Döviz şişti, Türkiye'nin '500 büyüğü' borca battı

İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) açıkladığı Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması verileri, faiz ve kur şokunun şirket bilançolarına verdiği ağır zararı ortaya koydu. 2018’de İSO 500’ün finansman giderleri yüzde 172 artarak 35.1 milyar TL’den 95.8 milyar TL’ye çıkarken, her 100 TL’lik faaliyet kârının 88.9 TL’si borç geri ödemelerine gitti.

2017’de her 100 TL’lik faaliyet kârının 49.8 TL’si finansman giderleri olarak açıklanmış ve oranın çok yüksek olduğu yönünde değerlendirmeler yapılmıştı. 2018’deki rakamlar ise, faizdeki ve döviz kurlarındaki artışların neredeyse tüm kârı yuttuğunu gösterdi.


İSO 500’ün üretimden satışları 2018’de yüzde 34.5 artarak 652.7 milyar TL’ye ulaşırken, faaliyet kârı yüzde 52.7 artarak 107.8 milyar TL’ye yükseldi. Ciro ve faaliyet kârındaki artışlar yüksek olsa da, finansman giderlerindeki artışlar çok daha yüksek olduğu için üretimden satışlar içinde vergi öncesi dönem kârının oranı yüzde 7.2’den yüzde 6.4’e geriledi. İSO 500’ün FAVÖK (Faiz, Amortisman ve Vergi Öncesi Kâr) büyüklüğü 2018 yılında yüzde 48 artarak 94.7 milyar TL’den 140.2 milyar TL’ye yükselmiş

İSO 500 için borç-özkaynak dengesi de özkaynaklar aleyhine bozuldu ve her 100 TL’lik kaynağın 33 TL’si özkaynak, 67 TL’si borçtan oluştu. 10 sene önce borç ve özkaynaklar hemen hemen eşit oranda idi.

Toplam mali borçlar da 2018’de yüzde 35.3 artarak 242.9 milyar TL’den 328.6 milyar TL’ye yükselirken, kısa vadeli borcun toplam borç içindeki oranı 2017’de yüzde 41.9 iken, 2018’de yüzde 45.3’e yükseldi.

Cumhuriyetin haberine göre, İSO Başkanı Erdal Bahçıvan, “Sanayi kuruluşlarının döviz cinsi borçlarının TL karşılıklarının döviz kurlarındaki artışlar nedeniyle şişmesi de borçların payını artırmaktadır” diyor.

İSO 500’ün üretimden satışları 2018’de yüzde 34.5 artarak 652.7 milyar TL’ye ulaşırken, maaş ve ücret ödemeleri yüzde 20.2 ile 2018 yıl sonu enflasyonu oranında artarak 56.8 milyar TL oldu. Toplam maaş ve ücret ödemelerinin toplam net satışlara oranı 2017’de yüzde 7.2 iken 2018’de yüzde 6.4’e geriledi.

Öte yandan Bahçıvan, olumsuz koşullara rağmen istihdam edilenlerin sayısının 2018’de yüzde 2.4 artışla 2 milyon 690 bin 704 olduğunu söylüyor.

Araştırma geliştirme (AR-GE) harcamaları 2018’de yüzde 10.5 oranında artarak 3.8 milyar TL’ye yükselirken, AR-GE’nin üretimden satışlar içindeki payı yüzde 0.53’ten yüzde 0.44’e gerilemiş vaziyette.

Sanayicinin bir diğer yükünün de ‘devreden KDV’ sorunu olduğunu belirten Bahçıvan, şunları kaydediyor:

“Sanayicinin üzerindeki devreden KDV yükü bir önceki yıla göre yüzde 35.6 artarak 9.7 milyar TL’ye çıkmıştır. Finansman kaynaklarına erişimin bu kadar kısıtlı olduğu bir dönemde, sanayi şirketlerimizin üzerindeki finansman yükünün ne kadar yüksek olduğunu rakamlar bize göstermişken, sanayicinin bu kadar önemli bir miktarı sıfır faiz ile devlete borç verdiğini söylemek durumundayız.