Ekonomide toplumsal cinsiyet eşitsizliğine Avrupa’nın her yerinde rastlamak mümkün. İstihdam, işgücüne katılım ve ücretler de dahil olmak üzere birçok alanda görülüyor. Bu uçurumun temel nedenlerinden biri ücretsiz çalışma. OECD ülkelerinde kadınlar her gün erkeklerin neredeyse 2 katı kadar ücretsiz iş yapıyor.
Euronews Türkçe’de yer alan habere göre, 23 Avrupa ülkesinde kadınlar erkeklerden ortalama yüzde 86 daha fazla, yani 2 katından biraz daha az ücretsiz iş yapıyor. Daha somut bir ifadeyle, kadınlar ücretsiz işlere günde 262 dakika harcarken, erkekler 141 dakika harcıyor. Bu da her gün 121 dakika yani 2 saatlik bir farka tekabül ediyor.
Kadınlar ve erkekler arasındaki ücretsiz çalışma farkları Avrupa ülkeleri arasında büyük farklılıklar gösteriyor. En yüksek ve en düşük farklar hangi ülkelerde görülüyor? Ücretsiz çalışmanın ardındaki temel nedenler nelerdir? Neden bazı ülkelerde fark özellikle büyük?
En küçük fark İsveç’te, en büyük fark Türkiye’de
23 Avrupa ülkesi arasında, kadınlar ve erkekler arasındaki ücretsiz çalışma farkı İsveç’te yüzde 29’dan Türkiye’de yüzde 349’a kadar değişiyor.
İsveç’te kadınlar günde 220 dakikalarını ücretsiz işlere harcarken, bu süre erkeklerde 171 dakika – aradaki fark 49 dakika. İsveçli kadınlar ayrıca listedeki tüm ülkeler arasında en düşük ücretsiz çalışma süresine sahip.
İskandinav ülkeleri aradaki farkı kapatmada en iyi performansı gösteriyor
Diğer 3 İskandinav ülkesi en düşük ücretsiz çalışma oranıyla İsveç’i takip ediyor: Danimarka (yüzde 31), Norveç (yüzde 35) ve Finlandiya (yüzde 50).
Kadınların erkeklerden 3,5 kat (yüzde 349) daha fazla ücretsiz iş yaptığı Türkiye’den sonra en yüksek farklar Güney Avrupa’da görülüyor: Portekiz (yüzde 242), Yunanistan (yüzde 173) ve İtalya (yüzde 134). İspanya da yüzde 98’lik bir farkla 7’nci sırada yer alıyor, yani kadınlar erkeklerin neredeyse iki katı kadar ücretsiz iş yapıyor.
OECD’nin Değişen Dünyada Toplumsal Cinsiyet Eşitliği raporuna göre, “ücretsiz çalışma bazı kadınlar için ücretli çalışmanın önünde bir engel teşkil ediyor ve onları işgücü piyasasının dışında tutuyor.”
OECD’ye göre, Türkiye’nin 2024 yılında yüzde 37 ile AB ortalaması olan yüzde 53’e kıyasla en düşük işgücüne katılım oranına sahip olması tesadüf değil. Türkiye’yi yüzde 42 ile İtalya takip ederken, Yunanistan yüzde 45 ile dördüncü sırada yer alıyor. Bu ülkeler aynı zamanda ücretsiz işlerde cinsiyetler arası farkın en yüksek olduğu ülkelerdir.
Bakım sorumlulukları ve sosyal normlar
Cenevre’deki ILO’nun (Uluslararası Çalışma Örgütü) İstihdam, İşgücü Piyasaları ve Gençlik Birimi Başkanı Dorothea Schmidt-Klau, Euronews Business’a Türkiye ve İtalya’nın neden “çalışmaya hazır ancak iş aramayan kişiler” oranında Avrupa’da en üst sıralarda yer aldığını açıkladı.
“Bakım sorumlulukları ve sosyal normlar, özellikle Türkiye’de rol oynayan diğer iki faktördür,” dedi.
