar belediye bütçeleri ile desteklenecek ve maliyetine sebze satacak. Peki, bu durumda halciler, pazarcılar ve manavlar ne yapacak? Onlar nasıl kâr edecek? Manavlar, pazarcılar zarar ettikçe AKP’nin çözmesi gereken başka sorunlar ortaya çıkmayacak mı?
Belediyelerin tanzim satış mağazaları ile çözebileceği bir grafik değil. Dünya gıda fiyatlarındaki artışı üçe katlamışız.
Tarım ve hayvancılık devletler için stratejiktir. Sektör dinamikleri bozulursa çiftçi üretimden uzaklaşır ve arz güvenliği ortadan kalkar. Bkz. Türkiye... pic.twitter.com/uf049yL5W6
— Dr. Sinan Erdil (@drsinanerdil) 9 Şubat 2019
ARZ GÜVENLİĞİ ORTADAN KALKAR
Dr. Sinan Erdil, bu konuya sosyal medya hesabından değinerek, “Belediyelerin tanzim satış mağazaları ile çözebileceği bir grafik değil. Dünya gıda fiyatlarındaki artışı üçe katlamışız. Tarım ve hayvancılık devletler için stratejiktir. Sektör dinamikleri bozulursa çiftçi üretimden uzaklaşır ve arz güvenliği ortadan kalkar.” diyor.
Ekonomist Uğur Gürses ise “Üretimi artıracak, üretim maliyetlerini düşürecek politikalar yerine ‘sopayla’ ve tanzim satış yaparak fiyatları düşüreceğini düşünen politika yapıcı, sonunda karaborsayı, yokluğu ve kuyrukları getirir.” uyarısını yapıyor.
KABZIMALLIK YAPARAK ENFLASYON DÜŞMEZ
Diyarbakır Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Dr. Vahap Coşkun ise tanzim satış mantığına şu ifadelerle eleştiriyor:
“Enflasyonun, devletin sopasıyla esnafı, kabzımalı, marketleri denetleyip korkutarak, ay sonu enflasyon sepetini tanzim satış mağazaları fiyatlarıyla doldurarak düşürülemeyeceğini sadece iyi ekonomistler değil yakın tarih tecrübelerimiz ve dünyadaki benzer denemeler de söylüyor.”
Uzun sözün kısası, “tanzim satış” yerel seçim sonrası Türkiye gündeminde çıkacak tamamen geçici ancak kısa vadede AKP’nin siyasi hedeflerine uygun bir siyasi hamleden ibaret.
(Manavlık yapan bir esnafın, tanzim satış projesine tepkisi)
