Avrupa'nın Rus doğal gazına karşı seçenekleri ne?

Avrupa doğal gaz ihtiyacının yüzde 35ini Rusyadan karşılıyor. Bu arzın büyük çoğunluğu Belarus ve Polonya üzerinden Almanyaya Yamal-Avrupa doğal gaz boru hattı üzerinden ulaşıyor. Bir diğer güzergah olan Kuzey Akım 1 ise doğal gazı Ukrayna üzerinde doğrudan Almanyaya taşıyor.

Avrupa doğal gaz piyasası boru hattı ağı ile birbirine bağlı. Yıllar içerisinde birçok Avrupa ülkesi Rusyaya olan bağımlılığını azalttı ve Ukrayna dışındaki güzergahlara yöneldi. TürkAkım doğal gaz boru hattı bu amaçla geliştirilen projelerden biri. Karadenizden gelen Rus gazını Marmara bölgesi üzerinden Bulgaristana taşımak üzere 8 Ocak 2020de faaliyete giren boru hattı ile geçtiğimiz yıl Türkiyeye 18 milyar metreküp, Avrupaya 16,8 milyar metreküp gaz akışı sağlandı.

Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi (CSIS) Ukrayna üzerinden taşınan Rus doğal gazının yüzde 70 oranında azaldığını belirtiyor. Buna göre 1998de 140 milyar metre küp olan arz 2021de 42 milyar metre küpe düştü. Merkezi verilerine göre Ukrayna üzerinden gelen doğal gaz daha çok Slovakyaya ve oradan Avusturya ve İtalyaya gidiyor.

Avrupa Rusya dışında hangi ülkelerden doğal gaz tedarik edebilir?

Batılı ülkeler Rusyanın Ukraynaya saldırısı sonrası bir dizi ağır yaptırımı devreye koydu. Rusya da bu yaptırımlara misilleme olarak Avrupaya doğal gaz ihracatını ruble ile yapmak istiyor.
Norveç

Rusyanın doğal gazı kesmesi durumunda bazı Avrupa ülkelerinin önünde farklı seçenekler bulunuyor. Örneğin Avrupadaki en büyük Rus doğal gaz müşterisi olan Almanya, Rusya yerine Norveç, Hollanda, İngiltere ve Danimarkadan boru hatlarıyla doğal gaz ithal edebilir.

Ancak Avrupanın en büyük ikinci doğal gaz üreticisi olan Norveç, kapasitesinin üst sınırında sevkiyat yaptığını ve Rusyanın arz eksiğini tamamlamalarının mümkün olmadığını belirtiyor.

Güney Gaz Koridoru
Avrupaya doğal gaz ihraç eden ülkelerden biri diğeri Azerbaycan. Avrupa Komisyonunun öncülüğünde geliştirilen Güney Gaz Koridoru ile Azeri doğal gazı Güzey Kafkasya, Trans Anadolu (TANAP) ve Trans Adriyatik boru hattı ile Avrupaya taşınıyor.

2020de tamamlanan projede Güney Kafkasya Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hatına paralel ilerlerken Trans Anadolu ile doğal gaz Türkiye üzerinden Avrupaya açılıyor, Trans Adriyatik boru hattı ise doğal gazı Yunanistan ve Arnavutluk üzerinden İtalyaya ulaştırıyor.

Ancak bu güzergahın Rus gazına alternatif olmasında bazı zorluklar bulunuyor. Örneğin bu enerji koridorundaki ülkelerin kendi doğal gaz ihtiyaçları yüzünden bundan feragat etmek istemeyebilecekleri ya da ihracatçıların yüksek bedel ödemek durumunda kalabileceği belirtiliyor.

Yer altı depolarındaki stoklar

Bütün bunların ötesinde Avrupada doğal gaz stok düzeyi talebin genellikle yüksek olduğu kış ayları için oldukça düştü. Uzmanlar yer altı depolarında basıncı dengelemek için tutulan doğal gazın acil durumlarda kullanıma sokulabileceğini belirtiyor, ancak bu kısa vadeli bir çözüm. Uzun vadede Avrupa Komisyonu AB ülkeleri için ortak stratejik stok alımıyla ilgili bir sistem öneriyor.
Sıvıştırılmış Doğal Gaz (LNG) ithalatı

Bu yıl özellikle ancak Hollanda gazının ve Avrupa gösterge fiyatlarının yükselmesi üzerine ABDden Kuzeybatı Avrupaya LNG ihracatı arttı. Ancak LNG tedarikçilerinin yapabileceği üretim ve nakliyat sınırlı. Uzmanlar küresel LNG kapasitesinin ve LNG taşıyan deniz taşıtlarının neredeyse tamamen kullanıldığına dikkat çekiyor.
Katar dünyanın en büyük LNG üreticisi olarak Avrupaya ek gaz tedarik edebilir ancak üretim hacminin büyük çoğunluluğunun ön sipariş kapsamında olması Katarın ayırabileceği arz miktarını sınırlıyor.

Öte yandan Japonya bazı LNG şileplerini Avrupaya yönlendirebileceğini belirtti.

Doğal gazsız seçenekler neler?
Birçok Avrupa ülkesinin enerji ihtiyacını komşularından ya da nükleer, yenilenebilir, hidroelektrik ve kömürden karşılayabilir.

Ancak nükleer enerji kullanılabilirliği Almanya İngiltere, Belçika ve Fransada eskiyen tesisler, işletmeden çıkarma, aşamalı olarak durdurma ve sık yaşanan sızıntılar nedeniyle giderek azallıyor.

İklim hedeflerini tutturma baskısı altındaki birçok Avrupa ülkesi kömürle çalışan termik santrallerini ya kapattı ya da yerine yenisini inşa etmedi. Yine de bazı ülkeler kömürü yedek kaynak olarak bulunduruyor. Artan doğal gaz fiyatları nedeniyle geçen yılın ortasından bu yana birçok Avrupa ülkesi doğal gazdan kömüre geçiş yapmıştı.