“Uygun fiyatlı çocuk bakımı ve yaşlı bakımı hizmetlerine sınırlı erişim ve kadınların rollerine ilişkin toplumsal tutumlar, kadınların aktif iş arama faaliyetlerine katılma becerilerini azaltmaktadır,” diyen Schmidt-Klau, sonuç olarak, buradaki kadın katılım oranlarının OECD ülkeleri arasındaki en düşük oranlardan biri olduğunu söyledi.
Avrupa’nın en büyük beş ekonomisi arasında İtalya ve İspanya en kötü performansa sahipken, Almanya yüzde 61 ile en küçük farkı gösterirken, onu yüzde 66 ile Fransa ve yüzde 78 ile İngiltere takip ediyor.
3 ülkede kadınlar 5 saatten fazla ücretsiz çalışıyor
Portekiz (328 dakika), İtalya (306 dakika) ve Türkiye’de (305) kadınlar beş saatten fazla ücretsiz iş yapıyor.
Bu süre, en düşük ücretsiz çalışma süresine sahip olan İsveç’te bile 3,5 saatten fazladır. Fransa, kadınların 224 dakika ücretsiz iş yaptığı ikinci sırada yer alıyor.
Türk erkekleri en az ücretsiz iş yapan grup: Sadece 68 dakika
Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, en büyük cinsiyet farklarının görüldüğü 3 ülkede erkekler karşılıksız işe en az zaman ayırıyor. Türkiye bu konuda istisna teşkil ediyor, erkekler günde yalnızca 68 dakika karşılıksız iş yapıyor. Onu Yunanistan 95 dakika ve Portekiz 96 dakika ile takip ediyor.
Ücretsiz işlerin çoğu rutin ev işleri
Her ülkede, hem kadınlar hem de erkekler için, rutin ev işleri en büyük payı oluşturuyor. Birçok ülkede, günlük ücretsiz zamanın %70’inden fazlasını oluşturuyor. OECD’ye göre, bu kategoriyi hane halkı üyelerinin bakımı ve alışveriş takip ediyor ve ilk üç kategori birlikte tüm ücretsiz işlerin yaklaşık yüzde 90’ını temsil ediyor.
Örneğin Portekiz’de kadınlar günlük 328 ücretsiz dakikanın 253’ünü ev işlerine harcamaktadır ki bu da yüzde 77’ye tekabül ediyor. Fransa’da bu oran yüzde 70’e, Danimarka’da ise yüzde 60’a düşüyor.
Cinsiyet uçurumu nasıl azaltılır
OECD, “normların ve kalıplaşmış yargıların” eşitsizlikleri artırmadaki rolüne dikkat çekerek bunların küçük yaşlardan itibaren öğrenildiğini belirtiyor. Rapor, ülkeleri ve Avrupa Komisyonu’nu ücretsiz işlerde toplumsal cinsiyet uçurumunu daraltmak için daha güçlü adımlar atmaya çağırmaktadır. Aşağıdaki bazı temel tavsiyeler doğrudan bu uçurumu sürdüren faktörleri ele almaktadır.
Toplumsal cinsiyet kalıpları ve normlarına meydan okumak da dahil olmak üzere (farkındalık kampanyaları, eğitim materyalleri vb. yoluyla) bakım ve hane sorumluluklarının kadınlar ve erkekler arasında eşit paylaşımının teşvik edilmesi.
Hem annelere hem de babalara bireysel ücretli izin hakkı sağlanması.
Dijital altyapı ve eğitime yatırım yaparak hibrit ve uzaktan çalışmaya eşit erişimi genişletmek.
Uygun fiyatlı, erişilebilir ve yüksek kaliteli erken çocukluk eğitimi ve bakımının yanı sıra okul saatleri dışında bakım hizmetlerine yatırım yapılması.
Kadınların baskın olduğu bakım mesleklerinde ücret, iş kalitesi ve resmiyetin iyileştirilmesi ve aynı zamanda erkeklerin bakımla ilgili mesleklere girmelerinin teşvik edilmesi.
KAYNAK: EURONEWS TÜRKÇE – SERVET YANATMA
