Yeniçağ yazarı Esfender Korkmaz, sosyal medyada dev kuyruklar tiye alınırken tanzimin çıkış noktasını analiz ediyor.
Tanzim satışı, devletin spekülatif fiyatları önlemek için piyasaya girmesidir diyen ekonomist, Piyasa ekonomisinde spekülasyon, stokçuluk her zaman olur. Piyasada spekülasyon varsa bunun nedeni yönetim zafiyetidir ifadesini kullanıyor.
Gıda gibi zaruri mallarda spekülasyon olursa devletin üç türlü müdahale aracının devreye girdiğini söyleyen Korkmaz, bu adımları şöyle sıralıyor:
1- İthalat izni.
2- Yasaklar getirmek.
3- Tanzim satışlar.
Bunların hepsinin de geçici bir dönem için olması gerektiğinin altını çizen yazar, yakın zamanda soğan depolarının basıldığını hatırlatıyor. Soğan fiyatlarının artması gibi faktörler sonrası geçici tanzim satış yapılmasının normal olduğunu savunan Korkmaz, Spekülasyonu kırmak için de yapılması gerekir. Hatta Et ve Balık Kurumu mağazaları da bir nevi tanzim satış noktalarıydı diyor.
Ancak Korkmaz, tanzim satış noktalarının açılmasının enflasyon için çözüm oluşturmayacağına vurgu yapıyor ve şöyle devam ediyor:
Her şeyden önce tanzim satışların genel piyasa içindeki payı çok düşüktür. Kaldı ki enflasyon verileri belirlenmiş yerlerden toplanıyor. Ancak piyasada gıda fiyatlarında bir miktar frenleme yaratır, psikolojik etkisi olur ve bunlarda enflasyona çok düşük olarak yansır.Tanzim satışlara kadar gelmek, iktisat politikalarında, tarım politikalarında başarısızlığın tescilidir.
Korkmaz, yazısının devamında Türkiye neden tarımda geri düştü ve tanzim satışlara ihtiyaç duydu? sorusuna iki madde ile cevap veriyor:
1- Dalgalı kur politikası, iç üretimi engelledi. 2007 ve 2008 yıllarında reel kur endeksine göre TL yüzde 26 daha değerli idi. TLnin aşırı değerli olması, gıda ithalatı ve tarımsal girdi ithalatını teşvik etti. Pamuk üretimi yerine pamuk ithalatı cazip hale geldi. Bunun gibi tarımsal ve hayvansal ürünler ve tarımsal girdiler de ithal edilmeye başlandı. Sonuçta iç üretim düştü. Samanı bile ithal etmeye başladık. TÜİKin yayınladığı en son tarımsal veriler devlet müdahalesine daha da fazla ihtiyaç olacağını gösteriyor. Türkiye nüfusu son bir yılda kabaca 1 milyon arttığı halde 2018 yılında 2017 yılına göre tarımsal ürünler, tahıllar ve diğer bitkisel ürünler ile sebze üretimi geriledi. Hayvansal ürünlerde de düşme oldu. Kur artışı ithal girdi fiyatlarını artırdı. Spekülatörler bunu kullandı. Söz gelimi DAP gübrenin 26 Ağustos 2016da torba fiyatı 60 liraydı. Ocak 2019da yüzde 333 oranında artarak 200 liraya çıktı. Oysa ki aynı dönem içinde Yi-ÜFE oranı yüzde 165 oldu. Yani gübre fiyatları enflasyonu ikiye katladı.
2- Öteden beri Türkiyenin hayvancılık ve tarım politikası yoktur. Fethiyede Kayaköy, Rumlardan kalma bir köydür. Rumların 1930lu yıllarda mübadele ile gitmesi sonucu köy boş kalmıştır. Rumlar köyü dağlık ve kayalık alana kurmuşlar. Ovada tek bir ev bile yapmamışlar. Çünkü ovada ekip-biçiyorlarmış. Bizimkiler dağdaki evler boş dururken, ovaya villalar yapmışlar. Verimli ovadan eser kalmamış. 2001 yılında IMF, üç yıllık güçlü ekonomiye geçiş programı yaptı. Tarımsal destekler yüzde 50 düşürüldü. Sonrasında siyasi iktidar bunun üstüne yattı. Şimdi kurdan dolayı ithal girdi fiyatları da artınca ve destekler de az olunca, tarım ve hayvancılık sektörü zarar etmeye başladı. Kimseye de zararına ek-biç diyemezsin.
