Bu kişiler, belirli oranda yatırım karşılığında Malta, Bulgaristan ve Kıbrıstan satın aldıkları altın pasaportlar sayesinde, AB vatandaşı olarak göründükleri için yaptırımlardan etkilenmiyor.
Hollandada kamu yayıncısı NOSun araştırmasına göre, Ukraynanın işgali sonrası, AB pasaportu taşıyan Rus iş insanlarına yaptırım çabaları başarısız oluyor.
Oligark adı verilen aşırı varlıklı Rus iş insanlarının büyük bölümü, Malta, Kıbrıs ve Bulgaristandan satın aldıkları AB pasaportlarını taşıyor.
Oligark nedir?
Maltalı araştırmacı gazeteci Matthew Caruana Galizia, Rus oligarkların Avrupadaki tüm belgelerde Malta ya da ikinci pasaportu aldıkları diğer ülkelerin vatandaşlığını ön plana çıkardıklarına işaret ediyor.
Galizia, Örneğin Fransada bir şirket kuracaksanız Malta vatandaşlığını kullanırsınız. Maltalı olarak kayıtlara geçtiğiniz için de Fransız makamları tarafından tespit edilemezsiniz diyor.
Avrupalı Rusların kolaylıkla kaçınabilecekleri diğer yaptırımlardan biri de Rusyadan ABye 100 bin eurodan fazla para yatırılmaması şartıdır. Buradaki önemli ayrıntı ise, bu uygulamanın bir AB üyesi ülkenin vatandaşları ile geçici veya kalıcı oturma iznine sahip olan kişiler için geçerli olmaması.
Yaptırımlar ve ihracat kontrolü uzmanı avukat Yvo Amara göre, bu istisna nedeniyle AB pasaportuna ya da oturma iznine sahip Rus vatandaşları da yaptırımlardan etkilenmiyor.
Amar çifte pasaportlu Rusların, farklı yaptırım rejimleri arasında gezinebilmek için paralarını yayıp, yine de bunlara bir şekilde erişebileceklerine dikkati çekiyor.
Avrupa Üniversite Enstitüsünden Prof. Dr. Miguel Maduro, bu düzenlemenin, ABnin vatandaşlarına Rusyadan paralarını çekme fırsatı sunmak istemesinden kaynaklandığını vurguluyor.
Bu siyasi bir tercih
Maduro, ABnin vatandaşlarının veya sakinlerinin Avrupa banka hesaplarına para yatırmaya devam etmelerine izin vermesinin mantıklı bir tutum olduğunu düşünüyor ve Bunu sınırlamak da hukuken mümkün ama bu siyasi bir tercih diye konuşuyor.
Avrupadaki oligarkların yaptırımlardan kaçmalarına yardımcı olan bir başka unsur da, sahip oldukları süper yatlar. Rus zenginleri, Ukraynanın işgali öncesi Malta ve diğer AB ülkelerindeki yatlarını hızla Türkiye ve diğer yaptırım dışı ülkelere taşıdı.
Örneğin Malta vatandaşı da olan Rus iş insanı Maxim Shubarev, lüks yatını Türkiye limanlarına demirledi.
Avrupa Parlamentosu bu nedenle uzun süreden beri tartışma konusu olan altın pasaport uygulamasının yasaklanmasını istiyor.
Malta, Bulgaristan ve Kıbrıs tarafından belirli bir yatırım karşılığı alınan pasaportların en büyük müşterileri arasında Rusya ve Belaruslu zenginler bulunuyor.
Bazı Arap zenginleri ile suç örgütü üyelerinin de para karşılığı AB vatandaşlığı aldığı yönündeki haberler rahatsızlık yaratıyor.
Önemli gelir kaynağı
Özellikle Malta ve Kıbrıs, pasaport satışlarından milyarlarca euro gelir elde ediyor. Son yıllarda sattıkları binlerce altın pasaport, bu iki ülkenin bütçesinde önemli bir yer tutuyor.
Maltanın 2012-17 yılları arasında sattığı tüm pasaportların yüzde 40ını Rusya vatandaşları aldı.
Kıbrısta altın pasaport alan Rusya vatandaşlarının oranı ise yüzde 50den fazla. Adanın Rum tarafında en az 9 Rus oligarkı bulunuyor.
Avrupa Parlamentosu, altın pasaport programlarının yasaklanması çağrısında bulundu. Parlamento ayrıca bu yolla AB vatandaşı olan tüm Rusya vatandaşlarının da yeniden incelenmesini istedi.
Ancak Hollandadaki Groningen Üniversitesinden ekonomi hukuku uzmanı Prof. Dr. Hans Veddere göre, ABnin bunu kendi başına uygulaması zor.
Yaptırımların AB tarafından değil, üye devletler tarafından uygulanacağının altını çizen Vedder, ABnin varlıkları dondurabilecek bankası yok ve gemileri de zincirleyemez. Bunu üye ülkeler yapmalı diyor.
Avrupa Parlamentosunun bu düzenlemeyi kaldırma yetkisi yok. Bu sorumluluk üye ülkelere ait.
AB Komisyonu, bir süre önce Malta ve Kıbrısa karşı bir ihlal prosedürü başlattı. Komisyon üyesi Didier Reynders, sadece Rus vatandaşları için değil, bu uygulamanın tamamen yürüklükten kaldırılmasını istediklerini vurguladı.
Malta askıya aldı
Malta hükümeti, yoğun tepkiler üzerine geçen hafta sadece Rusya ve Belarus vatandaşları için altın pasaport uygulamasını askıya aldığını duyurdu.
Malta basınına göre, hükümet tarafından gerekçe olarak da, savaş nedeniyle mevcut durum tespiti kontrollerinin etkin bir şekilde gerçekleştirilememesi gösterildi.
Ancak diğer ülke vatandaşlarına yönelik altın pasaport satışı devam ediyor.
